كاخ سÙيد Ùˆ معماى پارسى
بيست Ùˆ پنج سال پيش چندصد دانشجوى ايرانى، سÙارت ايالات متØده در تهران را تسخير كرده Ùˆ ديپلمات ها Ùˆ تÙنگداران دريايى مستقر در آن را به گروگان گرÙتند. اين Øادثه باعث شد تا پرسشى در اذهان شهروندان ايالات متØده شكل بگيرد، مبنى بر اينكه «چرا آنها از ما متنÙر هستند؟» اكنون با گذشت ربع قرن در Øالى كه بوش خود را براى دور دوم رياست جمهورى آماده مى سازد، ايران بار ديگر در كانون توجهات آمريكا قرار گرÙته است. دولت آمريكا به رغم ربع قرن از آغاز رويارويى با ايران به نظر مى رسد كه باز هم همانند آن دوران سياستمداران آمريكايى هيچ تصورى در مورد Ù†Øوه تعامل با ايران ندارد. سياست آتى دولت آمريكا براى تعامل با ايران چيست؟ براى شروع شايد بهتر باشد به بررسى اشتباهات Ùˆ معضلات كاخ سÙيد در رويارويى با عراق طى Û±Û´ سال گذشته بپردازيم. لذا سياستمداران آمريكايى بايد پيش از اتخاذ هر نوع تصميمى جهت تعامل با ايران با بازبينى Ù†Øوه تعامل خود با عراق، درس هاى لازم را از آن بياموزند. اين درس ها را مى توان در چهار گروه دسته بندى كرد:- تصور تغيير Øاكميت به سادگى، تصورى كاملاً اشتباه است. در تمام دهه ،۱۹۹۰ بسيارى از آمريكائيان بر اين باور بودند كه رژيم صدام Øسين مورد Ù†Ùرت مردم عراق بوده Ùˆ اين Ù†Ùرت Ùˆ نارضايتى چنان گسترده است كه ايالات متØده براى سرنگونى Øكومت صدام تنها نيازمند Ù…Ø³Ù„Ø Ø³Ø§Ø®ØªÙ† جمعى از ناراضيان Ùˆ در بدترين شرايط Ùراهم آوردن Øمايت هوايى از آنان است. اشتباه بودن اين تصور زمانى كاملاً به اثبات رسيد كه ايالات متØده براى سرنگون ساختن رژيم صدام مجبور به Øمله اى زمينى Ùˆ گسترده شد. اكنون هم تصورى مشابه در مورد ايران وجود دارد. شايد مردم ايران نارضايتى هايى از دولتمردان خود داشته باشند اما هيچ شواهدى دال بر اينكه آنان آماده براندازى Øاكميت باشند به چشم نمى خورد. ايرانيان هيچ علاقه اى به اقدامات خشونت آميز عليه Øاكميت ندارند. آنان مردمانى به شدت ملى گرا هستند. با در نظر گرÙتن تجربيات ايالات متØده در عراق، آمريكا بايد منتظر مقاومتى به مراتب شديدتر در مقابل هر نوع تلاش خود براى دخالت در امور داخلى ايران باشد.آمريكا براى ØÙ„ مشكلات خود با ايران بهتر است توجه خود را معطو٠به راه ØÙ„ هاى ديپلماتيك كند تا نظامى. معضلات Ùراروى كاخ سÙيد در عراق قطعاً بايد به دولتمردان آمريكايى درس هاى لازم را براى Øمله به يك كشور خاورميانه اى ديگر آموخته باشد. از سوى ديگر گزينه نظامى در مورد ايران Øتى قابل تصور هم نيست؛ نظاميان آمريكايى در Ø³Ø·Ø Ù…Ù†Ø·Ù‚Ù‡ به شدت پراكنده شده اند Ùˆ ارتش Ùˆ سپاه ايران هم از قدرتى بسيار Ùراتر از همتايان عراقى خود برخوردار هستند. Øملات هوايى به تاسيسات هسته اى ايران نيز امكان پذير نيست. ايران از Øادثه مشابهى كه براى عراق پيش آمد درس هاى بسيارى گرÙته است. تاسيسات هسته اى ايران در سرتاسر كشور پخش شده اند. براى هر Ùرآيند، چندين مركز مشابه پيش بينى شده Ùˆ تمامى موارد امنيتى براى ØÙاظت از آنها Ù„Øاظ شده است. واشينگتن امروز Øتى آنقدر در مورد تاسيسات هسته اى ايران بى اطلاع است كه نمى تواند ميزان تاثيرگذار بودن چنين Øملاتى را بررسى كند. از سوى ديگر آمريكا بايد به شدت نگران Øملات انتقام جويانه ايران در سرتاسر جهان، در صورت هر نوع Øمله به خاك اين كشور باشد. طى دهه Û±Û¹Û¹Û° واشينگتن در تلاش براى تغيير سياست هاى ايران تمامى روابط تجارى با اين كشور را قطع كرد. سياست آمريكا در اين Øالت تنها بر «تنبيه» متكى بود. ژاپن Ùˆ اتØاديه اروپا از سوى ديگر سياست «تشويق» صر٠را دنبال كرده Ùˆ با ارائه انبوهى از كمك Ùˆ اÙزايش مبادلات اقتصادى سعى داشتند تهران را به تغيير رÙتار خود وادارند. اين سياست هم شكست خورد. براى ايجاد تغييرى واقعى در رويكرد Øاكميت ايران Ùˆ متقاعد ساختن آنها به تغيير رÙتار خود، ايالات متØده Ùˆ همراهانش بايد بر سر ديدگاهى چندجانبه كه سياست تنبيه Ùˆ تشويق را به صورت توامان پيگيرى كند، به تواÙÙ‚ برسند. به عبارت ديگر ايران بايد به ازاى برداشتن هر گام مثبتى بلاÙاصله تشويق شود Ùˆ برعكس. از جمله اهداÙÙ‰ كه در اين رويكرد متعادل بايد Ù„Øاظ شود، متقاعد ساختن ايران به پذيرش برنامه هاى بازرسى منظم است. تجربه عراق نشان داده كه بازرسى هاى منظم نه تنها موثر است بلكه ايران نيز مى تواند پذيراى آن باشد، با اين تÙاوت كه اين بار همانند پرونده عراق نبايد از تØريم هاى گسترده اقتصادى Ùˆ يا Øتى اØتمال استÙاده از نيروى نظامى براى اعمال خواسته هاى خود سخن Ú¯Ùت. مخاطرات چنين رويكردى پيشتر مورد بØØ« قرار گرÙت.• ØÙ‚ ايران براى توليد سوخت هسته اىشرايط نشان داده است كه كشورهاى جهان بيش از آنكه به مناÙع آمريكا بينديشند، در جست وجوى مناÙع خود هستند. بدين ترتيب شكل گيرى اجماع براى تØريم ايران در صورت موÙقيت واشينگتن براى ارجاع پرونده ايران به شوراى امنيت اگر غيرممكن نباشد، به شدت دشوار خواهد بود. اروپا، روسيه، ژاپن Ùˆ چين شركاى بزرگ تجارى Ùˆ اقتصادى ايران Ù…Øسوب مى شوند. بدين ترتيب ايرانيان نگرانى چندانى از ارجاع پرونده خود به شوراى امنيت ندارند چرا كه بعيد به نظر مى رسد شوراى امنيت «جسارت» Ùˆ «توان» اعمال «تØريم» يا «تنبيه» جدى عليه ايران را دارا باشد. در چنين شرايطى شايد ايالات متØده تنها بايد تلاش خود را معطو٠تعيين شرايط براى همراهان خود كند. به عبارت ديگر واشينگتن بايد از تمامى كشورهاى قدرتمند شوراى امنيت ضمانتى مكتوب! درياÙت كند كه در صورت تخطى ايران از Ù…Ùاد معاهده پادمانى وجود شواهدى غيرقابل انكار در مورد تلاش اين كشور جهت دستيابى به تسليØات كشتارجمعى هيچ مخالÙتى با تØريم يا تنبيه ايران ابراز نكنند. اما Ùايده چنين ضمانت مكتوبى، Øتى در صورت اخذ آن، چيست؟ Ùرانسه، روسيه Ùˆ چين هم اكنون از رابطه با ايران سود سرشارى را نصيب خود مى كنند، به Ù†Øوى كه مبادلات بازرگانى طرÙين به شدت اÙزايش ياÙته Ùˆ گاه به سرمايه گذارى هاى سرسام آور منجر شده است، در چنين شرايطى Øتى ضمانت مكتوب هم نمى تواند تضمين كننده موثر بودن اقدامات آمريكا باشد. در شرايط Ùعلى مى توان به راØتى Ùرجام پرونده هسته اى ايران را تصور كرد. با گذشت يك دهه، در Øالى كه نماينده دائم آمريكا در شوراى امنيت در هر جلسه با ناله Ùˆ زارى به دنبال كسب Øمايت جهانيان براى اقدام عليه ايران است، ايرانيان پيوستن خود به «باشگاه هسته اى» را جشن مى گيرند! كاخ سÙيد اگر نمى خواهد خود را گرÙتار چنين كابوسى ببيند، بهتر است به جاى تهديد Ùˆ تØريم ايران، سعى در متقاعد كردن اين كشور داشته باشد. ايرانيان تا زمانى كه در اثر سياست هاى ايالات متØده به صورت مستقيم (تهديد تغيير Øاكميت) Ùˆ يا غيرمستقيم Øمايت از تهديدات اسرائيل عليه ايران، موجوديت خود را در معرض تهديد اØساس كنند، هيچ دليلى براى نشان دادن Øسن نيت خود Ùˆ تن دادن به خواسته هاى آمريكا ندارند. واشينگتن براى تغيير سياست هاى تهران در وهله نخست بايد سياست هاى خود در قبال تهران را تغيير دهد. تنها توصيه اى كه مى توان به جورج بوش رئيس جمهورى آمريكا كرد، به خاطر داشتن اين Ú¯Ùته مشهور ريگان، ديگر همتاى جمهوريخواه خود است، مبنى بر اينكه: Øسن نيت، Øسن نيت به دنبال خواهد داشت. كاخ سÙيد بهتر است براى يك بار هم كه شده Øسن نيت خود را به ايرانيان اثبات كند.
منبع: روزنامه - شرق