بازنگري ÙØ§Ø¬Ø¹Ù‡ ايرباس
در اين ÙØ§Ø¬Ø¹Ù‡ تمامى سرنشينان هواپيما به شهادت رسيدند Ùˆ نيز 66 كودك زير 12 سال Ùˆ 52 زن در ميان قربانيان بودند Ùˆ 46 تبعه كشورهاى يوگسلاوى ØŒ كويت ØŒ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØŒ هندوستان ØŒ پاكستان ØŒ ايتاليا، شارجه Ùˆ دوبى از جمله وابسته نظامى پاكستان در ايران Ùˆ خانواده اش در ميان كشته شدگان بودند.Ø´Ø±Ø ØØ§Ø¯Ø«Ù‡ يك سال پس از تجاوز رژيم عراق عليه ايران در سال 1360 ØÙ…له به كشتيهاى تجارى در خليج ÙØ§Ø±Ø³ آغاز شد Ùˆ با اعلام مين گذارى سواØÙ„ بندر امام خمينى (ره) Ùˆ ØÙ…له به دو كشتى تجارى در 21/10/1360 امنيت خليج ÙØ§Ø±Ø³ توسط عراق مختل شد Ùˆ به دنبال تØÙˆÙŠÙ„ هواپيماهاى سوپراتاندار Ùˆ اين ØÙ…لات كه عراق به ØµØ±Ø§ØØª مسئوليت آن را بر عهده مى Ú¯Ø±ÙØª ØŒ شوراى امنيت عكس العمل مناسبى نشان نداد، ولى متعاقب انتساب چند ØÙ…له به ايران Ùˆ شكايت شوراى همكارى خليج ÙØ§Ø±Ø³ ØŒ شوراى امنيت در 11/ 3 /1363 مطابق با اول ژوئن 1984 مبادرت به صدور قطعنامه 552 نمود Ùˆ در آن خواستار توق٠اين ØÙ…لات شد.از آغاز جنگ تا 10 ژوئيه 1984ØŒ 112 كشتى در خليج ÙØ§Ø±Ø³ مورد ØÙ…له موشكى قرار Ú¯Ø±ÙØª . جمهورى اسلامى ايران در ژانويه 1985 به دبير كل وقت سازمان ملل اعلام داشت كه از هر گونه اقدامى براى تامين آزادى Ùˆ امنيت كشتيرانى كه در خليج ÙØ§Ø±Ø³ صورت گيرد ØÙ…ايت Ùˆ استقبال خواهد كرد، اما ØÙ…لات به كشتيها ادامه ÙŠØ§ÙØª . تا تير 1366 ØØ¯ÙˆØ¯ 5/8 ميليون تن كالا از Ù…ØÙˆÙ„Ù‡ هاى كشتيها در خليج ÙØ§Ø±Ø³ به زير آب Ø±ÙØª . 41 كشتى كاملا نابود، Ùˆ به 34 تن Ù…ØÙˆÙ„Ù‡ كالا آسيب وارد، Ùˆ بيش از 200 تن از ملوانان كشورهاى مختل٠به قتل رسيدند Ùˆ به همين تعداد نيز Ù…Ø¬Ø±ÙˆØ Ø´Ø¯Ù†Ø¯.بدين ترتيب عراق در هد٠خود مبنى بر بين المللي كردن جنگ خليج ÙØ§Ø±Ø³ تا اندازه زيادى موÙÙ‚ شد Ùˆ قدرتهاى غربى Ùˆ در راس آنها آمريكا ØØ¶ÙˆØ± گسترده Ùˆ تهديدآميزى در خليج ÙØ§Ø±Ø³ ÙŠØ§ÙØªÙ†Ø¯ Ùˆ بالاخره كشتى هاى كويتى با پرچم آمريكا در خليج ÙØ§Ø±Ø³ ØØ±ÙƒØª كردند Ùˆ اسكورت نظامى Ù†ÙØªÙƒØ´Ù‡Ø§ Ùˆ كشتى هاى تجارى مورد نظر آمريكا در خليج ÙØ§Ø±Ø³ آغاز شد. 21 سپتامبر 1987 كشتى (ايران اجر) مورد ØÙ…له نيروهاى نظامى آمريكا واقع شد. همچين ØÙ…لات نظامى آمريكا به سكوهاى Ù†ÙØªÙ‰ ايران دخالت آشكار آن دولت در منطقه به Ù†ÙØ¹ عراق Ùˆ عليه جمهورى اسلامى ايران را به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù†Ø´Ø§Ù† داد.يكى از نتايج شوم اين همه تشنج Ø¢ÙØ±ÙŠÙ†Ù‰ رژيم عراق Ùˆ دامن زدن ايالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ به ناامنى در خليج ÙØ§Ø±Ø³ ØŒ ØÙ…له به هواپيماى Ù…Ø³Ø§ÙØ±Ø¨Ø±Ù‰ جمهورى اسلامى ايران بود كه در مورخه 12/4/1367 مطابق با 3 ژوئيه 1988 Ø¨Ø±ÙØ±Ø§Ø² آبهاى سرزمينى ايران Ùˆ در آبهاى ØÙˆØ§Ù„Ù‰ جزيره هنگام توسط دو موشك از ناو آمريكايى وينسنس - كه خود به آبهاى سرزمينى ايران تجاوز كرده Ùˆ در آن مستقر بود - شليك Ùˆ تمامى Ù…Ø³Ø§ÙØ±Ø§Ù† Ùˆ خدمه هواپيما به وضع اسÙناكى به شهادت رسيدند.متعاقب اين تجاوز آشكار، جمهورى اسلامى ايران ØŒ در روز 14 تير 1367 طى نامه اى به رئيس شوراى امنيت خواستار تشكيل جلسه Ùورى شورا براى رسيدگى به موضوع شد. روز 25 تير 1367 مطابق با 16 ژوئيه 1988 شورا تشكيل جلسه داد. از سوى جمهورى اسلامى ايران دكتر ولايتى وزير امور خارجه وقت ايران Ùˆ از جانب آمريكا جرج بوش معاون وقت رئيس †جمهورى در جلسه ØØ¶ÙˆØ± داشتند. وزير خارجه جمهورى اسلامى ايران در ÙØ±Ø§Ø²Ù‰ از سخنان خود عنوان كرد:ØØ¶ÙˆØ± نظامى آمريكا در خليج ÙØ§Ø±Ø³ تنها منادى مرگ Ùˆ بى قانونى Ùˆ شرارت بوده Ùˆ جز ناامنى چيزى به ارمغان نياورده است . عمل جنايتكارانه آمريكا در ØÙ…له به هواپيماى كشورى به هيچ وجه در قالب Ø¯ÙØ§Ø¹ مشروع قابل توجيه نيست .شوراى امنيت پس از استماع سخنان دكتر ولايتى Ùˆ جرج بوش در جلسه شماره 2821 خود در تاريخ 20 ژوئيه 1988 (29/4/1367) قطعنامه شماره 616 را تصويب كرد. متن قطعنامه به Ø´Ø±Ø Ø²ÙŠØ± است :«شوراى امنيت ØŒ با بررسى نامه مورخه 5 ژوئيه 1988 جانشين نماينده دائم جمهورى اسلامى ايران خطاب به رئيس شوراى امنيت Ùˆ با استماع بيانات نماينده جمهورى اسلامى ايران ØŒ وزير امور خارجه على اكبر ولايتى Ùˆ سخنان نماينده ايالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ آمريكا معاون رئيس جمهور جرج بوش ØŒ با ابراز تاس٠عميق از اين كه يك هواپيماى غير نظامى « ايران اير » در پرواز برنامه ريزى شده بين المللى 655ØŒ در پرواز بر ÙØ±Ø§Ø² تنگه هرمز به وسيله موشك شليك شده از ناو جنگى ايالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ آمريكا (وينسنس ) منهدم گرديد، با تاكيد بر ضرورت تبيين ØÙ‚ايق سانØÙ‡ توسط بازرسى بى Ø·Ø±ÙØ§Ù†Ù‡ ØŒ با اضطراب عميق از تشنج دائم التزايد در منطقه خليج (ÙØ§Ø±Ø³ )ØŒ1 - تاس٠عميق خود را از ساقط ساختن هواپيماى غير نظامى ايران به وسيله موشكى كه از يك ناو جنگى آمريكا شليك شده Ùˆ تسليت عميق خود را به خاطر از دست Ø±ÙØªÙ† غم انگيز جان انسانهاى بى گناه ابراز مى دارد.2 - همدردى صميمانه خود را به خانواده هاى قربانيان سانØÙ‡ غم انگيز Ùˆ دولتها Ùˆ كشورهاى آنان اعلام مى دارد.3 - از تصميم سازمان بين المللى هواپيمايى كشورى در پاسخ به درخواست جمهورى اسلامى ايران مبنى بر ايجاد گروه تØÙ‚يق براى بررسى تمام ØÙ‚ايق موجود Ùˆ جنبه هاى Ùنى زنجيره ØÙˆØ§Ø¯Ø« مربوط به اين پرواز Ùˆ انهدام هواپيما Ùˆ همچنين از اعلام ايالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ آمريكا Ùˆ جمهورى اسلامى ايران مبنى بر تصميمشان براى همكارى با بررسى سازمان هواپيمايى كشورى استقبال مى كند.4 - از تمامى اعضاى كنوانسيون 1944 شيكاگو در مورد هواپيماى كشورى بين المللى درخواست مى كند كه در همه شرايط مقررات Ùˆ رويه هاى سلامت هوانوردى كشورى بويژه ضمائم آن كنوانسيون به منظور جلوگيرى از چنين پيشامدهايى را دقيقا مراعات نمايند.5 - لزوم اجراى Ùورى Ùˆ كامل قطعنامه 598 شورا را به عنوان تنها مبناى ØÙ„ جامع ØŒ عادلانه ØŒ Ø´Ø±Ø§ÙØªÙ…ندانه Ùˆ پايدار منازعه ميان ايران Ùˆ عراق ابراز Ùˆ پشتيبانى خود را از دبير كل براى اجراى اين قطعنامه اعلام Ùˆ خود را ملتزم به همكارى با دبير كل براى تسريع در اجراى Ø·Ø±Ø Ø§Ø¬Ø±Ø§ÙŠÙ‰ او مى نمايد.»در بررسى اين قطعنامه ØŒ صر٠نظر از كاربرد نام ناقصى به جاى خليج ÙØ§Ø±Ø³ †و قطع نظر از ارتباطى كه در قطعنامه بين مساله جنگ Ùˆ ساقط ساختن هواپيماى ايرانى ايجاد شده Ùˆ ياپيشى بينى نشدن Ù…ØÙƒÙˆÙ…يت Ùˆ جبران خسارت وارده Ùˆ ساير مسئوليتهاى ناشى از ØÙ…له مشاهده مى شود كه شوراى امنيت از شوراى ايكائو با آن كه يك مرجع Ùنى Ùˆ تكنيكى Ùˆ بالاترين ارگان مسئول امنيت Ùˆ سلامت پروازهاى بين المللى است ØŒ به دنبال در خواست جمهورى اسلامى ايران براى تشكيل جلسه رسيدگى به موضوع Ùˆ پس از بررسى در تاريخ 23/4/1367 (14 ژوئيه 1988) به صدور بيانيه بسنده كرد Ùˆ در آن ضمن ابراز تاس٠عميق Ùˆ همدردى Ùˆ با تاكيد بر اصل عدم كاربرد زور عليه هواپيماهاى غير نظامى كاربرد Ø³Ù„Ø§Ø Ø¹Ù„ÙŠÙ‡ يك هواپيماى Ù…Ø³Ø§ÙØ±Ù‰ (بدون ذكر جزئيات ) را ØªÙ‚Ø¨ÙŠØ ÙƒØ±Ø¯ Ùˆ هياتى را مامور رسيدگى به موضوع نمود. قطعنامه شوراى امنيت از نظر Ù…ØØªÙˆØ§ Ùˆ كلمات به كار Ø±ÙØªÙ‡ در آن ØŒ از بيانيه شوراى ايكائو قوى تر Ùˆ Ù…ØÙƒÙ… تر است . Ù…Ø¶Ø§ÙØ§ اين كه با توجه به ساختار شوراى امنيت Ùˆ جو ÙØ´Ø§Ø± Ùˆ تهديدى كه در هنگام تصويب قطعنامه 616 عليه جمهورى اسلامى ايران وجود داشت Ùˆ نيز وضعيت جبهه هاى جنگ ØŒ مى توان صدور قطعنامه 616 را نوعى موÙقيت براى جمهورى اسلامى ايران به ØØ³Ø§Ø¨ آورد. جمهورى اسلامى ايران علاوه بر شوراى امنيت Ùˆ شوراى ايكائو شكايت خود را در ديوان بين المللى دادگسترى لاهه نيز Ù…Ø·Ø±Ø ÙƒØ±Ø¯.در بررسى سانØÙ‡ مشخص شد كه هواپيماى Ù…Ø³Ø§ÙØ±Ù‰ Ø¨Ø±ÙØ±Ø§Ø² آبهاى سرزمينى ايران مورد هد٠واقع ØŒ Ùˆ در ØÙˆØ§Ù„Ù‰ جزيره هنگام سقوط كرده Ùˆ در اين تهاجم ناو وينسنس به آبهاى سرزمينى ايران تجاوز كرده است . قبل از اين واقعه نيز توسط نيروهاى آمريكايى ØŒ به هواپيماهاى گشت ايرانى از Ù„ØØ¸Ù‡ برخاستن از باند بندرعباس تا Ù„ØØ¸Ù‡ ÙØ±ÙˆØ¯ اخطار داده مى شد. معناى اين اقدام آن است كه نيروهاى آمريكايى ØØªÙ‰ Ø¨Ø±ÙØ±Ø§Ø² خاك جمهورى اسلامى ايران نيز هواپيماهاى ايرانى را مورد تهديد قرار مى دادند در 8 ژانويه 1988 امريكاييان مرتكب نقص ØØ±ÙŠÙ… هوايى ايران براى رهگيرى شدند. از ديگر سو نيروهاى آمريكايى بدون مجوز شوراى امنيت در منطقه ØØ¶ÙˆØ± پيدا كرده Ùˆ با نقض بى طرÙÙ‰ در خليج ÙØ§Ø±Ø³ عليه ايران Ùˆ به Ù†ÙØ¹ عراق عملا در كار بازرسى كشتيها از سوى جمهورى اسلامى ايران ممانعت به عمل مى آوردند Ùˆ نيز در مقابل تهاجم عراق به كشتيهاى تجارى ساكت Ùˆ در برابر عمل متقابل ايران عكس العمل نشان مى دادند Ùˆ تا آنجا پيش Ø±ÙØªÙ†Ø¯ كه سكوهاى Ù†ÙØªÙ‰ ايران Ùˆ كشتى ايران «ايران اجر» را مورد ØÙ…له قرار داده Ùˆ به آتش كشيدند.ماده 2 منشور ملل Ù…ØªØØ¯ كليه اعضا را از تهديد به زور يااستعمال زور عليه تماميت ارضى يااستقلال سياسى هر كشورى كه با مقاصد ملل Ù…ØªØØ¯ مباينت داشته باشد، منع نموده است . نيروهاى نظامى آمريكا مستقر در آبهاى خليج ÙØ§Ø±Ø³ Ùˆ درياى عمان در زمان ØØ§Ø¯Ø«Ù‡ Ùˆ قبل از آن عملا تماميت ارضى ايران را با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از انواع ترÙندها مورد تجاوز قرار داد Ùˆ به Ø§Ù†ØØ§Ø¡ مختل٠كشتيها Ùˆ هواپيماهاى ايران را مورد تهديد قرار داد.ØÙ…له آمريكا به هواپيماى Ù…Ø³Ø§ÙØ±Ù‰ در ØØ±ÙŠÙ… هوايى ايران Ùˆ در مسير هوايى بين المللى مشخص Ùˆ اعلام شد كه نقض قاعده ØÙ‚وقى عدم توسل به زور Ùˆ همچنين نقض آشكار تماميت ارضى يك دولت عضو سازمان ملل مى باشد. همچنين مصداق كامل تجاوز مندرج در بند ((ب )) ماده 3 ضميمه قطعنامه تعري٠تجاوز مورخه 1974 مجمع عمومى سازمان ملل مى باشد كه به استناد آن كاربرد هر نوع Ø³Ù„Ø§Ø ØªÙˆØ³Ø· يك دولت عليه سرزمين دولت ديگر، Ù…ØØ§ØµØ±Ù‡ بنادر يا سواØÙ„ يك دولت نيروهاى Ù…Ø³Ù„Ø Ø¯ÙˆÙ„ØªÙ‰ ديگر را، از مصاديق تجاوز دانسته است Ùˆ بالاخره بند ((ت )) ماده مزبور مبين آشكار تجاوز آمريكا به ناوگان هوايى دولت جمهورى اسلامى ايران Ù…ØØ³ÙˆØ¨ مى شود.هر چند مجمع عمومى سازمان ملل در قطعنامه 3314 توجه شوراى امنيت را به تعري٠تجاوز جلب Ùˆ به آن توصيه كرده است كه در Ø§ØØ±Ø§Ø² تجاوز، تعري٠مزبور را به Ù†ØÙˆ مقتضى راهنماى خود قرار دهد، اما عملا شوراى امنيت در قضيه مطروØÙ‡ با جو ØØ§ÙƒÙ… بر شورا از كنار قضيه گذشته Ùˆ دولت ايران را به اجراى قطعنامه 598 سوق داده است Ùˆ نهايتا ØÙ…ايت كامل نسبت به ايمنى هواپيماهاى بين المللى Ùˆ بويژه ممنوعيت مطلق توسل به زور كه در ضميمه دوم كنوانسيون شيكاگو مورد تاكيد قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ به صورت قاعده مسلم ØÙ‚وق بين الملل درآمده است از طر٠شوراى امنيت كاملا ناديده Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شده است .عنصر تخصصى سازمان ملل Ù…ØªØØ¯ يعنى ايكائو نيز از مسائل سياسى به دور نمانده Ùˆ به جاى بررسى Ùنى Ùˆ ارائه طريق به شوراى امنيت به ابراز تاس٠و تسليت به بازماندگان سانØÙ‡ پرداخت .به دليل ØØ§ÙƒÙ…يت چنين اوضاعى بر سازمان ملل Ù…ØªØØ¯ØŒ آمريكا پس از سرنگونى هواپيما اعلام نمود كه در نظر ندارد هيچ تجديد نظرى در دستورات جنگى موجود به عمل آورد Ùˆ با تشكيل نيروهاى شوراى امنيت براى برقرارى امنيت در خليج ÙØ§Ø±Ø³ بكرات Ù…Ø®Ø§Ù„ÙØª كرد.