نقش اقتصاد آمريکا در جنگ ايران و عراق
رکود اقتصادی آمریکا در سالهای آغازین دهه 1980 میلادی - همزمان با آغاز جنگ ایران Ùˆ عراق - با رکودهای قبلی اقتصاد در آمریکا یک تÙاوت اساسی داشت. بررسی آمار Ùˆ ارقام اقتصادی این سالها نشان دهنده تÙاوتی بزرگ با Øوادث قبلی در Øوزه اقتصاد است. در سال 1980 میلادی Ú©Ù‡ رکود اقتصادی در این کشور آغاز شد تا سال 1982 میلادی Ú©Ù‡ دومین رکود Ø´Ú©Ù„ گرÙت، تولید ناخالص داخلی آمریکا نوسانی مداوم را تجربه کرد. بررسی تغییرات تولید ناخالص داخلی آمریکا در این سالها نمایانگر رشد یا کاهش این Ùاکتور اقتصادی نیست Ùˆ نوسان مداوم آن را نشان Ù…ÛŒ دهد. اگرچه در ماههای رکود همواره اقتصاد آمریکا سیر نزولی داشته است. آمارهای موجود نشان Ù…ÛŒ دهد در سال 1979 میلادی Ùˆ سالهای قبل از آن Ú©Ù‡ رکود در اقتصاد آمریکا آغاز نشده بود، تولید ناخالص داخلی در هر بازه سه ماهه بین 50 تا 100 میلیارد دلار اÙزایش Ù…ÛŒ یاÙت. در ماههای انتهایی این سال نرخ رشد تولید ناخالص داخلی کمتر شد Ùˆ به Øدود 30 میلیارد دلار در هر بازه سه ماهه رسید. اما از سال 1980 میلادی Ú©Ù‡ رکود در اقتصاد آمریکا آغاز شد کاهش تولید ناخالص داخلی آمریکا آغاز شد. در سه ماه دوم سال 1980 میلادی تولید ناخالص داخلی این کشور 5 میلیارد دلار Ùˆ در سه ماه بعد 9 میلیارد دلار کاهش یاÙت Ùˆ همین مساله سبب شد تا بسیاری از اقتصاددانان اعلام کنند بزرگترین اقتصاد جهان وارد رکود شده است. اما این وضعیت چندان طول نکشید Ùˆ در سه ماه آخر سال 1980 میلادی تولید ناخالص داخلی آمریکا 100 میلیارد دلار رشد کرد Ùˆ این وضعیت در سه ماه اول سال 1981 میلادی نیز ادامه یاÙت. در سه ماه دوم Ùˆ سوم سال 1981 میلادی بازهم تولید ناخالص داخلی آمریکا سیر نزولی داشت. برخی بر این باورند در Ùاصله دو سال مورد بررسی اقتصاد آمریکا دو بار وارد رکود شده است Ùˆ با سیاستهای دولتمردان آمریکا از این رکود خارج شده است. ولی برخی دیگر از اقتصاددانان اوضاع اقتصادی سالهای 1980 تا 1982 میلادی را متÙاوت از رکود Ù…ÛŒ دانند Ùˆ آن را " نابسامانی اقتصادی " قلمداد Ù…ÛŒ کنند. شایان ذکر است در این Ùاصله زمانی نرخ بیکاری در آمریکا از 6/5 درصد به 5/10 درصد اÙزایش یاÙت Ú©Ù‡ یکی از نشانه های دیگر وقوع رکود است. این بار نیز آمریکا برای ØÙ„ مشکل رکود به همان راه قدیمی روی آورد Ùˆ آن مداخله در جنگی دیگر است. در زیر جداول تولید ناخالص داخلی آمریکا در بازه های سه ماهه Ùˆ نرخ بیکاری در Ùاصله سالهای 1979 میلادی تا سال 1983 میلادی را Ù…ÛŒ بینید: تولید ناخالص داخلی در بازه های سه ماهه سه ماهه هر سال تولید ناخالص داخلی(میلیارد دلار) 1979 سه ماه سوم 4/5189 1979 سه ماه چهارم 7/5204 1980 سه ماه اول 3/5221 1980 سه ماه دوم 9/5115 1980 سه ماه سوم 4/5107 1980 سه ماه چهارم 1/5202 1981 سه ماه اول 5/5307 1981 سه ماه دوم 1/5266 1981 سه ماه سوم 8/5329 1981 سه ماه چهارم 4/5263 1982 سه ماه اول 1/5177 1982 سه ماه دوم 9/5204 1982 سه ماه سوم 2/5185 1982 سه ماه چهارم 8/5189 1983 سه ماه اول 8/5253 1983 سه ماه دوم 3/5372 نرخ بیکاری در ماههای ژانویه Ùˆ دسامبر سال 1979 میلادی تا سال 1984 میلادی سال ماه ژانویه ماه دسامبر 1979 9/5 6 1980 3/6 2/7 1981 5/7 5/8 1982 6/8 8/10 1983 4/10 3/8 1984 8 3/7 جنگ ایران Ùˆ عراق بعد از اینکه انقلاب اسلامی در ایران به وقوع پیوست رابطه ایران Ùˆ آمریکا کمتر شد تا اینکه این رابطه در روز بیستم اردیبهشت سال 1959 هجری شمسی کاملا قطع شد. پیش از آغاز جنگ ایران Ùˆ عراق صدام Øسین رهبر وقت عراق در عمان با سه Ù†Ùر از اعضای سازمان سیای آمریکا دیدار کرد Ùˆ برنامه خود را برای Øمله به ایران با آنها در میان گذاشت. این مساله در آغاز با Øمایت مقامات آمریکایی روبرو نشد. زیرا آنها بر این باور بودند Ú©Ù‡ وقوع جنگ در یکی از بزرگترین کشورهای تولید کننده Ù†Ùت در اوپک Ù…ÛŒ تواند تبعات بسیار مخربی روی بازار Ù†Ùت Ùˆ قیمت این Ù…Øصول استراتژیک Ùˆ منبع با اهمیت انرژی داشته باشد. اما بعد از مدت کوتاهی آمریکا به یکی از اصلی ترین Øامیان عراق تبدیل شد. این Øمایت با آغاز شرایط نابسامان اقتصادی در ایالات متØده آمریکا همزمان بود. Øمله عراق به ایران در ماه سپتامبر سال 1980 میلادی شروع شد Ùˆ بیشتر از 8 سال طول کشید. در ماههای اول عراق تنها طر٠جنگ با ایران بود Ùˆ تجهیزات نظامی Ùˆ سلاØهای مورد استÙاده در این Øملات توسط آمریکایی ها تامین Ù…ÛŒ شد. همزمان با آغاز همین جنگ بود Ú©Ù‡ رکود شش ماهه اقتصاد آمریکا در سال 1980 میلادی به پایان رسید Ùˆ آمارها از رشد 100میلیارد دلاری تولید ناخالص داخلی این کشور خبر داد. اما مشکلات اقتصادی آمریکا در این دوران تنها با تجهیز نظامی نیروهای عراق قابل ØÙ„ نبود زیرا از سه ماه دوم سال 1981 میلادی بازهم رکود وارد اقتصاد آمریکا شد Ùˆ این بار 16 ماه به طول انجامید. در این سالها بزرگترین مشکل اقتصادی آمریکا نرخ بالای بیکاری بود Ú©Ù‡ به بیشتر از 10 درصد رسید. در این سال بود Ú©Ù‡ آمریکا به طور مستقیم وارد جنگ عراق Ùˆ ایران شد. در سال 1982 میلادی ایران در نبرد دو جانبه با عراق پیروز شد Ùˆ عراق تصمیم به اتمام جنگ گرÙت اما این مساله با خواسته مقامات آمریکایی همسو نبود Ùˆ نمی توانست زمینه ای برای ØÙ„ مشکلات اقتصادی آمریکا شود. اتمام جنگ در شرایطی Ú©Ù‡ اقتصاد آمریکا در شرایط نامساعدی بود Ù…ÛŒ توانست Ùشاری مضاع٠به اقتصاد وارد کند Ùˆ بر شمار بیکاران بیÙزاید. به همین دلیل این بار نه کشور عراق بلکه آمریکا Ùˆ متØدانش وارد جنگ با ایران شدند Ùˆ این جنگ را از مرزهای عراق هدایت کردند. روزنامه بوستون گلوب در این مورد نوشت:" رونالد ریگان، رئیس جمهوری وقت آمریکا، تصمیم گرÙته است تا هر کاری Ú©Ù‡ مانع از شکست عراق در جنگ با ایران Ù…ÛŒ شود را انجام دهد." در این زمان بود Ú©Ù‡ نه تنها آمریکا بلکه متØدانش هم وارد این جنگ شدند Ùˆ علاوه بر تجهیز ارتش عراق نیروهای Ú©Ù…Ú©ÛŒ نیز به این کشور Ùرستادند Ùˆ ایران نه تنها با عراقی ها بلکه با شمار زیادی از نیروهای آمریکایی Ùˆ متØدان اروپایی اش وارد جنگ شد. یکی از کارشناسان سیاسی آمریکا در این مورد Ú¯Ùت:" اگر آمریکا بخواهد مانع شکست عراق شود باید بخشی از اطلاعات سری Ùˆ ماهواره ای خود را در اختیار صدام قرار دهد." Ùˆ این کاری بود Ú©Ù‡ در سالهای مذکور با سÙر Ù¾ÛŒ در Ù¾ÛŒ مقامات سازمانهای اطلاعاتی آمریکا به عراق انجام Ù…ÛŒ شد. البته این تنها کاری نبود Ú©Ù‡ آمریکایی ها انجام Ù…ÛŒ دادند. یکی از سران ارتشی آمریکا Ú¯Ùت:" ارتش آمریکا مداخله در جنگ را تنها از طریق ارائه اطلاعات سری به عراقی ها انجام نداد بلکه در Ùعالیتهای نظامی با این کشور همراه بود." ÙˆÛŒ در بخشی از مصاØبه خود با روزنامه نیویورک تایمز نوشت:" ارتش آمریکا گاهی خود را پشت مرزهای ایران Ù…ÛŒ یاÙت. جایی Ú©Ù‡ عراقیان Ùˆ ایرانیان در Øال جنگ بودند Ùˆ ما نیز به عنوان Øامی عراق Ùˆ آموزنده تاکتیکهای جدید Ùˆ کارآمد نظامی با آنها همراه بودیم." این رابطه نظامی در تمام دوره ریاست جمهوری رونالد ریگان وجود داشت. طبق آمارهای موجود در ماههای اول دهه 1982 میلادی تا سال 1986 میلادی 80 درصد از صادرات آمریکا به عراق را کالاها، تجهیزات Ùˆ ÙÙ† آوریهای نظامی تشکیل Ù…ÛŒ داد Ú©Ù‡ برای تکمیل نیازهای عراق در مقابله با ایران به این کشور Ùرستاده Ù…ÛŒ شد. در این سالها آمریکا چندین قانون را تصویب کرد. با Ú©Ù…Ú© آنها تعاملات دو جانبه آنها با عراق تسهیل Ù…ÛŒ شد Ùˆ به آنها امکان Ù…ÛŒ داد وارد جنگی شوند Ú©Ù‡ ارتباطی با آنها ندارد. یکی از این طرØها Ùˆ قوانین Ø·Ø±Ø Ø§Ùزایش Øجم مبادلات نظامی با عراق بود. Ø·Ø±Ø Ø§Ùزایش Øجم مبادلات نظامی آمریکا با عراق زمانی تصویب Ùˆ اجرا شد Ú©Ù‡ آمریکایی ها برای دومین بار در عرض دو سال رکود را تجربه کردند. رکودی Ú©Ù‡ طولانی تر Ùˆ سخت تر از رکود شش ماهه سال 1980 میلادی بوده است. چگونه جنگ ایران Ùˆ عراق به رکود پایان داد با اÙزایش Øمایتهای آمریکا از عراق در جنگ Ùˆ ادامه یاÙتن این مساله برای مدت شش سال نه تنها رکود اقتصادی آمریکا پایان یاÙت بلکه اقتصاد این کشور وارد عرصه رونق شد. در این سالها بر شمار کارخانه های اسلØÙ‡ سازی Ùˆ کارخانه های تولید کننده تجهیزات نظامی اÙزوده شد. این کارخانه ها برای انجام کار نیاز به نیروهای Ùراوانی داشتند Ùˆ برای میلیونها بیکار آمریکایی Ùرصت شغلی ایجادشد. از این طریق مشکل بیکاری آمریکا تا اندازه زیادی ØÙ„ شد. از طر٠دیگر آمریکا در سال مورد بررسی با تولید Ø³Ù„Ø§Ø Ùˆ تجهیزات نظامی بر تولید خود اÙزود Ùˆ ارزش اÙزوده زیادی بدست آورد. همین مساله باعث رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا شد. از طر٠دیگر وارد کردن این تولیدات به بازارهای صادراتی سبب شد تا علاوه بر ایجاد Ùرصت شغلی بازرگانی برای عده ای از اÙراد درآمد صادراتی این کشور هم بیشتر شود Ùˆ این درآمد وارد بخشهای مختل٠تولیدی Ùˆ صنعتی گردد. آمریکا با Ú©Ù…Ú© درآمدهای صادراتی Ùˆ درآمدهای ناشی از تولید کارخانه های Ø³Ù„Ø§Ø Ø³Ø§Ø²ÛŒ به اÙزایش سرمایه گذاری در بخشهای دیگر اقتصاد پرداخت Ùˆ باعث از بین رÙتن رکود در این بخشها شد. البته تنها آمریکا نبود Ú©Ù‡ در این سالها در جنگ Øضورداشت بلکه متØدان اروپایی این کشور هم در جنگ Ùعال بودند. در مقالات آینده به بررسی وضعیت اقتصادی این کشورها در سالهای 1980 تا 1988 میلادی همزمان با جنگ ایران Ùˆ عراق Ù…ÛŒ پردازیم.
منبع: سايت ايران ديپلماسي