یک روز بعد از آزادی گروگان‌ها، ایان سینکلر، مشاور Øقوقی وزارت خارجه بریتانیا در یک یادداشت تØلیلی طولانی Ùˆ Ù…Øرمانه خطاب به جان گراهام، سÙیر Ùراخوانده شده آن کشور از تهران، به بررسی جنبه‌های مثبت Ùˆ منÙÛŒ بیانیه الجزایر از منظر تخصصی Øقوقی پرداخت. مشاور Øقوقی وزارت خارجه بریتانیا، بیانیه الجزایر را از آن جهت Ú©Ù‡ بریتانیا را مجاز به آزاد کردن دارایی‌های مسدود شده ایران در بانک‌های خارجی Ùˆ داخلی مستقر در لندن می‌کرد، مثبت ارزیابی کرد. با این همه سینکلر از‌‌ همان ابتدا متوجه چندین نکته مشکل‌زا در این بیانیه، به خصوص مغایرت برخی از مواد آن با قوانین Ùˆ رویه‌های قضایی موجود در امریکا شد. ÙˆÛŒ برای نمونه به نکته‌ای اشاره کرد Ú©Ù‡ بعد‌ها اغلب منتقدان بیانیه الجزایر نیز به آن توجه کردند.
این نکته مساله قابلیت شهروندان امریکایی در اقامه دعاوی Øقوقی مستقیم علیه دولت ایران در دادگاه‌های امریکا Ùˆ در صورت برنده شدن امکان برداشت کردن آنان از ‌میلیارد‌ها دلار دارایی مسدود شده ایران در امریکا شد. این در Øالی بود Ú©Ù‡ چنین ØÙ‚ متقابلی به شهروندان ایرانی در دعاوی Øقوقی آنان علیه دولت امریکا داده نشده بود Ùˆ به Ùرض امکان Ø·Ø±Ø Ú†Ù†ÛŒÙ† ادعاهایی در دادگاه‌های ایران، پولی متعلق به امریکا در اختیار ایران نبود تا بتواند خرج اØکام صادره Ùˆ مطالبات ایرانیان را پرداخت کند.
علاوه بر آن، شهروندان امریکایی مجاز بودند تا دعاوی زیر ۲۵۰‌ هزار دلار را در دادگاه‌های امریکایی Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ Ùˆ مبالغ بیشتر از آن در دادگاه لاهه Ù…Ø·Ø±Ø Ø´ÙˆØ¯. یک گزارش وزارت خارجه بریتانیا به تاریخ پنجم سپتامبر/ Û±Û´ شهریور، Øاکی از آن است Ú©Ù‡ تا Ùرارسیدن موعد نهایی دریاÙت دعاوی مختل٠امریکاییان علیه دولت ایران بیش از Û²Û³Û°Û° ادعا علیه ایران ثبت شده بود. این البته سوای صد‌ها دعاوی دولتی Ùˆ رسمی امریکا علیه ایران بود.
یک گزارش به Ú©Ù„ÛŒ سری دیگر از دÙتر نخست‌وزیر بریتانیا به تاریخ هشتم ژانویه Û±Û¹Û¸Û°/ Û±Û¸ دی ۱۳۵۹، Øاکی از درخواست دولت در آستانه کنار رÙتن جیمی کار‌تر رییس‌جمهور امریکا از مارگارت تاچر نخست‌وزیر بریتانیا برای دستور دادن به بانک مرکزی انگلستان مبنی بر باز کردن یک Øساب به نام خزانه‌داری امریکا برای انتقال بخش نخست Ù‡Ùت میلیارد Ùˆ Û³Û°Û° هزار دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران در امریکا به آن بود. شرط برداشت از این Øساب براساس تواÙÙ‚ الجزایر بین ایران Ùˆ امریکا Ùˆ در صورت تØقق شرط Ùی‌مابین (آزادی گروگان‌ها) بود.
نکته مهم این گزارش این است Ú©Ù‡ اولا به غلط اصل اØتمال دسترسی به تواÙÙ‚ نهایی بین ایران Ùˆ امریکا را ناچیز تلقی کرده Ùˆ ثانیا به درستی پیش‌بینی کرده Ú©Ù‡ مبلغ مورد نظر آماده ترانسÙر از سوی امریکا به مراتب کمتر از آنی است Ú©Ù‡ دولت ایران توقع دارد. علت این امر همانا وجود چندین پرونده قضایی دولتی Ùˆ شخصی علیه ایران Ùˆ بازگذارده شدن Ø·Ø±Ø Ú†Ù†ÛŒÙ† دعاوی در دادگاه‌های امریکایی Ùˆ برداشت از دارایی‌های مسدود شده ایران در صورت صدور Ù…Øکومیت برای ایران عنوان شده است.
مطابق یک گزارش نیکلاس هندرسون سÙیر بریتانیا در واشنگتن به پیتر کرینگتون وزیر خارجه بریتانیا، براساس تواÙÙ‚ ایران Ùˆ امریکا Ùˆ اعلام وزارت خزانه‌داری دولت کار‌تر، قرار بوده Ú©Ù‡ بخش اصلی نقدینگی‌های مسدود شده توسط بانک‌ها Ùˆ موسسات مالی امریکایی در امریکا Ùˆ اروپا، به تدریج Ùˆ در سه مرØله گام‌ به‌ گام، به ترتیب Ù‡Ùت میلیارد Ùˆ ۳۰۰‌ میلیون دلار، پنج Ùˆ نیم میلیارد دلار Ùˆ دو میلیارد Ùˆ ۲۰۰‌ میلیون دلار جمعا ۱۴‌ میلیارد دلار به ایران پرداخت شود. این قرار ظاهرا به دلایل Ùˆ بهانه‌های مختلÙÛŒ از سوی امریکا به طور کامل Ùˆ دقیق اجرا نشد.
یک گزارش به Ú©Ù„ÛŒ سری دیگر از دÙتر نخست‌وزیر بریتانیا، Øاکی از آن است Ú©Ù‡ براساس خواست امریکا Ùˆ دستور شخصی تاچر، قرار شد Ú©Ù‡ بخشی از اولین قسمت از مطالبات Ùˆ دارایی‌های مسدود شده ایران در بانک‌های امریکا Ùˆ شعبات آن در بریتانیا، به Ù…Øض آزادی گروگان‌های امریکایی Ùˆ خروج آنان از ایران، به صورت شمش طلای ناب به میزان یک میلیارد دلار Ùˆ در وجه بانک مرکزی ایران تهیه Ùˆ ارسال شود.
Ú¯Ùتنی است Ú©Ù‡ براساس یک سند اداره نخست‌وزیری بریتانیا، ایران در ابتدا با پیشنهاد امریکا در انتخاب بریتانیا Ùˆ بانک مرکزی انگلستان به عنوان کشور Ùˆ بانک واسطه Ù…ØÙ„ دریاÙت مطالبات خود مخالÙت کرده Ùˆ به جای آن آلمان Ùˆ بوندس بانک را پیشنهاد کرده بود. ولی نهایتا طرÙین روی بریتانیا Ùˆ بانک مرکزی انگلستان تواÙÙ‚ کردند. علت انتخاب کشور ثالث در این انتقال مالی آن بود Ú©Ù‡ ایران بیم آن داشت Ú©Ù‡ پس از آزادی گروگان‌ها بخشی از اموال مسدود شده ایران توسط امریکایی‌ها پرداخت نشود. به دلیل مشکلات Ùˆ شبهات موجود در تواÙق‌نامه الجزایر، این مساله نه در این مرØله، ولی بعدا علیه ایران انجام شد.
روز Û±Û¸ ژانویه Û±Û¹Û¸Û°/ Û²Û¸ دی، دو روز قبل از آزادی گروگان‌ها Ùˆ خروجشان از ایران، جیمی کار‌تر Ú©Ù‡ آخرین روزهای خود در کاخ سÙید را سپری می‌کرد در یک تماس تلÙÙ†ÛŒ با مارگارت تاچر ضمن اعلام قطعی شدن آزادی گروگان‌های امریکایی Ùˆ تشکر Ùˆ قدردانی از کمک‌های بریتانیا در راه آزادی گروگان‌ها، آخرین موارد Ù†Øوه انتقال پول ایران به بانک مرکزی انگلستان را با نخست‌وزیر بریتانیا نهایی کرد.
ژنرال الکساندر هیگ، وزیر خارجه دولت تازه جمهوری‌خواهان Ùˆ رونالد ریگان Ú©Ù‡ جانشین ادموند ماسکی، وزیر خارجه دولت دموکرات‌ها شده بود، در نخستین روزهای پس از شروع به کارش Ùˆ آزادی گروگان‌ها دیداری با نیکلاس هندرسون، سÙیر بریتانیا در واشنگتن داشت. در این دیدار هیگ ضمن تاکید بر اینکه دولت پیشین امریکا بر سر تواÙق‌نامه الجزایر با ایران سخت Ùˆ به دقت کار کرده، پیش‌بینی کرد Ú©Ù‡ به دلیل پیچیدگی‌های موجود Ùˆ مغایرت با برخی از قوانین بین‌المللی Ùˆ قوانین داخلی امریکا، هرچند واشنگتن به قرار خود پایبند است، ولی تردید دارد Ú©Ù‡ دولت ریگان قادر به اجرای تواÙÙ‚ الجزایر باشد.
با پایان گرÙتن ماجرای گروگان‌گیری Ùˆ اشغال سÙارت امریکا در تهران، بسیاری از تØریم‌های تجاری، مالی Ùˆ Ù†Ùتی بین‌المللی علیه ایران رÙع شدند. هرچند در سال‌های جنگ عراق علیه ایران تØریم‌های نظامی علیه ایران تا Øد زیادی پابرجا ماند Ùˆ تØریم‌های اقتصادی نیز به مناسبت‌های مختل٠مجددا به کار گرÙته شدند.
دولت امریکا توقع داشت Ú©Ù‡ پس از ØÙ„ Ùˆ Ùصل ماجرای گروگان‌گیری بتواند سÙارتخانه خود در تهران را پس بگیرد. مقامات بریتانیایی Ùˆ اغلب سÙرای جامعه اروپا نیز تقریبا مطمئن بودند Ú©Ù‡ چنین اقدامی رخ خواهد داد. با این Øال، مسوولان سÙارت سوییس، ØاÙظ مناÙع امریکا در ایران، در این مورد به خوش‌بینی لندن Ùˆ واشنگتن نبودند. نهایتا نیز مشخص شد Ú©Ù‡ امریکایی‌ها راهی برای باز پس گرÙتن Ù…ØÙ„ سابق سÙارت خود نداشته Ùˆ «بنیاد شهید، با یک اطلاع دیرهنگام، به Ù…ØÙ„ ورزشگاه Ùˆ سÙارت امریکا منتقل شده است.»
استیون جرمی بارت، رییس دÙتر ØÙاظت بریتانیا در تهران در گزارش Û±Û² Ùوریه/ Û²Û³ بهمن ۱۳۵۹، خود در این‌باره نوشت: «ما از یک روزنامه‌نگار شنیده‌ایم Ú©Ù‡ Øجت‌الاسلام [Ù…Øمد موسوی] خویینی‌ها رهبر معنوی دانشجویان به طور خصوصی Ú¯Ùته Ú©Ù‡ [امام] خمینی Ùرمان داده Ú©Ù‡ Ù…ØÙ„ سÙارت نباید [به امریکایی‌ها] بازگردانده شود، چرا Ú©Ù‡ اکنون زمان مناسبی برای این کار نیست.» با این همه دست‌کم تا یک ماه Ùˆ نیم بعد از این تاریخ هم امریکایی‌ها امیدوار بودند Ú©Ù‡ به زودی بتوانند ساختمان سÙارت خود در تهران را از ایران پس بگیرند.
ظاهرا امریکایی‌ها پس از آزادی گروگان‌ها علاقه داشتند Ú©Ù‡ به تدریج روابط خود را با ایران عادی کنند. این علاقه در مراØÙ„ مختل٠از سوی مقامات امریکایی اظهار شد. برای نمونه چهار Ù‡Ùته پس از آزادی گروگان‌ها، در گزارش Ù…Øرمانه Û±Û· Ùوریه Û±Û¹Û¸Û±/ Û²Û¸ بهمن ۱۳۵۹، جان Ùرتول، کاردار سÙارت بریتانیا در واشنگتن، از قول والتر استاسل، معاون کهنه‌کار وزیر خارجه Ùˆ النور کانستبل، معاون دستیار وزیر خارجه امریکا به اشتیاق واشنگتن در بهبود روابط با تهران تاکید شده است.
به Ú¯Ùته کانستبل: «رسیدن به این تصمیم [تواÙÙ‚ الجزایر] در جهت مناÙع ملی امریکا بود. در واقع، تواÙÙ‚ انجام شد تا روابط به Øالت عادی ارتقا یابد Ùˆ مزیت جدیدی برای ایران باشد... امریکایی‌ها دغدغه اهمیت راهبردی ایران را دارند Ùˆ خواستار پیشبرد روند عادی‌سازی روابط هستند.»
کانستبل در ادامه ضمن پیش‌بینی وجود اختلا٠نظر در تÙسیر برخی Ù…Ùاد تواÙÙ‚ نامه از اØتمال آزاد کردن Û²/۲‌میلیارد دلار از درآمدهای مسدود شده ایران Ùˆ انتقال آن به یک Øساب ثالث مورد قبول طرÙین Ø·ÛŒ شش ماه آینده خبر داد.
به Ú¯Ùته این مقام امریکایی، مساله شناسایی Ùˆ انتقال دارایی‌های Ù…Øمدرضا شاه به ایران، یکی از مواردی بود Ú©Ù‡ در تÙسیر آن می‌توانست اختلا٠نظر پیش‌ آید. ÙˆÛŒ اÙزود: «امریکایی‌ها بدون Ø·ÛŒ شدن روند قضایی Ùˆ صدور دستور مصادره اموال، چنان Ú©Ù‡ مورد نظر ایرانی‌هاست، قصد ندارند Ú©Ù‡ در این مورد به صورت داوطلبانه اطلاعاتی به آن‌ها بدهند.»
مشکلات Ùˆ ابهامات موجود در تواÙÙ‚ الجزایر موجب شد Ú©Ù‡ وزارت خارجه ایران در Û²Û´ سپتامبر/ دوم مهر، با انتشار یک اطلاعیه تند Ùˆ ارسال آن به کشورهای مختل٠از جمله بریتانیا، به روند اجرای تواÙق‌نامه توسط «امریکای غارتگر» Ùˆ ادامه مسدود کردن بخش عمده‌ای از دارایی‌های ایران اعتراض کند.
بهبود روابط ایران Ùˆ امریکا تنها در اندیشه مقامات واشنگتن نبود. در ایران نیز با وجود شایع بودن جو ضد امریکایی، گاهی بر سر این موضوع بØØ« Ùˆ جدل‌هایی درمی‌گرÙت. برای نمونه، آیت‌الله Øسینعلی منتظری امام جمعه قم، روز Ù‡Ùتم آوریل Û±Û¹Û¸Û°/ Û±Û¸ Ùروردین Û±Û³Û¹Û°ØŒ در مصاØبه‌ای اختصاصی با روزنامه تهران تایمز، ضمن رد مناسبات استعماری Ùˆ رابطه ظالم Ùˆ مظلوم Ùˆ دخالت خارجیان در امور داخلی ایران، اعلام کرد Ú©Ù‡ خواستار روابط بهتر Ùˆ دوستانه ایران با کشورهای امریکا، روسیه، چین، Ùرانسه Ùˆ بریتانیاست.
انتشار این مطلب بدون تاکید بر بخش اول Ù†ÙÛŒ مناسبات استعماری Ùˆ بخش‌هایی از آن Ùˆ برجسته کردن بخش دوم توسط رویترز موجب بروز جنجالی رسانه‌ای شد. دÙتر امام جمعه قم ضمن اعتراض به Ù†Øوه انتشار این مصاØبه توسط رویترز اعلام کرد Ú©Ù‡ ÙˆÛŒ در نماز جمعه بعدی به این موضوع پاسخ خواهد داد.
با وجود علاقه واشنگتن به بهبود روابط با تهران، از زمان آزاد شدن گروگان‌ها، دولت امریکا مرتب با ردیابی دانشجویان Ùˆ دست‌اندرکاران گروگان‌گیری مراقب بود Ú©Ù‡ آنان وارد مراودات دو کشور نشده Ùˆ تØت هیچ شرایطی به خاک امریکا وارد نشوند. البته این اقدام گاه به اهدا٠و اتهامات نادرستی ختم می‌شد Ú©Ù‡ Øتی متØدان امریکا را هم به ستوه می‌آورد.
براساس گزارش Ù…Øرمانه نهم ژوئن/ Û±Û¹ خرداد، دیوید میرز، رییس بخش خاورمیانه وزارت خارجه بریتانیا، النور کانستبل معاون دستیار وزیر خارجه امریکا به او Ú¯Ùته بود Ú©Ù‡ شنیده است Øسین شیخ‌الاسلام معاون وزیر خارجه ایران، Ú©Ù‡ در گزارش‌های وزارت خارجه بریتانیا از او به عنوان «جوان اÙراطی» یاد می‌شد، یکی از اعضای دانشجویان مسلمان پیرو خط امام بوده Ùˆ این موضوع توسط بروس لینگن کاردار سابق سÙارت امریکا در تهران تایید شده است. به Ú¯Ùته کانستبل: «اگر شیخ‌الاسلام بخواهد، مثلا برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متØد، به امریکا سÙر کند، امریکایی‌ها قطعا به او روادید ورود به آن کشور را نخواهند داد. امریکایی‌ها مطمئن هستند Ú©Ù‡ از نظر Øقوقی قدرت چنین کاری را دارند.»
شیخ‌الاسلام خود در سال‌های قبل از انقلاب در امریکا تØصیل می‌کرده Ùˆ به Ú¯Ùته خودش، در یک مصاØبه، در نخستین شب پس از اشغال سÙارت امریکا به عنوان مترجم دانشجویان به آنان پیوسته بود. در موردی دیگر، دولت امریکا علیرضا Ùرخ‌روز کاردار جدید ایران در لندن را متهم به دخالت در ماجرای گروگان‌گیری کردند. ولی با شواهد موجود درباره اقامت او در لندن در طول Øادثه مذکور، لندن براساس مدارک موجود، به شدت در برابر این اتهام مقاومت Ùˆ آن را به Ú©Ù„ÛŒ تکذیب کرد.
روند عدم صدور اجازه ورود مقامات ایرانی به امریکا تا جایی پیش رÙت Ú©Ù‡ براساس اطلاع دوم اکتبر/ دهم مهر، رال٠لیندستروم مسوول میز ایران در وزارت خارجه امریکا، تلاش شد تا از صدور روادید سÙر به امریکا برای میرØسین موسوی وزیر خارجه ایران Ùˆ چهار معاون ÙˆÛŒ Ú©Ù‡ قصد Øضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متØد را داشتند خودداری شود. این اقدام البته یا به طور جدی پیگیری نشد یا به جایی نرسید.
براساس نوشته میرز، در آن هنگام، سیاست خارجی امریکا در موضوع ایران همچنان تØت تاثیر ماجرای گروگان‌گیری Ùˆ Øوادث پس از آن قرار داشت Ùˆ نشانه‌ای از تلاش وزارت خارجه امریکا برای Ùاصله گرÙتن از این تأثیرپذیری وجود نداشت. در این میان، نه تنها ایران Ú©Ù‡ Øتی برخی از دیپلمات‌های غربی مقیم تهران نیز معتقد به اشتباه بودن سیاست‌های واشنگتن در قبال تهران بودند. برای نمونه، Ùرانچسکو مزالاما سÙیر ایتالیا در تهران در دیدار با نیکلاس برینگتون به انتقاد از واشنگتن پرداخت: «امریکایی‌ها همچنان دچار موج انÙجار ماجرای گروگان‌ها هستند. [واشنگتن] واقعا لازم است Ú©Ù‡ سیاست خود را بر مبنای این بنا کند Ú©Ù‡ ایران همچنان کشور مهمی است. امریکایی‌ها باید دریابند Ú©Ù‡ اجبارهای زیادی در داشتن رابطه سیاسی Ùˆ تجاری خود با ایران دارند. این به Ù†Ùع غرب است Ú©Ù‡ کشورهای اروپایی بخشی از این رکود را جبران کنند. ما همه باید همه تلاش خود را بکنیم تا امریکایی‌ها را وادار کنیم Ú©Ù‡ برای رسیدن به این نتیجه‌گیری Ùکر کنند.» روز Ù‡Ùتم آگوست/ Û±Û¶ مرداد، دÙتر ØÙاظت مناÙع ایران در واشنگتن به اشغال هواداران سازمان مجاهدین خلق درآمد. در جریان زد Ùˆ خورد میان Øمله‌کنندگان به این مرکز Ùˆ کارکنان آن، به Øمله‌کنندگان تیراندازی شد Ùˆ در نتیجه دو Ù†Ùر از آنان زخمی Ùˆ روانه بیمارستان شدند. پس از این Øادثه پلیس Û²Û² Ù†Ùر را دستگیر کرد Ú©Ù‡ پنج یا شش Ù†Ùر از آن‌ها از کارکنان دÙتر ØÙاظت مناÙع ایران بودند. در این گزارش اعلام شد: «وزارت خارجه امریکا انتظار دارد Ú©Ù‡ ایرانی‌ها همانند Øادثه مشابه در آلمان نسبت به این ماجرا شکایت کنند، ولی امیدوارند Ú©Ù‡ این ماجرا خللی در روند رسیدگی به مذاکرات دعاوی Ú©Ù‡ [بین ایران Ùˆ امریکا] در جریان است، وارد نشود. در آن زمان وزارت خارجه ایران به شدت به برخی از تØولات بین‌المللی علیه خود بدگمان بود. برای نمونه، در گزارش Û²Û¶ آگوست/ چهارم مرداد، کریس رندل یکی از دیپلمات‌های دÙتر ØÙاظت مناÙع بریتانیا در تهران، به مواردی چون Øضور Ùˆ Ùعالیت ابوالØسن بنی‌صدر رییس‌جمهور پیشین Ùˆ مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق در Ùرانسه، ماجرای ربوده شدن قایق گشتی تبرزین توسط یک گروه سلطنت‌طلب Ùˆ مقاله جورج بال تئوریسین Ùˆ معاون پیشین وزیر خارجه امریکا در روزنامه واشنگتن‌پست درباره ضرورت Øمایت امریکا از مجاهدین خلق به عنوان نمونه‌هایی از بدبینی مسوولان جدید سیاست خارجی ایران به سیاست‌های امریکا Ùˆ اروپا در قبال ایران انقلابی اشاره شده است.