بر اساس اسناد Ùˆ مدارك موجود، روابط سياسى ايران Ùˆ امريكا رسما از سال 1262 Ø´. /1883Ù…. شكل گرÙت Ùˆ سياست اعلام شده امريكا مبنى بر عدم مداخله در امور داخلى كشورها تا مدتى پىâ€Ú¯ÙŠØ±Ù‰ مىâ€Ø´Ø¯. امريكايىâ€Ù‡Ø§ درست زمانى كه ايران منطقه قابتâ€Ø´Ø¯ÙŠØ¯ دولتهاى روس Ùˆ انگليس بود، سعى كردند با اعمال اين سياست، اعتماد دولت Ùˆ ملت ايران را به خود جلب كنند. اين اعتمادسازى به طور چشمگيرى در جريان جنگ جهانى دوم بروز داشت.
در ماجراى اشغال ايران به دست ارتش روس، امريكايىâ€Ù‡Ø§ تلاشى جدى در عرصهâ€Ù‡Ø§Ù‰ بينâ€Ø§Ù„مللى در Øمايت از ايران Ùˆ اخراج سربازان روسى از اين كشور به عمل آوردند Ùˆ اين سياستها Ùˆ Øمايتها به جلب اعتماد ملت Ùˆ دولت ايران بيش از پيش كمك كرد. البته Øمايت Ùˆ جانبدارى امريكا از ايران نه از سر خيرخواهى Ùˆ مهرورزى، بلكه به Ù„Øاظ اهميتى بود كه امريكايىâ€Ù‡Ø§ براى اين منطقه Øساس، كه منبع Ùˆ ذخيره عظيم انرژى است، قائل بودند. (2)
دولت امريكا پس از جلب اعتماد، بتدريجâ€Ø³ÙŠØ§Ø³Øªâ€Ø®ÙˆØ¯ را Øدودا از سال 1320 به بعدتغيير داد Ùˆ در پوشش روابط دوستانه با دولت ايران، به دخالت مستقيم در تمامى امور داخلى كشور ما روى آورد Ùˆ به شكل يك مستعمره با آن برخورد كرد Ùˆ ستمهاى بىâ€Ø´Ù…ارى در ØÙ‚ ملت ايران مرتكب شد. Ø´Ø±Ø Ù‡Ù…Ù‡ شرارتها Ùˆ اقدامات Ù†Ùرتâ€Ø§Ù†Ú¯ÙŠØ² دولت امريكا طولانى است Ùˆ در اين مجال Ù…Øدود نمىâ€Ú¯Ù†Ø¬Ø¯Ø› از اين رو، Ùقط به Ø´Ø±Ø Ù…Ø®ØªØµØ± برخى از مهمترين آنها مىâ€Ù¾Ø±Ø¯Ø§Ø²ÙŠÙ… Ùˆ جويندگان Ù…Øترم را به كتابهايى كه به طور مستقل در اين زمينه نگاشته شده است، ارجاع مىâ€Ø¯Ù‡ÙŠÙ… (3):
پارهâ€Ø§Ù‰ از اقدامات آمريكا عليه ايران
1 - كودتاى 28 مرداد 1332
دكتر مصدق در ارديبهشت ماه 1330 (مه 1951 Ù…). با پشتيبانى Ùˆ Øمايت قاطع آيت الله كاشانى به نخستâ€ÙˆØ²ÙŠØ±Ù‰ رسيد. او پس از اØراز نخست وزيرى، سياست «ملى كردن صنعت Ù†Ùتâ€Â» را با جديت تمام دنبال كرد Ùˆ سرانجام، در 29 اسÙند 1330 موÙÙ‚ به تØقق آن شد. در جريان ملى شدن صنعت Ù†Ùت، دست انگليسىâ€Ù‡Ø§ به طور خاص كه از مدتها مشغول غارت منابع Ù†Ùتى ايران بودند، كوتاه شد. آنان كه ادامه اين روند را براى مناÙع خود بسيار زيانبار مىâ€Ø¯Ø§Ù†Ø³ØªÙ†Ø¯ØŒ به Ùكر توطئهâ€Ø§Ù‰ براى ساقط كردن دولت دكتر مصدق مىâ€Ø§Ùتند.
بنابر اعترا٠امريكايىâ€Ù‡Ø§ØŒ كه در اسناد منتشر شده توسط سازمان سيا (CIA) Ùˆ وزارت خارجه امريكا در سال 1379 منعكس شده است، نمايندگان دستگاه امنيتى انگليس، موضوع براندازى دولت مصدق Ùˆ جايگزين كردن يك Øكومت كاملا وابسته را به نمايندگان سيا پيشنهاد كردند كه با پاسخ مثبت امريكايىâ€Ù‡Ø§ در Ùروردين 1332/مارس 1952 مواجه شدند.
تØليلâ€Ú¯Ø±Ø§Ù† مسائل سياسى دو عامل عمده را علت اين رويكرد Ùˆ تغيير سياست امريكا در Øمايت از جبهه ملى مىâ€Ø¯Ø§Ù†Ù†Ø¯: خستâ€ÙŠØ§Ø³ دولت امريكا از ÙريÙتن يا به سازش رسيدن با آيةâ€Ø§Ù„له كاشانى؛ رهبرى اصيل اسلامى Ùˆ مردمى نهضت Ùˆ ديگرى تواÙÙ‚ با انگليس در يك كنسرسيوم كه به موجب آن، قرار شد چهل درصد از منابع Ù†Ùتى Ùˆ ساير سرمايهâ€Ù‡Ø§Ù‰ ملى ايران به امريكا Ùˆ چهل درصد آن نيز به انگليس تخصيص يابد. (4)
Ø·Ø±Ø ÙƒÙˆØ¯ØªØ§Ù‰ 28 مرداد پس از مطالعات Ùراوان Ùˆ بازنگريهاى مكرر توسط طراØان انگليسى Ùˆ امريكايى، در قالب Ø·Ø±Ø ØªÙ‰â€Ù¾Ù‰ آژاكس ( (T.P Ajaax در تاريخ 21 تير ماه توسط رئيس سازمان سيا، وزير خارجه امريكا Ùˆ رئيس جمهور امريكا (آيزنهاور) به امضاى نهايى رسيد Ùˆ با اختصاص بودجهâ€Ø§Ù‰ هنگÙت، سرانجام پس از Ùراهم شدن مقدمات امر، در 28 مرداد 1332 كودتا با موÙقيت انجام پذيرÙت. (5)
در نتيجه اين كودتا، دكتر مصدق از نخستâ€ÙˆØ²ÙŠØ±Ù‰ بركنار شد Ùˆ Øكومت مردمى وى سقوط كرد. شاه، كه از بيم اعتراضات Ùˆ شورشهاى مردمى، از قبل به ايتاليا گريخته بود، پس از كودتا مجددا به ايران بازگشت Ùˆ به اين صورت، سلطه همه جانبه امريكا بر اين كشور آغاز شد. امريكايىâ€Ù‡Ø§ تا اين اواخر، دخالت مستقيم خود در كودتاى 28 مرداد 1332 را كتمان مىâ€ÙƒØ±Ø¯Ù†Ø¯ (هر چند بر اساس اسناد Ùˆ مدارك Ùراوان، دخالت آنها براى ملت ما Ù…Øرز بود)ØŒ تا اين كه مادلين آلبرايت، وزير خارجه دولتâ€Ø¨ÙŠÙ„ كلينتون، براى نخستين بار در يكى از سخنرانيهاى رسمى خود، در 27 اسÙند 1378 بدون هيچ گونه عذرخواهى از ملت ايران، از نقش مستقيم Ùˆ Ù…Øورى ايالات متØده امريكا در كودتاى 28 مرداد به صراØت پرده برداشت Ùˆ Ú¯Ùت:
«در سال 1332 ايالات متØده امريكا نقش مهمى در هماهنگى براى سرنگون كردن رژيم مردمى نخست وزير Ù…Øمد مصدق ايÙا كرد Ùˆ دولت آيزنهاور بر اين باور بود كه اين عمل به خاطر دلايلى استراتژيك، قابل توجيه است.»
پس از اين اعترا٠مهم، دولت امريكا در خرداد 1379 اسنادى را كه در آن از نقش مهم دولت امريكا در كودتاى 28 مرداد سخن به ميان آمده است، منتشر ساخت.
2 - Øمايت Ùˆ تØكيم پايهâ€Ù‡Ø§Ù‰ Øكومت استبدادى شاه
Øمايت دولت امريكا از شاه پس از 28 مراد 1332 وارد مرØله جديدى شد Ùˆ امريكايىâ€Ù‡Ø§ با تمام توان، از شاه Øمايت كردند. Øمايت مالى امريكا پس از كودتا به طرز Ø´Ú¯Ùتâ€Ø§Ù†Ú¯ÙŠØ²Ù‰ اÙزايش ياÙت. دقيقا 12 روز پس از كودتاى 28 مرداد، شاه از امريكا درخواست وام كرد Ùˆ امريكا نيز با پرداختâ€ÙŠÙƒ وام 45 ميليون دلارى به ايران مواÙقت نمود.
در سال 1330 كمك مالى امريكا به ايران بالغ بر 3/1 ميليون دلار بود، اما اين رقم در سال پس از كودتا به 70 ميليون دلار يعنى 60 برابر رقم قبلى رسيد Ùˆ سه سال بعد به 250 ميليون دلار اÙزايش ياÙت. (6)
رژيم شاه هر Ú†Ù‡ پيش مىâ€Ø±Ùت، وابستهâ€ØªØ± مىâ€Ø´Ø¯ Ùˆ Ù†Ùوذ امريكا روزبهâ€Ø±ÙˆØ² در دستگاه Øاكميت ايران اÙزونتر مىâ€Ú¯Ø´Øª. امريكايىâ€Ù‡Ø§ØŒ كه ايران را «جزيره ثباتâ€Â» خود مىâ€Ø¯Ø§Ù†Ø³ØªÙ†Ø¯ØŒ تا آخرين روزهاى Øيات سياسى شاه، دست از Øمايت وى برنداشتند. آنها Øتى پس از اوجâ€Ú¯ÙŠØ±Ù‰ انقلاب اسلامى ايران به رهبرى امام خمينىâ€Ù‚دس سره، در Øالى كه ملت ايران از جنايات بى Øد Ùˆ Øصر رژيم شاه به تنگ آمده بود Ùˆ يكپارچه Ùˆ يكصدا نابودى شاه را Ùرياد مىâ€ÙƒØ±Ø¯ØŒ تلاش كردند به هر شكل ممكن، رژيم شاه را پابرجا دارند.
كارتر، يك سال قبل از پيروزى انقلاب اسلامى (دى ماه 1356) با ناديده گرÙتن واقعيتهاى جامعه ايرانى، در جريان يك سÙر به ايران، اين كشور را «جزيره ثباتâ€Â» در يكى از آشوبزدهâ€ØªØ±ÙŠÙ† نقاط جهان توصي٠كرد Ùˆ علاقه خود را نسبتâ€Ø¨Ù‡ رژيم ديكتاتورى شاه چنين بيان نمود:
«هيچ كشور ديگرى در جهان براى برنامهâ€Ø±ÙŠØ²Ù‰ مشترك، از ايران به امريكا Ùˆ ما نزديك نيست. هيچ كشور ديگرى براى بررسى مشكلات منطقهâ€Ø§Ù‰ØŒ كه مورد علاقه هر دو طر٠ما نيز هست، ارتباط نزديكترى از ايران با ما ندارد Ùˆ هيچ رهبر ديگرى نزد من اØترامى عميقتر Ùˆ رابطهâ€Ø§Ù‰ دوستانهâ€ØªØ± از شاه ندارد.» (7)
كارتر، كه همواره در سخنرانيهاى خود، بر رعايتâ€Øقوق بشر Ùˆ Ùضاى باز سياسى تاكيد داشت، در برابر جنايات شاه سكوت اختيار مىâ€ÙƒØ±Ø¯. در جريان Øادثه 17 شهريور 1357 كه هزاران زن Ùˆ مرد مسلمان به دست مزدوران شاه به شهادت رسيدند، دولت امريكا نه تنها سكوت پيشه كرد، بلكه كارتر يك شب پس از Ùاجعه خونين 17 شهريور، طى تماس تلÙنى با شاه، در Øالى كه از عواقب رÙتار خشونتâ€Ø¨Ø§Ø±Ø´ در اين روز Ùˆ اوجگيرى مخالÙتها بشدت نگران Ùˆ مضطرب بود، Øمايت كامل خود را از Øكومت وى اعلام كرد Ùˆ در تماسى ديگر، ضمن توصيه به خويشتندارى بيشتر، به شاه قول داد كه طى اعلاميهâ€Ø§Ù‰ به طور جدى از او Øمايتâ€Ø®ÙˆØ§Ù‡Ø¯ كرد. (8)
3 - تØميل قانون كاپيتولاسيون Ùˆ تØقير ملتâ€Ø¨Ø²Ø±Ú¯ ايران
يكى از اقدامات تØقيرآميز دولت ايالات متØده امريكا عليه ملت ايران، Ùشار بر Øكومت وابسته شاه براى تصويب لايØÙ‡ اعطاى مصونيت قضايى به اتباع امريكايى، در مجلس شوراى ملى ايران بود.به موجب اين لايØه، كه «كاپيتولاسيونâ€Â» نام داشت، دستگاه قضايى ايران ØÙ‚ نداشت هيچâ€ÙŠÙƒ از مستشاران، نظاميان، كارمندان Ùˆ كاركنان امريكايى Ùˆ نيز خانوادهâ€Ù‡Ø§ Ùˆ وابستگانشان را (كه در زمان تصويب قانون بالغ بر چهل هزار Ù†Ùر مىâ€Ø´Ø¯Ù†Ø¯)ØŒ تØت پيگرد قانونى قرار دهد. اين لايØÙ‡ در ايران زمانى به تصويب رسيد كه Øتى كشورهاى عقبâ€Ù…انده اÙريقايى Ùˆ كشورهاى نيمه مستعمره به آن تن نمىâ€Ø¯Ø§Ø¯Ù†Ø¯.(9)
لايØÙ‡ مذكور ابتدا با Ùشار دولت امريكا در دوران كابينه اسدالله علم Ùˆ سپس در مجلس شوراى ملى در 13 مهر ماه 1342 به تصويب رسيد Ùˆ مجلس سنا نيز بر آن صØÙ‡ گذاشت. در زمان نخستâ€ÙˆØ²ÙŠØ±Ù‰ Øسنâ€Ø¹Ù„Ù‰ منصور، در بيست Ùˆ يكم مهرماه 1343 مجددا اين لايØÙ‡ به مجلس شوراى ملى برده شد Ùˆ به تصويب نمايندگان مجلس شوراى ملى رسيد. (10)
زشتى كاپيتولاسيون به Øدى بود كه در سالهاى 1342 Ùˆ 1343 دولت امريكا Ùˆ ايران اصرار داشتند كه اين قانون علنى نشود Ùˆ تا پيش از سخنرانى امام خمينى رØمه الله در چهارم آبان 1343 نيز كسى از آن اطلاع نداشت.امام خمينىâ€Ù‚دس سره پس از اطلاع از اصل مصوبه Ùˆ Ù…Ùاد آن، چندى بعد در تاريخ چهارم آبان 1343 طى يك سخنرانى مهم Ùˆ تاريخى به اÙشاى آن پرداخت Ùˆ شاه را به دليل تن دادن به اين قانون ذلتâ€Ø¨Ø§Ø± سخت مورد سرزنش Ùˆ نكوهش قرار داد.
Øضرت امامâ€Ù‚دس سره در آن سخنرانى كه منجر به دستگيرى Ùˆ سپس تبعيد آن Øضرت به كشور تركيه شد، تØميل كاپيتولاسيون بر ملت مظلوم ايران را بزرگترين جنايت امريكا در ØÙ‚ ملت ايران برشمرد Ùˆ در بخشى از اين سخنرانى اÙشاگرانه، خطاب به ملت ايران Ùرمود:
«[مجلس] با كمال وقاØت اين Ø·Ø±Ø Ø±Ø§ از تصويب گذراند. دولتâ€Ø¨Ø§ كمال وقاØت از اين امر ننگين طرÙدارى كرد. ملت ايران را از سگهاى امريكايى پستâ€ØªØ± كردند! اگر كسى يك سگ امريكايى را با اتومبيل زير بگيرد، او را بازخواست مىâ€ÙƒÙ†Ù†Ø¯ØŒ ولى چنانچه يك آشپز امريكايى شاه ايران را زير بگيرد، بزرگترين مقام را زير بگيرد، كسى ØÙ‚ تعرض ندارد. چرا؟ براى اين كه مىâ€Ø®ÙˆØ§Ø³ØªÙ†Ø¯ وام بگيرند، امريكا خواست اين كار انجام شود. بعد از چند روز، يك وام دويست ميليون دلارى از امريكا تقاضا كردند؛ در ظر٠5 سال، به منظور هزينهâ€Ù‡Ø§Ù‰ نظامى به دولت ايران وام بدهند Ùˆ در ظر٠ده سال سيصد ميليون دلار پس بگيرند. مع ذلك، ايران براى اين دلارها خودش را Ùروخت، استقلال را Ùروخت، ما را جزو دول مستعمره Øساب كرد، ملت مسلمان ايران را در دنيا از ÙˆØشيها عقب ماندهâ€ØªØ± معرÙÙ‰ نمود.» (11)
4 - Øمله نظامى به طبس
پس از ماجراى تسخير لانه جاسوسى در تهران توسط دانشجويان Ùˆ در پى آن به اسارت درآمدن تعدادى از كاركنان Ùˆ كارمندان سÙارت، كه Øيثيت جهانى امريكا را به شدت خدشهâ€Ø¯Ø§Ø± Ùˆ ابهت اين ابرقدرت را در هم شكست، امريكايىâ€Ù‡Ø§ براى ØÙ„ بØران گروگانگيرى از طريق سياسى، از هر درى كه وارد شدند، ناكام بازگشتند. پيش شرط امام خمينىâ€Ù‚دس سره براى مذاكره، تØويل شاه معدوم به ايران بود Ùˆ امريكايىâ€Ù‡Ø§ به جاى تمكين در برابر خواست ملتâ€Ø¨Ø²Ø±Ú¯ ايران، در Ùاز نظامى قدم نهادند.
برژينسكى در كتاب توطئه در ايران مىâ€Ù†ÙˆÙŠØ³Ø¯:Â«Ø·Ø±Ø Ø¹Ù…Ù„ÙŠØ§Øª نجات را من ابتدا به عنوان آخرين چاره يا يك اقدام اضطرارى در صورت به خطر اÙتادن جان گروگانها تعقيب مىâ€ÙƒØ±Ø¯Ù… Ùˆ به مؤثر بودن عمليات نظامى، نظير Ù…Øاصره دريايى ايران، تصر٠جزيره خارك Ùˆ Øملات هوايى به هدÙهايى در داخل خاك ايران، بيشتر اعتقاد داشتم.» (12)
امريكايىâ€Ù‡Ø§ پس از بررسيهاى Ùراوان Ùˆ با اتكا به عناصر ضد انقلاب Ùˆ وابسته به رژيم منØوس Ù…Øمدرضا شاه، كه همچنان در داخل كشور به توطئه اشتغال داشتند، در Øمله نظامى به ايران مصمم شدند Ùˆ سرانجام، پس از Øصول اطمينان از موÙقيت در عمليات نظامى، در پنجم ارديبهشت ماه 1359 شبانه تعدادى از نيروهاى آموزش ديده Ùˆ ويژه خود را توسط پنج Ùروند بالگرد Ùˆ هواپيماى پيشرÙته امريكايى در يكى از Ùرودگاهâ€Ù‡Ø§Ù‰ دور اÙتاده Ùˆ متروكه، واقع در صØراى طبس پياده كردند تا از آنجا بر اساس برنامهâ€Ø±ÙŠØ²Ù‰ قبلى Ùˆ يك زمانâ€Ø¨Ù†Ø¯Ù‰ دقيق، عمليات نظامى خود را شروع كنند اما در نهايت اعجاب Ùˆ ناباورى، به امر خداوند، هواپيماها Ùˆ بالگردهاى پيشرÙته امريكايى در دام طوÙانى سهمگين از شنهاى طبس گرÙتار شدند Ùˆ بشدت به هم برخورد كردند Ùˆ ناگهان با انÙجارهاى مهيب، طبس به جهنمى هولناك Ùˆ گورستانى ÙˆØشتâ€Ø§Ù†Ú¯ÙŠØ² براى امريكايىâ€Ù‡Ø§ تبديل شد Ùˆ عمليات نظامى امريكا به طور Ù…ÙتضØانهâ€Ø§Ù‰ به شكست انجاميد.
5 - كودتاى نوژه
از جمله اقدامات براندازانه امريكا پس از شكستâ€Øمله نظامى به طبس، طرØâ€Ø±ÙŠØ²Ù‰ كودتاى «نوژهâ€Â» در هجدهم تيرماه 1359 بود كه قبل از هر اقدامى با شكست مواجه شد. دولت امريكا براى طرØâ€Ø±ÙŠØ²Ù‰ Ùˆ اجراى اين كودتا، هزينهâ€Ù‡Ø§Ù‰ سنگينى در نظر گرÙته بود. كودتاى نوژه توسط يك ستاد از پاريس به رهبرى شاهپور بختيار هدايت مىâ€Ø´Ø¯. اين ستاد داراى شاخهâ€Ù‡Ø§Ù‰ متعدد سياسى، نظامى Ùˆ مالى - لجستيكى بود.
شاخه سياسى ستاد تØت نظارت رضا مرزبان Ùˆ ابوالقاسم خادم با هد٠جذب يكى از علماى وقت Ùˆ برخى از طرÙداران وى Ùعاليت مىâ€ÙƒØ±Ø¯. شاخه نظامى آن نيز زير نظر اØسان بنى عامرى (با هد٠نÙوذ در ارتش، نيروى هوايى، جذب عناصر نظامى Ùˆ نيروهاى سازمان اطلاعاتى ساواك) Ùˆ شاخه مالى - لجستيكى با مسؤوليت منوچهر قربانىâ€Ùر (Ùˆ با هد٠تامين مخارج مالى كودتا، تهيه Ùˆ ارسال كمكهاى تسليØاتى Ùˆ تداركاتى از طريق عراق Ùˆ قاچاقچيان به عوامل كودتا در داخل كشور) انجام وظيÙÙ‡ مىâ€ÙƒØ±Ø¯Ù†Ø¯. (13)
امريكايىâ€Ù‡Ø§ براى اجراى موÙقيتâ€Ø¢Ù…يز اين طرØØŒ دهâ€Ù‡Ø§ ميليون دلار Ùˆ صدها ميليون تومان هزينه كردند. كارشناسان، اين كودتا را از Ù„Øاظ تجهيزات نظامى، كه قرار بود از داخل Ùˆ خارج آن به كار گرÙته شود، در تاريخ كودتاهاى جهان بىâ€Ø³Ø§Ø¨Ù‚Ù‡ Ùˆ كودتاى 28 مرداد 1332 را در مقايسه با آن يك بازى كودكانه مىâ€Ø¯Ø§Ù†Ù†Ø¯. از اين رو، آژانس جاسوسى بينâ€Ø§Ù„مللى امريكا به موÙقيت اين كودتا بىâ€Ø§Ù†Ø¯Ø§Ø²Ù‡ مطمئن بود. آنها Øتى پيامى را كه پس از كودتا در روز 21 تير 1359 از طريق رسانهâ€Ù‡Ø§ مىâ€Ø¨Ø§ÙŠØ³Øªâ€Ø®ÙˆØ§Ù†Ø¯Ù‡ شود، تهيه كرده بودند! در اين پيام آمده بود:
«همقطاران عزيز، ساعت موعود Ùرا رسيد... كليه واØدهاى ارتش، ژاندارمرى، شهربانى اعلام همبستگى نمودند. هرگونه قاومتâ€Ø¨Ù‡ شدت سركوب خواهد شد. آماده اخذ دستورات بعدى باشيد. (شوراى نظامى كشور)»
كودتاگران همچنين خانهâ€Ø§Ù‰ را براى استقرار كاظم شريعتمدارى در تهران در نظر گرÙته بودند تا وى به عنوان يك رهبر مذهبى، در آنجا مستقر شود Ùˆ كودتا را تاييد كند.
اما به لط٠خداوند، قبل از اين كه كودتا وارد Ùاز اجرايى خود شود، طى يك عمليات بسيار دقيق Ùˆ موÙقيتâ€Ø¢Ù…يز، كش٠شد Ùˆ تمامى عوامل آن در داخل كشور دستگير شدند. (14)
6 - Øصر اقتصادى Ùˆ اقدامات تØريمى عليه نظام جمهورى اسلامى
دولت امريكا از اوائل سال 1359 اقدام به Ù…Øاصره اقتصادى ايران كرد Ùˆ تا كنون ادامه ياÙت Ùˆ هر سال با جعل قوانين تØريمى بيشتر، Øلقه Ù…Øاصره را تنگتر نمود. امريكايىâ€Ù‡Ø§ يك ماه پس از شروع Øصر اقتصادى، به دستور كارتر، تمام اموال Ùˆ داراييهاى ايران را، كه در مؤسسات مالى Ùˆ بانكهاى امريكايى نگهدارى مىâ€Ø´Ø¯Ù†Ø¯ØŒ مصادره كردند Ùˆ Øسابهاى بانكى ايران را به طور كامل مسدود نمودند. در تداوم اين سياست، دولت ايالات متØده امريكا با هد٠تضعي٠قدرت اقتصادى Ùˆ مالى ايران Ùˆ به زانو درآوردن نظام نوپاى اسلامى، سياست «مهار» را در پيش گرÙت. در دوران رياست جمهورى ريگان، مجازاتهاى سنگينى براى مؤسسات Ùˆ شركتهاى امريكايى، كه قصد سرمايهâ€Ú¯Ø°Ø§Ø±Ù‰ در بخشهاى Ù†Ùت Ùˆ گاز ايران را داشتند، در نظر گرÙته شد. دولت امريكا همچنين از تصويب Ùˆ پرداخت وامها توسط مؤسسات مالى جهانى به ايران جلوگيرى كرد Ùˆ انتقال Ùناوريهاى دو منظوره پيشرÙته به ايران را در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†Ù‰ ممنوع ساخت.
با تصويب Ùˆ اجراى Ø·Ø±Ø Â«Ø¯Ø§Ù…Ø§ØªÙˆÂ» در زمان رياست جمهورى كلينتون، تØريم اقتصادى ايران وارد مرØله نوينى شد؛ زيرا نه تنها شركتها Ùˆ مؤسسات امريكايى از هر گونه Ùعاليت مالى Ùˆ اقتصادى همچون خريد Ù†Ùت، انتقال اعتبارات Ùˆ مبادله ارز، ورود كالا Ùˆ خدمات ايرانى به امريكا Ùˆ سرمايهâ€Ú¯Ø°Ø§Ø±Ù‰ در توسعه Ùˆ بازسازى صنايع Ù†Ùتى ايران Ù…Øروم شدند، بلكه به موجب آن، شركتهاى غيرامريكايى كه بيش از چهل ميليون دلار در سال در صنايع Ù†Ùتى ايران سرمايهâ€Ú¯Ø°Ø§Ø±Ù‰ كنند، مشمول تØريمهاى سنگين امريكا قرار مىâ€Ú¯Ø±Ùتند.
وارن كريستوÙر، وزير امور خارجه امريكا، در تاريخ 20 ارديبهشت 1373 در اجلاس ويژه امريكاييان - يهوديان كه در واشنگتن برگزار شد، اعلام كرد:
«ايران به اعتقاد من، كشورى متمرد است Ùˆ از اين رو، بايد اين كشور را تØريم Ùˆ در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†Ù‰ منزوى كرد... واشنگتن تلاش خواهد كرد تا متØدان اروپايى Ùˆ آسيايى روابط خود با ايران را به شدت تقليل دهند Ùˆ امتيازى براى ايران قائل نشوند Ùˆ از پيوستن اين كشور به جامعه ملل استقبال نكنند. ايالات متØده سخت مىâ€ÙƒÙˆØ´Ø¯ تا بر مبناى اØساس ضرورتى كه به انزواى ايران مىâ€ÙƒÙ†Ø¯ØŒ اين كشور را منزوى نمايد Ùˆ از نظر اقتصادى Ùˆ مالى تØت Ùشار قرار دهد.» (15)
اين بار نيز به لط٠خداوند Ùˆ تدبير Ùˆ درايت رهبر معظم انقلاب Ùˆ تلاش متخصصان داخلى در تمامى عرصهâ€Ù‡Ø§Ù‰ اقتصادى، علىâ€Ø±ØºÙ… تلاش وسيع امريكا، اين تØريمها نتيجه عكس داد Ùˆ امريكاييان را كه در صدد به زانو درآوردن ايران اسلامى بودند، ناكام گذاشت. برژينسكى، معاون امنيتى رئيس جمهور وقت امريكا در يكى از سخنرانيهاى خود صريØا اعلام كرد:
«تØريمهاى امريكا عليه ايران به دستاوردهاى مهمى نرسيده است Ùˆ باعث اختلا٠بين امريكا Ùˆ متØدان او شده است. شايد اين سياست را ديگر نتوان ادامه داد Ùˆ بهتر استâ€Ø¨Ù‡ مناÙع دراز مدت امريكا توجه كرد.» (16)
7 - تØريك عراق به جنگ عليه ايران
امريكايىâ€Ù‡Ø§ پس از شكستâ€Ø³Ù†Ú¯ÙŠÙ† در كودتاى «نوژهâ€Â»ØŒ تØركات شديدى را براى ترغيب صدام به جنگ با ايران آغاز كردند. برژينسكى، مشاور امنيت ملى امريكا، براى آماده سازى عراق براى شروع جنگ Ùˆ اطلاعâ€Ø±Ø³Ø§Ù†Ù‰ به اين كشور، سÙرهاى Ù…Øرمانه متعددى به بغداد كرد كه مجله ژورنال استريت، مورخ 8 Ùوريه 1980 يكى از اين سÙرهاى Ù…Øرمانه را Ùاش ساخت. علاوه بر اين، مطبوعات اروپايى نيز در همان زمان، از ملاقاتهاى متعدد برژينسكى با صدام Øسين خبر دادند. (17)
صدام Øسين كه پس از سقوط شاه، علاقه واÙرى به ژاندارمى امريكا در منطقه از خود نشان مىâ€Ø¯Ø§Ø¯ØŒ براى تØقق اين رؤياى شيرين، در پى تØريكات Ùˆ تØركات سياسى امريكايىâ€Ù‡Ø§ در نهايت در سى Ùˆ يكم شهريور 1359 Øملات وسيع Ùˆ گستردهâ€Ø§Ù‰ را به ايران آغاز نمود Ùˆ هشتâ€Ø³Ø§Ù„ تمام، نظام نوپاى جمهورى اسلامى را درگير خطرناكترين Ùˆ طولانىâ€ØªØ±ÙŠÙ† نبرد پس از جنگ جهانى دوم كرد. هر چند امريكايىâ€Ù‡Ø§ تاكنون كوشيدهâ€Ø§Ù†Ø¯ كه نقش خود را در تØريك صدام براى Øمله به ايران كتمان كنند، اما تجهيز صدام به انواع سلاØهاى جديد جنگى Ùˆ كشتار جمعى Ùˆ نيز Øمايتهاى رسانهâ€Ø§Ù‰ØŒ سياسى Ùˆ بينâ€Ø§Ù„مللى از سوى امريكا Ùˆ همâ€Ù¾ÙŠÙ…انان وى، چيزى نيست كه بتوان آن را كتمان يا انكار كرد. از اين رو، امريكايىâ€Ù‡Ø§ خود ناچار به اعترا٠آن شدند.
آلبرايت در سخنرانى مهم خود در كنÙرانس شوراى همكارى امريكاييان - ايرانيان، به صراØت اعترا٠كرد:
«اكنون به نظر مىâ€Ø±Ø³Ø¯ كه جنبهâ€Ù‡Ø§ÙŠÙ‰ از سياست امريكا در رابطه با عراق، در جريان درگيرى عراق با ايران، به طور قابل تاسÙى، بويژه با در نظر گرÙتن تجربيات ما با صدام Øسين، كوته بينانهâ€ØªØ± بوده است.»
سايروس ونس، مشاور سابق امنيت ملى كاخ سÙيد هم رسما اعلام كرد:
«ما در جنگ طولانى و پر خسارت ايران و عراق، عليه ايران بوديم.» (18)
هيچ بعيد نيست كه در آيندهâ€Ø§Ù‰ نزديك، امريكايىâ€Ù‡Ø§ تØتâ€Ø´Ø±Ø§ÙŠØ·Ù‰ØŒ در اعتراÙاتى مشابه اعتراÙات گذشته، ناگزير شوند به نقش مهم خود در راهâ€Ø§Ù†Ø¯Ø§Ø²Ù‰ جنگ عليه ايران اسلامى ØªØµØ±ÙŠØ ÙƒÙ†Ù†Ø¯Ø› جنگى كه Øاصل آن تØميل خسارتهاى سنگين جانى، مالى Ùˆ معنوى بر نظام نوپاى اسلامى بود.
8 - درگيريهاى نظامى مستقيم در Øمايت از رژيم صدام
دولت امريكا در شرايطى كه ايران به يك برترى نظامى نسبتâ€Ø¨Ù‡ عراق دستâ€ÙŠØ§Ùته بود، Øتى مداخله مستقيم نظامى را نيز از نظر دور نداشت. Øمايت امريكا از عراق در جنگ، علاوه بر تجهيز تسليØاتى عراق، به Øضور نظامى در خليج Ùارس Ùˆ سپس درگيرى نظامى منجر شد. در تاريخ 30 شهريور 1366 هنگامى كه مقام معظم رهبرى، Øضرت آيةâ€Ø§Ù„له خامنهâ€Ø§Ù‰ØŒ به عنوان رئيس جمهور وقتâ€Ø¨Ø±Ø§Ù‰ شركت در چهل Ùˆ دومين اجلاس مجمع عمومى سازمان ملل متØد Ùˆ براى ايراد يك سخنرانى عازم نيويورك بود، امريكايىâ€Ù‡Ø§ براى تØت الشعاع قرار دادن تلاشâ€Ù‡Ø§Ù‰ سياسى جمهورى اسلامى ايران در عرصه بينâ€Ø§Ù„مللى Ùˆ در آستانه ايراد سخنرانى ايشان، كشتى تداركاتى هشتصد تنى «ايران اجر» را توسط دو Ùروند بالگرد نظامى، كه از عرشه كشتى «Ùريگت جارتâ€Â» پرواز كرده بودند، مورد Øمله قرار دادند. در جريان اين Øمله، از مجموع 31 سرنشين كشتى، 3 تن شهيد، 2 تن Ù…Ùقود Ùˆ 26 تن ديگر كه تعدادى از آنها زخمى بودند به اسارت نيروهاى امريكايى درآمدند Ùˆ كشتى نيز پس از مدتى در آبهاى خليج Ùارس غرق شد. (19)
دو Ù‡Ùته بعد (16 مهر 1366) نيز بالگردهاى امريكايى در تهاجمى ديگر، قايقهاى گشتى سپاه پاسداران را كه در آبهاى خليجâ€Ùارس مشغول گشتâ€Ø²Ù†Ù‰ بودند، مورد Øمله قرار دادند. (20) همچنين تهاجم ÙˆØشيانه ناوهاى امريكايى به ناوچه «سهند» Ùˆ Øمله نظامى امريكا به سكوهاى Ù†Ùتى ايران از ديگر اقدامات مستقيم نظامى امريكا در طول جنگ تØميلى بود. (21)
9 - انهدام هواپيماى مساÙربرى جمهورى اسلامى ايران
يكى از اقدامات ÙˆØشيانه امريكا در اواخر جنگ تØميلى، كه از عمق خصومت امريكايىâ€Ù‡Ø§ نسبتâ€Ø¨Ù‡ نظام جمهورى اسلامى Øكايت مىâ€ÙƒÙ†Ø¯ØŒ Øمله ناو امريكايى به هواپيماى مساÙربرى جمهورى اسلامى ايران در تاريخ 12 تير ماه 1367/3 ژوئيه 1988 است. اين هواپيماى مساÙربرى، كه از نوع ايرباس Ùˆ متعلق به شركت هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران (ايران اير) بود، در يك پرواز معمولى از بندر عباس به مقصد دبى در Øالى كه هنوز سق٠ارتÙاع پرواز مورد نظر را به دست نياورده بود، در Øركتâ€Ø¨ÙˆØ¯ كه ناگهان بر Ùراز آبهاى ايران Ùˆ در Øوالى جزيره «هنگامâ€Â»ØŒ هد٠دو Ùروند موشك قرار گرÙت Ùˆ منهدم شد. در جريان اين Øمله غير انسانى، تمامى 290 Ù†Ùر مساÙر Ùˆ خدمه هواپيما، كه 118 Ù†Ùر از آنها را Ùقط زن Ùˆ كودك تشكيل مىâ€Ø¯Ø§Ø¯Ù†Ø¯ØŒ به شهادت رسيدند. اين موشكها از يك ناو امريكايى مستقر در خليج Ùارس، موسوم به «وينسنسâ€Â» كه خود نيز به آبهاى سرزمين ايران تجاوز كرده بود، شليك شدند. (22)
سران كاخ سÙيد نه تنها بابت اين جنايت از ملت ايران عذرخواهى نكردند، بلكه در اقدامى بهتâ€Ø§Ù†Ú¯ÙŠØ² به Ùرمانده ناو «وينسنسâ€Â» به خاطر ارتكاب اين جنايت، مدال اÙتخار دادند.
10 - سازماندهى، هدايت و پشتيبانى نيروهاى ضد انقلاب
پس از پيروزى انقلاب اسلامى، دولت امريكا براى سلطه مجدد بر ايران، كوشيد در كادر مديريت كلان نظام Ù†Ùوذ كند. اين امر با توجه به تركيب خاص دولت موقت، كه عمدتا از طرÙداران ارتباط دوستانه Ùˆ نزديك با امريكا بودند، كار دشوارى نبود. ايالات متØده از سوى ديگر، تلاش كرد تا جنبشهايى تØت عنوان «جنبشهاى تجزيه طلبانهâ€Â» در غرب، جنوب Ùˆ شمال كشور سازماندهى Ùˆ عليه نظام تØريك كند. به همين دليل، نظام جمهورى اسلامى در بخشهايى از كشور همچون كردستان، خوزستان، تركمن صØرا، آذربايجان، سيستان Ùˆ بلوچستان تا مدتها با چنين جريانهايى درگير بود.
علاوه بر اين، مناÙقين نيز از هنگام ورود به Ùاز شورشهاى مسلØانه Ùˆ عملياتهاى تروريستى بسيار وسيع از سال 1360 به بعد، Øتâ€Øمايتâ€Ø®Ø§Øµ دولت امريكا قرار گرÙتند Ùˆ امريكا در طول 25 سال پس از پيروزى انقلاب، با تقويت Ùˆ پشتيبانى مادى Ùˆ معنوى گروهâ€Ù‡Ø§Ù‰ تروريستى، كه به ايجاد رعب Ùˆ ÙˆØشت، گسترش دامنه ناامنى در كشور Ùˆ Øذ٠شخصيتهاى برجسته نظام روى آوردهâ€Ø§Ù†Ø¯ØŒ سعى كرده است جمهورى اسلامى را با يك بØران امنيتى Ùˆ مديريتى مواجه سازد.
پس از ناكامى مناÙقين نيز امريكايىâ€Ù‡Ø§ با اعطاى پناهندگى سياسى Ùˆ در اختيار نهادن امكانات رÙاهى، تبليغى Ùˆ رسانهâ€Ø§Ù‰ØŒ همواره مزاØمتهايى براى نظام ايجاد كردند. كنگره امريكا رسما براى Øمايت از مناÙقين Ùˆ براندازان نظام، 20 ميليون دلار تصويب كرد Ùˆ دو Ùرستنده پر قدرت به نام «راديو آزادىâ€Â» Ùˆ «راديو Ùردا» را تاسيس نمود Ùˆ در اختيار آنها قرار داد. دروغگويى امريكا در مبارزه با تروريسم زمانى آشكارتر شد كه امريكايىâ€Ù‡Ø§ به اين بهانه، عراق را مورد تاخت Ùˆ تاز خود قرار دادند، اما در مقابل ديدگان جهانيان، پس از تسلط بر عراق، با مناÙقين مستقر در عراق معاهداتى عليه نظام جمهورى اسلامى برقرار كردند كه يك بار ديگر، عدم صداقت آنها را در مبارزه با تروريسم در معرض قضاوت جهانيان قرار داد.
11 - Ùضاسازى سياسى Ùˆ تبليغاتى عليه نظام جمهورى اسلامى
دولت امريكا، كه از Øمايت هشتâ€Ø³Ø§Ù„Ù‡â€Ø§Ø´ در طول تهاجم عراق Ùˆ درگيريهاى مستقيم با نيروهاى ايران Ùˆ ديگر اقدامات تخريبى طرÙÙ‰ نبسته بود، پس از قبول قطعâ€Ù†Ø§Ù…ه، به جنگ روانى عليه ايران روى آورد Ùˆ به Ùضاسازى سياسى Ùˆ بمباران تبليغاتى شديد عليه ايران پرداخت.
از آن سال به بعد دولت امريكا با Ø·Ø±Ø Ù…Ø³ØªÙ…Ø± ادعاهايى بىâ€Ø§Ø³Ø§Ø³ Ùˆ واهى، همچون «نقض Øقوق بشر» در ايران، «Øمايت ايران از تروريسم Ùˆ گروهâ€Ù‡Ø§Ù‰ تروريستى در جهانâ€Â»ØŒ «تلاش ايران براى دستيابى به سلاØهاى كشتار جمعىâ€Â» (سلاØهاى هستهâ€Ø§Ù‰ØŒ شيميايى Ùˆ ميكروبى) Ùˆ «اختلال در روند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÙŠØ§Ù†Ù‡â€Â»ØŒ كوشيد تا هم نظام مقدس جمهورى اسلامى را از Ù„Øاظ سياسى منزوى سازد Ùˆ هم مانع پيشرÙت ايران در زمينه تكنولوژى هستهâ€Ø§Ù‰ Ùˆ Ùناوريهاى نوين در زمينهâ€Ù‡Ø§Ù‰ Ùضايى، موشكى Ùˆ دÙاعى شود. از اين رو، با قرارداد تكميل نيروگاه اتمى بوشهر توسط روسيه شديدا مخالÙت كرد Ùˆ تØريم Ùناوريهاى هستهâ€Ø§Ù‰ Ùˆ موشكى ايران را در كنگره امريكا در خرداد 1377 به تصويب رساند Ùˆ با تØميل راى خود در اجلاس سران Ù‡Ùت كشور صنعتى اروپا، ايران را از برخوردارى Ùناورى دو منظوره (23) Ù…Øروم ساخت، هر چند در خلال اين مدت، دانشمندان Ùˆ مغزهاى مبتكر Ùˆ خلاق ايرانى در سايه توكل به خدا، اعتماد به Ù†Ùس Ùˆ تلاش نستوهانه خود، به تكنولوژى Øساس Ùˆ ارزشمند هستهâ€Ø§Ù‰ دستâ€ÙŠØ§Ùتند.
موÙقيت ايران در دستيابى به Ùناورى هستهâ€Ø§Ù‰ موجب شد تا امريكايىâ€Ù‡Ø§ بار ديگر يك جنجال بىâ€Ø³Ø§Ø¨Ù‚Ù‡ Ùˆ جنگ روانى شديد عليه ايران را در آستانه سÙر هيات تØقيق آژانس بينâ€Ø§Ù„مللى اتمى به ايران به راه بيندازند كه البته بىâ€Ø§Ø±ØªØ¨Ø§Ø· با رسوايى Ùˆ ناكامى امريكا Ùˆ انگليس از كش٠سلاØهاى كشتار جمعى در عراق نبود. اين موضوع، كه مهمترين دستاويز Ùˆ بهانه امريكا Ùˆ انگليس در تهاجم به عراق بود، اكنون به يك عامل بØرانâ€Ø²Ø§ Ùˆ اهرم Ùشار براى دولت امريكا Ùˆ انگليس تبديل شده است Ùˆ امريكا براى برونâ€Ø±Ùت از اين بØران بزرگ، تلاش مىâ€ÙƒÙ†Ø¯ تا با تشديد جنگ روانى عليه ايران، توجه اÙكار عمومى جهان Ùˆ مردم امريكا را از داخل به سوى ايران معطو٠سازد. آخرين شرارت امريكاييان در اين راستا Ùشار بر شوراى Øكام آژانس انرژى اتمى براى صدور قطعنامه عليه ايران بود كه در پى اين Ùشارها امريكايىâ€Ù‡Ø§ موÙÙ‚ شدند علىâ€Ø±ØºÙ… اعلان رضايت «البرادعىâ€Â» دبير كل آژانس انرژى اتمى در جريان ديدار اخيرش از تاسيسات هستهâ€Ø§Ù‰ ايران، در اقدامى كاملا سياسى Ùˆ غيرمتعار٠بدون اخذ راى، قطعنامه شديداللØنى را عليه ايران به تصويب برسانند.
ادعاهاى بىâ€Ø§Ø³Ø§Ø³ ديگر، مانند دخالت ايران در انÙجارهاى «ظهرانâ€Â» عربستان در آبان 1374ØŒ طراØÙ‰ انÙجار مركز تجارت جهانى در نيويورك، انÙجار هواپيما بر Ùراز «لاكربىâ€Â»ØŒ پناه دادن به اعضاى شبكه تروريستى القاعده، كارشكنى در امور اÙغانستان Ùˆ در نهايت، Ù†Ùوذ نگران كننده Ùˆ تهديدآميز ايران در عراق از ديگر Ù…Øورهاى جنگ تبليغاتى امريكا عليه ايران هستند كه علىâ€Ø±ØºÙ… Ø·Ø±Ø Ù…ÙƒØ±Ø± آنها، تاكنون هيچ مدرك Ùˆ سند متقن Ùˆ قابل قبولى براى اثبات دعاوى خود اقامه نكرده است.
مواردى ديگر از شرارتها و اقدامات خصمانه امريكا
12 - توقي٠اموال، دارايىâ€Ù‡Ø§ Ùˆ تجهيزات پيشرÙته نظامى كه قبل از انقلاب خريدارى شده Ùˆ در زمان جنگ به شدت مورد نياز جمهورى اسلامى ايران بودند؛
13 - مخالÙت Ùˆ ممانعت از عبور خطوط لوله Ù†Ùت Ùˆ گاز آسياى ميانه از خاك ايران؛
14 - اعمال Ùشار بر تركيه براى لغو قرارداد 20 ميليارد دلارى خريد گاز از ايران؛
15 - تØريك همسايگان، بخصوص امارات متØده عربى، براى Ø·Ø±Ø Ø§Ø¯Ø¹Ø§Ù‡Ø§Ù‰ ارضى در خصوص جزاير سه گانه ايرانى در خليج Ùارس؛
16 - بازسازى Ø·Ø±Ø Ùروپاشى شوروى براى Ùروپاشى نظام جمهورى اسلامى؛
17 - مسلط كردن طالبان بر اÙغانستان براى مخدوش جلوه دادن چهره اسلام Ùˆ ايجاد مزاØمتâ€Ø¨Ø±Ø§Ù‰ ايران؛
18 - تØريك آشوبگران Ùˆ Øمايت علنى Ùˆ رسمى از شورشهاى خيابانى 18 تير 1378 Ùˆ خرداد 1382.
پىâ€Ù†ÙˆØ´Øª:
1) مدرس Øوزه، كارشناس ارشد ÙلسÙه، Ù…Øقق Ùˆ نويسنده.
2) در سايت اينترنتى سازمان جاسوسى امريكا (CIA)ØŒ به صراØت از ايران به عنوان يك منطقه استراتژيك نام برده شده است:[strategic location on the persian Gulf and strait of Hormuz, which are vital maritime pathways for crude oil transport.]منطقه استراتژيك خليج Ùارس Ùˆ تنگه هرمز كه گذر راه Øياتى دريايى براى Øمل Ù†Ùتâ€Ø®Ø§Ù… است.
3) ر.Ùƒ.: كامران غضنÙرى، امريكا Ùˆ براندازى جمهورى اسلامى ايران؛ Øسن واعظى، ايران Ùˆ امريكا (بررسى سياستهاى امريكا در ايران).
4) شهريار زرشناس، اشاراتى درباره ليبراليسم در ايران.
5) براى آگاهى بيشتر از Ù…Ø´Ø±ÙˆØ Ù…Ø§Ø¬Ø±Ø§Ù‰ كودتا بر اساس اسناد سازمان سيا Ùˆ وزارت خارجه امريكا ر. Ùƒ.: Øسن واعظى، پيشين، ص 57Ø› اسرار كودتاى 28 مرداد Ø´Ø±Ø Ø¹Ù…Ù„ÙŠØ§Øª آژاكس پى. ام. وود هاوس، ترجمه نظام دربندى؛ Øسين Ùردوست، ظهور Ùˆ سقوط سلطنت پهلوى.
6) Øسن واعظى، پيشين، صص 65 - 64.
7) همان، ص 77.
8) مايكل لدين و ويليان لوئيس، كارتر و سقوط شاه، ترجمه ناصر ايرانى، ص 39.
9) سيد جلال الدين مدنى، تاريخ سياسى معاصر ايران، دÙتر انتشارات اسلامى، ج 2ØŒ ص 95.
10) عباسعلى عميد زنجانى، انقلاب اسلامى Ùˆ ريشهâ€Ù‡Ø§Ù‰ آن، نشر كتاب سياسى، ص 466.
11) صØÙŠÙÙ‡ امام، مؤسسه تنظيم ونشر آثار امام خمينى رØمه الله، 1371ØŒ ج 1ØŒ ص 415.
12) توطئه در ايران، ترجمه Ù…Øمود مشرقى، انتشارات Ù‡Ùته، 1362ØŒ ص 188.
13) موسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى، كودتاى نوژه، چاپ دوم، 1368، بخش دوم (تدارك كودتا - برنامه و سازمان كودتا) از ص 101 به بعد.
14) همان، صص 39 - 32.
15) Øسن واعظى، پيشين، ص 185.
16) رابطه؟! (بررسى موضوع رابطه ايران Ùˆ امريكا از منظر تØولات بعد از دوم خرداد)ØŒ ناشر روزنامه سلام، ص 153.
17) تايمز لندن، 17 ژوئن 1980 به نقل از Øسن واعظى، پيشين، ص 100.
18) رابطه؟! (بررسى موضوع رابطه ايران Ùˆ امريكا از منظر تØولات بعد از دوم خرداد)ØŒ ناشر روزنامه سلام، ص 151.
19) مركز مطالعات وتØقيقات جنگ، روز شمار جنگ ايران Ùˆ عراق، اسكورت Ù†Ùتكشâ€Ù‡Ø§ (دخالت مستقيم امريكا در جنگ)ØŒ ج 50ØŒ صص 715 - 714.
20) همان، (مقدمه) ص 10.
21) عباس هدايتâ€Ø®Ù…ينى، شوراى امنيت Ùˆ جنگ تØميلى، دÙتر مطالعات سياسى Ùˆ بينâ€Ø§Ù„مللى، 1370ØŒ ص 22.
22) همان، ص 223.
23) Ùناورى دو منظورهâ€Â» به Ùناوريهايى اطلاق مىâ€Ø´ÙˆØ¯ كه هم مىâ€ØªÙˆØ§Ù† از آنها استÙاده صلØâ€Ø¢Ù…يز كرد Ùˆ هم مىâ€ØªÙˆØ§Ù† آنها را در جهت اقدامات تخريبى Ùˆ جنگâ€Ø·Ù„بانه به كار گرÙت؛ مانند Ùناورى هستهâ€Ø§Ù‰ Ùˆ Ùناوريهاى مربوط به علم شيمى يا هوا – Ùضا.