در سال گذشته، واشنگتن بازدارندگی ایران را هد٠نخستین خود در سیاستهای خاورمیانه‌‌اش قرار داده بود. آمریکا همچنین ایران را مسؤول اÙزایش خشونتها در عراق، اÙغانستان، مشکلات لبنان، سیاستهای ستیزه‌جویانه Øماس می‌داند Ùˆ از آن نگران است Ú©Ù‡ توازن قدرت در منطقه به سود ایران Ùˆ همپیمانان اسلامگرایش دگرگون شود. بنابراین (از دیدگاه واشنگتن) جلوگیری از گسترش Ù†Ùوذ تهران برای ØÙظ امنیت منطقه لازم است. دیک چنی، معاون رییس جمهوری، در اواخر ماه مه، روی عرشه ناو آمریکایی «جان استینس» در خلیج Ùارس، این سیاست تازه در برابر ایران را اعلام کرد. Ú†Ù†ÛŒ Ú¯Ùت: « ما با دوستانمان در برابر تندروی Ùˆ تهدیدهای استراتژیک خواهیم ایستاد. ما به تلاش برای رهایی کسانی Ú©Ù‡ متØمل رنج Ùˆ سختی شده‌اند ادامه خواهیم داد Ùˆ دشمنان آزادی را به دست عدالت خواهیم سپرد Ùˆ با Ú©Ù…Ú© دیگران از دستیابی ایران به جنگ‌اÙزارهای کشتار گروهی Ùˆ چیره‌شدن این کشور بر منطقه جلوگیری خواهیم کرد.» کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه نیز اØساساتی از همین دست نشان داد: «ایران تنها کشوری است Ú©Ù‡ مهمترین چالشهای استراتژیک را برای ایالات متØده Ùˆ Ø´Ú©Ù„ÛŒ از خاورمیانه Ú©Ù‡ ما (آمریکا) خواهان ایجاد آن هستیم، پدید آورده است». او در ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ù†Ú¯Ø±Ø§Ù†ÛŒÙ‡Ø§ÛŒ آمریکا از این وضع اÙزود: «... ایران با سرعت دادن به برنامه هسته‌ای‌اش، به بی‌توجهی خود به خواسته‌های آمریکا Ùˆ بخش بزرگی از جامعه جهانی ادامه می‌دهد.»
رایس با اشاره به Ùعالیتهای آمریکا در آغاز دوران جنگ سرد Ú¯Ùت: «واشنگتن امیدوار است همان‌گونه Ú©Ù‡ طرØهای توسعه‌طلبانه اتØاد جماهیر شوروی را با سازماندهی قدرت خویش Ùˆ وارد کردن Ùشار مستقیم بر دشمن Ùˆ ایجاد ائتلاÙÛŒ گسترده بر ضد این دشمن خنثی کرد، به کنترل Ùˆ Ú†Ù‡ بسا گاهی گسترش Ù†Ùوذ تهران بپردازد.» واشنگتن در Ùکر Ø´Ú©Ù„ دادن به Øضور ناوگانهای جنگی آمریکا در خلیج‌Ùارس بوده Ùˆ با به کار بردن Ù„ØÙ†ÛŒ تند Ùˆ قاطع (در برابر ایران) امکان جنگ را اÙزایش داده است. در همان Øال، آمریکا 75 میلیون دلار نیز به برنامه‌های پشتیبانی از گسترش دموکراسی Ùˆ تغییر رژیم در تهران اختصاص داده است. در ماههای گذشته، واشنگتن به جلب Øمایت سازمان ملل برای یک رشته تصمیمات بر ضدّ برنامه‌های هسته‌ای ایران دست زده Ùˆ با تØریمهای مالی غیر رسمی می‌کوشد Ú©Ù‡ کمابیش رابطه ایران را با بازارهای مالی جهانی قطع کند. آمریکا همچنین سپاه پاسداران انقلاب ایران را تولید کنندگان جنگ اÙزارهای کشتار گروهی Ùˆ رهبران سپاه قدس را Øامیان تروریسم معرÙÛŒ کرده Ùˆ به وزارت خزانه‌داری اجازه توقی٠اموال آنها Ùˆ به ارتش امریکا اجازه دستگیری Ùˆ اذیت Ùˆ آزار اÙراد این گروه در عراق را داده است. واشنگتن Ú©Ù‡ زمانی دولتهای استبدادی عرب منطقه را برای مشکلات بی‌شمار منطقه سرزنش Ùˆ متهم می‌کرد، هم‌اکنون درصدد جلب Øمایت این کشورها به عنوان دولتهای میانه‌رو در خاورمیانه (!) برآمده است.
هد٠واشنگتن این است Ú©Ù‡ با خنثی کردن دستاوردهای تهران تا به امروز (در بهبود روابط ا این کشورها) Ùˆ Ù…Øروم کردن ایران از Øمایت متØدانش Ùˆ کشیدن خطی از لبنان تا عمان جهت جدا کردن ایران از همسایگان عرب خود، Ù†Ùوذ ایران در جهان عرب را از میان ببرد. دولت بوش تواÙÙ‚ÛŒ را در بین دولتهای عربی ایجاد کرده است تا با سیاستهای ایران در عراق، لبنان Ùˆ سرزمینهای Ùلسطینی به مخالÙت بپردازند. دولت بوش همچنین می‌کوشد تا با دادن کمکهای نظامی 20 میلیارد دلاری به عربستان Ùˆ امیرنشینهای خلیج‌Ùارس به تقویت بنیه نظامی کشورهای خلیج‌Ùارس بپردازد. به Ú¯Ùته نیکلاس برنز معاون وزیر امور خارجه آمریکا، یکی از اهدا٠اصلی Ùروش جنگ‌اÙزار به این کشورها، توانمند ساختن آنها به تقویت نیروی دÙاعیشان Ùˆ ایجاد گونه‌ای بازدارندگی در برابر توسعه‌طلبیها Ùˆ تجاوزگریهای ایران(!) در آینده است. همچنین دولت بوش با برگزاری Ú©Ù†Ùرانسها Ùˆ نشستهای Ù…Øرمانه امیدوار است Ú©Ù‡ بتواند با منØر٠کردن توجه Ùˆ توان کشورهای منطقه به خطرهایی Ú©Ù‡ از سوی ایران برای آنها پدید می‌آید، Ùرایند ØµÙ„Ø Ø§Ø³Ø±Ø§Ø¦ÛŒÙ„ Ùˆ Ùلسطینیان را از سر بگیرد. البته بازدارندگی ایران انگاه Ùˆ هد٠تازه‌ای نیست؛ اما اغراض Ùˆ مناÙعی Ú©Ù‡ واشنگتن از آن دارد مسأله تازه‌ای است. از زمان شکل‌گیری جمهوری اسلامی، دولتهای گوناگون آمریکا Ú†Ù‡ جمهوری خواه Ùˆ Ú†Ù‡ دموکرات، پیوسته سیاستها، آموزه‌ها Ùˆ طرØهای گوناگونی را برای تعدیل Øکومت مذهبی بی‌پروای ایران طرØ‌ریزی کرده‌اند. اما برای دولت بوش بازدارندگی ایران راه ØÙ„ مشکلات گوناگون خاورمیانه به شمار می‌آید. از دیدگاه او دولتهای عرب سنی از ترس اینکه Ùروپاشی دولت در بغداد تنها به تقویت Ù†Ùوذ ایران در آنجا خواهد انجامید، در بازسازی یک دولت با ثبات در عراق شرکت خواهند کرد. توهم برتری شیعیان در منطقه، عربستان Ùˆ مصر را ترغیب خواهد کرد تا به شدت از اÙزایش نیروی Øزب الله جلوگیری کنند Ùˆ به این سان طرØهای آمریکا عملی می‌شود؛ در چنین شرایطی اسرائیل Ùˆ دشمنان دیرینه آن (دولتهای عرب) ناگهان مناÙع مشترکی در کاهش قدرت ایران Ùˆ متوق٠ساختن Ù†Ùوذ گروه هم‌پیمانش، Øماس، پیدا می‌کنند Ùˆ به سازش با Ùرایند ØµÙ„Ø Ùلسطین Ùˆ اسرائیل گرایش نشان می‌دهند. این پدیده در واقع تغییر تمرکز دیرینه مسائل خاورمیانه از مشکل Ùلسطین به تهدید از سوی ایران است.
جدا از این نگرانی Ú©Ù‡ خاورمیانه هم‌اکنون در آتش Ùˆ درگیری Ùرو رÙته است، به نظر می‌رسد مقامات دولت بوش گمان کرده‌اند Ú©Ù‡ در میانه بی‌نظمی Ùˆ هرج Ùˆ مرج موجود، شرایط بی‌مانندی برای Ø´Ú©Ù„ دادن به خاورمیانه به گونه‌ای Ú©Ù‡ این منطقه سرانجام زیر تسلط آمریکا Ùˆ Ù†Ùوذ گسترده اسرائیل درآید، Ùراهم آمده است. اما یک مشکل وجود دارد: استراتژی بازدارندگی آمریکا بی‌اثر است Ùˆ نمی‌تواند به گونه مؤثری اجرا شود Ùˆ Ú†Ù‡ بسا Ú©Ù‡ اوضاع را بدتر خواهد کرد. زیرا عناصری Ú©Ù‡ برای اجرای یک سیاست بازدارندگی موÙÙ‚ مورد نیاز است در آن به سادگی یاÙت نمی‌شود. در چنین شرایطی، پاÙشاری واشنگتن بر اینکه دولتهای عرب منطقه بر ضد ایران متØد شوند می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر این منطقه پرآشوب بیانجامد.
تازه و نامطلوب
ایران مشکلاتی اساسی برای ایالات متØده پدید آورده است. تلاش ایران برای دستیابی به توانائیهای هسته‌ای، دخالتهای زیرکانه‌اش در عراق، مخالÙت آزاردهنده‌ آن با Ùرایند ØµÙ„Ø Ø§Ø³Ø±Ø§Ø¦ÛŒÙ„ Ùˆ Ùلسطین، Ùهرستی سهمگین از گلایه‌های آمریکا از ایران را تشکیل می‌دهد. اما نکته مهمتر این است Ú©Ù‡ از دیدگاه دولت بوش ایران نمی‌تواند به بازیگری سازنده در خاورمیانه‌ای با ثبات تبدیل شود Ùˆ این امکان نیست Ú©Ù‡ رÙتار آن از راه یک دیپلماسی پویا دگرگون شود.
Øقیقت این است Ú©Ù‡ ایران نه در Ù¾ÛŒ ایجاد بی‌نظمی برای برآورده کردن برخی تعهدات ایدئولوژیک است Ùˆ نه یک قدرت توسعه طلب با اهداÙÛŒ دست نیاÙتنی است. همچنین ایران مانند روسیه Ùˆ چین کشوری رو به رو رشد Ùˆ خواهان دستیابی به نقش Ù…Øوری در منطقه خویش نیست. یکی دیگر از اشتباهات آمریکا این است Ú©Ù‡ می‌پندارد Ú©Ù‡ ایران می‌تواند همانند شوروی Ùˆ آنچه Ú©Ù‡ الگوی جنگ سرد بر خاورمیانه تØمیل کرد، عمل کند.
از زمانی Ú©Ù‡ جنگ لبنان در 2006 (جنگ سی Ùˆ سه روزه) سبب نگرانیهایی در مورد تقویت رابطه تهران Ùˆ Øزب‌الله شد، اسرائیل Ùˆ دولتهای عرب هر دو بر واشنگتن Ùشار می‌آورند Ú©Ù‡ در برابر بلندپروازیهای هسته‌ای ایران ایستادگی کند. آنها همچنین در پاسخ به آثار این جنگ، خواهان Øمایت از دولت Ùؤاد سینیوره در بیروت Ùˆ تلاش برای شکست کشاندن نزدیکی بین ایران Ùˆ سوریه برآمدند.
واشنگتن در نقش یک قدرت Øامی، به Øضور نیروهایش در خلیج‌Ùارس Ø´Ú©Ù„ داده Ùˆ از اÙزایش بی‌سابقه نیروهایش در سالهای گذشته در عراق، برای از بین بردن مناÙع ایران در آنجا بهره‌گیری کرده است. اما همان دولتهای عربی Ú©Ù‡ از Ù†Ùوذ ایران در منطقه می‌نالند با تشکیل Øکومت شیعه در عراق Ú©Ù‡ هم به سود ایران Ùˆ هم به سود آمریکاست، مخالÙند Ùˆ در همراهی با اØزاب Ùˆ گروههای سنی عراق از آمریکا می‌خواهند Ú©Ù‡ این مسأله را روشن سازد Ú©Ù‡ چگونه می‌خواهد هم با دولت (شیعه) عراق همکاری کند Ùˆ هم با دولتهای عرب سنی یک اتØاد منطقه‌ای ایجاد کند. بنابراین سد بازدارندگی آمریکا درست از میان عراق می‌گذرد Ùˆ از آنجا Ú©Ù‡ این کشور به خط مقدم رودررویی ایران – آمریکا تبدیل می‌شود، به ناچار بی‌ثبات خواهد شد.
همچنین استراتژی دولت بوش در درک دیدگاههای گوناگون دولتهای عرب دچار مشکل خواهد شد. عربستان وبØرین از دخالت تهران در امور داخلیشان واهمه دارند. اما مصر Ùˆ اردن بیشتر از این بابت نگرانند Ú©Ù‡ اÙزایش جایگاه ایران، برتری آنها را در منطقه دچار مشکل کند. مسأله اصلی برای آنها سرزمین یا ثبات داخلی نیست بلکه برتری Ùˆ اعمال Ù†Ùوذ در مسایل Ùلسطین است. Øتی در منطقه خلیج‌Ùارس نیز هم‌رایی بر ضد ایران وجود ندارد. برای نمونه بر خلا٠بØرین، کویت Ùˆ عربستان ØŒ قطر Ùˆ امارات متØده عربی مشکلی با اقلیت شیعه خود ندارند Ùˆ از میانه دهه 1990ØŒ از روابط اقتصادی گسترده با ایران بهره‌مند می‌شوند. این کشورها جدا از دشمنیشان با ایران، از نتایج تشدید تنشها بین ایران Ùˆ آمریکا واهمه دارند. Øتی متØدان آمریکا در خاورمیانه به ارزیابی توانمندیها Ùˆ میزان آمادگی خود، Ú©Ù‡ به اتØادشان Ø´Ú©Ù„ می‌دهد، می‌پردازند Ùˆ با درک اینکه آنها نیز نسبت به Ù†Ùوذ ایران Øساس هستند، مناÙع خود را پیگیری خواهند کرد. یک استراتژی بازدارندگی آمریکایی Ú©Ù‡ بر پایه پیوستگی گسترده دولتهای عربی بنا شده باشد، در تئوری، شکست خورده شمرده می‌شود Ùˆ اجرا شدنی نیست.
نزدیک به نیم سده، جهان عرب به ارتش عراق به چشم یک سنگر مستØÚ©Ù… در خلیج‌Ùارس می‌نگریست. با از هم گسیختگی این ارتش در سال 2003 ØŒ هم اکنون ایالات متØده به تنها قدرت موجود در خلیج‌Ùارس تبدیل شده است Ú©Ù‡ می‌تواند قدرت نظامی ایران را لگام زند. به گردن گرÙتن چنین مسئولیتی (از سوی آمریکا) در واقع نیازمند نگهداری نامØدود شماری از نیروها در منطقه است. اما با وجود اØساسات ضد آمریکایی Ú©Ù‡ امروزه به همه کشورهای خلیج‌Ùارس سرایت کرده است، هیچ‌کدام از دولتهای منطقه (به جز کویت) نمی‌توانند از استقرار دوباره شمار چشمگیری از نیروهای آمریکایی در کشورشان Øمایت کنند. بنابراین آمریکا ناگزیر است به بازیگران ضعی٠منطقه‌ای برای کنترل Ùˆ مهار قدرت رو به ظهور ایران Ú©Ù‡ از نظر وسعت، جمعیت Ùˆ اقتصاد بزرگترین کشور منطقه خلیج‌Ùارس است، تکیه کند. Øتی Ùروش جنگ‌اÙزارهای زیاد به دولتهای خلیج‌Ùارس نیز نمی‌تواند این Øقیقت را دگرگون سازد. تکیه کردن واشنگتن بر راه‌اندازی Ùرایند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ به عنوان Ù…Øور استراتژی‌اش در بازدارندگی ایران نیز مسأله پیچیده‌ای است. دست‌اندرکاران دولت بوش گمان می‌کنند Ú©Ù‡ از سرگیری Ú¯Ùت Ùˆ گوها بین اسرائیل Ùˆ همسایگانش از خشم اعراب می‌کاهد، دولتهای عرب را پشت سر آمریکا متØد خواهد ساخت Ùˆ زمینه را برای ایجاد یک جبهه عربی – اسرائیلی بر ضد ایران آماده می‌سازد. اما این واقعیت را نادیده می‌گیرند Ú©Ù‡ Ùلسطینها Ùˆ اسرائیل در وضع کنونی از یک تواÙÙ‚ Ùˆ سازش ضروری برای یک پیشرÙت چشمگیر Ùˆ معتبر Øمایت نمی‌کنند. هم ایهود اولمرت نخست‌وزیر اسرائیل Ùˆ هم Ù…Øمود عباس رئیس دولت Ùلسطین ضعیÙ‌تر از آنند Ú©Ù‡ بتوانند Øامیان خود را برای واگذاری یک امتیاز دردناک، Ú©Ù‡ یک پیمان ØµÙ„Ø Ù…Ø§Ù†Ø¯Ú¯Ø§Ø± به آن نیاز دارد، مجاب سازند. انتظار دولتهای عرب بسیار Ùراتر از آن چیزی است Ú©Ù‡ اسرائیل Ùˆ آمریکا می‌خواهند: در Øالی Ú©Ù‡ این دولتها آشکارا خواهان انجام Ú¯Ùت Ùˆ گوهای نهایی هستند، رایس وزیر خارجه آمریکا تنها از شتاب بخشیدن در Øرکت به سوی ØµÙ„Ø Ø³Ø®Ù† می‌گوید. Øتی اگر Ùرایند ØµÙ„Ø Ø¨ØªÙˆØ§Ù†Ø¯ با موÙقیت به انجام برسد، این نظریه آمریکا Ú©Ù‡ دولتهای عرب به خطر ایران (!) به عنوان مسأله‌ای مهمتر از اختلاÙات دیرینه با اسرائیل بنگرند، با شکست روبه‌رو خواهد شد. پس از سالها دشمنی، توده اعراب Ùˆ نظریه پردازان آنها، همچنان اسرائیل را خطری جدی‌تر به شمار می‌آورند. رئیس جمهور ایران این روند را درک کرده Ùˆ به روشنی به مسائل Ùلسطین Øرارت بیشتری بخشیده است چرا Ú©Ù‡ او بر این باور است Ú©Ù‡ جایگاه Ùˆ موقعیت خود را در بین ملتهای عرب اÙزایش دهد Ùˆ اطمینان یابد Ú©Ù‡ آنها در اØساسات ضد ایرانی دولتهایشان سهیم نخواهند شد. اÙزون بر این Ú¯Ùته‌های مناقشه‌انگیز او در رابطه با موجودیت اسرائیل، مساعدت Ùˆ همراهی تهران با Øماس Ùˆ Øزب‌الله Ùˆ Øمایت آن از یک جنبش عربی باعث اÙزایش Ù…Øبوبیت او در بین توده شده است.
در واقع، تهران امروز از توجه به قدرت نرم در خاورمیانه سود می‌برد. واشنگتن گمان می‌کند Ú©Ù‡ پیشنهاداتش در رابطه با Ùرایند ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ Ùˆ اسرائیل، توجه Ùˆ نگرانی همگان را به سوی تهران جلب کند، اما از نظر ایران تلاشهای جاری (آمریکا) تأمین کننده خواستهای اعراب نیست. یک تÙسیر دقیق از وضع روانی Øاکم بر منطقه نشان می‌دهد Ú©Ù‡ ایران نسبت به آمریکا در جایگاه بهتری قرار گرÙته است. در وقع این تنها مسأله Ùلسطین نیست Ú©Ù‡ توازن قدرت در خاورمیانه را تعیین می‌کند بلکه سرنوشت دولتهای ضعی٠عراق، اÙغانستان Ùˆ لبنان Ú©Ù‡ Ù†Ùوذ ایران در آنها رو به گسترش است، نیز تعیین کننده است. مسأله Ùلسطین نیز از نظر امنیت اسرائیل، ثبات شرق مدیترانه Ùˆ نقش Ùˆ پرستیژ آمریکا همچنان دارای اهمیت خواهد بود. این مسأله (Ùلسطین) همچنین عامل شکل‌دهنده رقابتهای منطقه‌ای خواهد ماند. اما عامل اصلی منازعات منطقه‌ای Ùˆ آثار آنها نخواهد بود. به دلیل نگرانیهای آمریکا از نیروی رو به رشد ایران، واشنگتن نمی‌خواهد بپذیرد Ú©Ù‡ مرکز ثقل استراتژیک خاورمیانه در Øقیقت از شرق مدیترانه به خلیج‌Ùارس تغییر یاÙته است. اکنون این گمان بیشتر است Ú©Ù‡ برقراری ØµÙ„Ø Ùˆ ثبات در خلیج‌Ùارس نسبت به دیگر راههای موجود، بهتر می‌تواند ØµÙ„Ø Ùˆ ثبات در شرق مدیترانه را تأمین کند. در کشوری Ú©Ù‡ بارها برای عملی ساختن سیاستهایش از گذشته Ùˆ تاریخ Ú©Ù…Ú© گرÙته است، دولت بوش، به گونه Ø´Ú¯Ùتی نسبت به تاریخ اخیر خاورمیانه بیگانه Ùˆ ناآشناست. واپسین باری Ú©Ù‡ ایالات متØده در دهه 1980 درصدد متØد ساختن جهان عرب در برابر ایران برآمد، شهروندان آمریکایی با پدیده Ùرهنگ سیاسی رادیکال سنی رو به رو شدند Ú©Ù‡ سرانجام به شکل‌گیری القاعده انجامید.
این بار نیز ممکن است آثار سیاست بازدارندگی ایران همانند گذشته ناگوار باشد: زیرا این سیاست تنها به خیزش گروههای تندرو سنی عرب به عنوان یک مانع ایدئولوژیکی در برابر ایران شیعی Ú©Ù…Ú© خواهد کرد، همان گونه Ú©Ù‡ رقابت عربستان با ایران در دهه 1980 در جنوب آسیا Ùˆ جنبش سلÙیهای رادیکال برای خنثی کردن بلندپروازیهای ملی‌گرایانه Øزب‌الله پس از جنگ لبنان Ùˆ اسرائیل در 2006 آثار مثبتی دربرنداشت. در دوران جنگ سرد، ستیز با کمونیسم به معنای گسترش سرمایه‌داری Ùˆ دموکراسی بود. امروزه بازدارندگی ایران به معنای گسترش تندرویهای سنی است، یعنی گزاره‌ای Ú©Ù‡ برای واشنگتن پر از تضاد است.
واقعیتهای خاورمیانه سرانجام جنگ سرد خیالی واشنگتن را با شکست رو به رو خواهد ساخت. این موضوع بدین معنا نیست Ú©Ù‡ ایران چالشی جدی برای آمریکا، اعراب Ùˆ اسرائیل به شمار نمی‌آید. بلکه مسأله این است Ú©Ù‡ یک ائتلا٠بزرگ متشکل از آمریکا، اعراب، اسرائیل Ú©Ù‡ بتواند ایران را مهار کند، اÙغانستان، عراق Ùˆ لبنان را در هرج ومرج بیشتری Ùرو خواهد برد، تندروی اسلامی را شعله‌ور خواهد ساخت Ùˆ آمریکا را به Øضور درازتر Ùˆ پرهزینه‌تر در خاورمیانه ناگزیر می‌کند.
یک نظم تازه
خاورمیانه منطقه‌ای است Ú©Ù‡ بارها دچار درگیری‌ها Ùˆ منازعات داخلی شده است. در دهه 1960ØŒ رژیمهای رادیکال عرب بر ضد مشروعیت Ùˆ قدرت دولتهای پادشاهی سنتی به پا خاستند. در دهه 1970 بنیادگرایان اسلامی ØŒ نظم سکولار غالب را رد کرده Ùˆ درصدد برآمدند تا منطقه را به جایگاهی برای برپایی Øکومت الهی تبدیل کنند. در دهه 1980ØŒ بیشتر جهان عرب به Øمایت از جنایتهای صدام Øسین پرداختند Ú©Ù‡ می‌خواست جانشین Øکومت الهی ایران گردد. اکنون باز هم خاورمیانه دچار دودستگی شده است؛ این بار درجبهه‌گیریهای اعتقادی Ùˆ نژادی به همراه نگرانی سنیها از گسترش Ù†Ùوذ شیعیان ØŒ باز هم ایالات متØده به نام ØÙظ توازن قدرت، به سود یکی از دو طر٠در منازعات منطقه‌ای وارد شد، Ú©Ù‡ بر اثر آن تنشها شدید Ùˆ شکاÙها ژرÙ‌تر شد. ایالات متØده جز در مورد برخورد اعراب Ùˆ اسرائیل مناÙع Ù…Øدودی از دخالت در منازعات، ایجاد درگیری یا تØریک رقبا بر ضد یکدیگر دارد. واشنگتن در برخورد جمهوریهای سوسیالیست عرب با پادشاهی‌های Ù…ØاÙظه‌کار در کنار گروه دوم قرار گرÙت، کشتار ÙˆØشیانه‌ بنیادگرایان مخال٠از سوی دولتهای سکولار را بدون هیچ اعتراضی تأیید کرد Ùˆ از عربستان Ùˆ ماشین جنگی عراق برای Ùرونشاندن رشد اسلامگرایی آیت‌الله روØ‌الله خمینی Øمایت کرد. این پدیده در شرایط کنونی رژیمهای سنی را تشویق کرد تا در برابر ایران Ùˆ متØدان شیعی طغیانگر آن متØد شوند. هرگاه ایالات متØده در منازعات Ùˆ درگیریهای خاورمیانه دخالت کرده است، از هدÙØ´ برای با ثبات سازی منطقه دورتر شده است.
آمریکا خواهان آن است Ú©Ù‡ به جای تمرکز بر بازگردانیدن توازن قدرت پیشین، به ایجاد گونه‌ای ائتلا٠منطقه‌ای Ùˆ چارچوبی تازه بپردازد Ú©Ù‡ تمام قدرتهای دخیل در آن سودی برای ØÙظ ثبات وضع موجود داشته باشند. اما دولت بوش نتوانسته این نکته را درک کند Ú©Ù‡ یک ایران خشمگین می‌تواند چالشهای جدی برای مناÙع آمریکا پدید آورد Ùˆ بازدارندگی ایران با آرایش نیروهای نظامی Ùˆ ایجاد اتØادهای ستیزه‌جویانه بر ضد آن نمی‌تواند به سادگی یک استراتژی قابل دÙاع باشد. ایران برعکس آنچه Ú©Ù‡ می‌پندارند یک قدرت مذهبی Ú©Ù‡ بخواهد نظم منطقه‌ای را به نام ارتش اسلام دگرگون سازد نیست، بلکه یک کشور معمولی است Ú©Ù‡ ادعای برتری بر مناطق همجوارش را دارد. از این رو مأموریت Ùعلی آمریکا این است Ú©Ù‡ موقعیتی را ایجاد کند Ú©Ù‡ در آن ایران مناÙع خود را در Ù…Øدود ساختن بلندپروازیهایش Ùˆ پیروی از هنجارهای بین‌المللی بیابد. Ú¯Ùت Ùˆ گو، سازش Ùˆ تجارت، با تمام مشکلاتی Ú©Ù‡ دربردارند، ابزارهای مجاب کننده‌ای است. پذیرش این مسأله از سوی آمریکا Ú©Ù‡ تهران نیز مناÙع مشروع Ùˆ نگرانیهای در عراق دارد، می‌تواند سرانجام دو دولت را به درک این نکته بکشاند Ú©Ù‡ آنها اهدا٠یکسانی دارند: هر دو کشور خواهان ØÙظ یکپارچگی سرزمینی عراق Ùˆ جلوگیری از بروز جنگ داخلی در آن کشور Ú©Ù‡ خاورمیانه را نیز به نابودی می‌کشاند، هستند. آغاز دوباره روابط دیپلماتیک Ùˆ اقتصادی بین ایران Ùˆ آمریکا Ùˆ Ùˆ همچنین همکاری در عراق می‌تواند منادی ترتیباتی تازه باشد Ú©Ù‡ ایران را به انجام تعهداتش در برابر پیمان منع گسترش جنگ اÙزارهای هسته‌ای (NPT) نیز، ترغیب خواهد نمود. اگر ایران از امنیت مناسب Ùˆ روابط تجاری با ایالات متØده بهره‌مند شود Ùˆ در منطقه خودآسودگی Ùˆ امنیت داشته باشد، Øتی ممکن است از اهدا٠هسته‌ای خود نیز دست بکشد.
ترغیب ایران نیامند آسیب رساندن به روابط ایالات متØده با همسایگان عرب ایران نیست. واشنگتن باید به جای نظامی کردن منطقه خلیج‌Ùارس Ùˆ تقویت اتØادهای بی‌ثبات Ùˆ ضعی٠در پیرامون ایران، به سوی یک سیستم امنیت منطقه‌ای تازه Øرکت کند. این سیستم امنیتی باید دربرگیرنده همه بازیگران منطقه‌ای بوده Ùˆ در آن امنیت مرزهای منطقه‌ای تأمین شود Ùˆ با انجام کنترل تسلیØاتی، کاربرد برخی از جنگ‌اÙزارها را ممنموع کند Ùˆ دربرگیرنده یک بازار مشترک با مناطق آزاد تجاری بوده Ùˆ مکانیسمی برای داوری Ùˆ ØÙ„ منازعات Ùˆ برخی مسائل دیگر نیز داشته باشد. این نظم تازه برای دولتهای خلیج‌Ùارس این برجستگی را دارد Ú©Ù‡ دولتهای شیعی ایران Ùˆ عراق را در یک همکاری Ùˆ مشارکت سازنده وارد می‌سازد Ùˆ بنابراین خطر درگیریهای Ùرقه‌ای را کاهش می‌دهد. Ø´Ú©Ù„ گیری ترتیبات امنیتی جدید این Ùرصت را برای ایران پدید می‌آورد تا به قدرت Ùˆ جایگاه خود (در منطقه) مشروعیت بخشیده Ùˆ به جای رویارویی، از راه همکاری به اهدا٠خود دست یابد. همچنین این گرگونی به دولت عراق، Ú©Ù‡ اغلب از سوی همسایگان سنی‌اش مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد، اجازه می‌دهد تا قدرت Ùˆ Ù†Ùوذ خود را اعمال کند Ùˆ دروغ بودن این شایعات را Ú©Ù‡ عراق پیرو اوامر تهران است را نمایان سازد. عربستان Ùˆ ایران دو کشور بزرگ منطقه، باید به رقابت برد – باخت (بازی با Øاصل جمع جبری صÙر) خود در عراق پایان داده Ùˆ Øامیان خود را در این کشور را به پذیرش یک پیمان ملی تازه Ú©Ù‡ تأمین کننده مناÙع اقلیت سنی Ùˆ کرد نیز باشد، وادار کنند .
اما هیچ کدام از این اهدا٠بدون مشارکت Ùˆ همکاری پویای آمریکا به بار نمی‌نشیند (!). دولتهای عرب خلیج Ùارس، اگر بنا باشد استØکامات دÙاعی خود را با یک نظم جدید منطقه‌ای جایگزین سازند، نیاز به گونه‌ای تضمین دارند. برای ایران Ú©Ù‡ (Øضور) ایالات متØده آمریکا مهمترین مانع برای برتری منطقه‌ایش است، هیچ دلیلی برای همکاری وجود ندارد مگر اینکه آمریکا نیز در این Ø·Ø±Ø Ø§Ù…Ù†ÛŒØªÛŒ سهیم باشد.
آمریکا نیز به سهم خود باید نشان دهد Ú©Ù‡ درصدد تØمیل نوعی توازن قدرت تازه نیست بلکه خواهان تقویت آن گونه از ترتیبات منطقه‌ایست Ú©Ù‡ تمام دولتهای مربوطه آن را بپذیرند. آثار سودمند Ø·Ø±Ø Ø§Ù…Ù†ÛŒØªÛŒ جدید پدید آمدن شرایطی است Ú©Ù‡ در آن همه کشورهای خلیج‌Ùارس نه تنها با یکدیگر همکاری خواهند کرد بلکه بر ادامه Øضور آمریکا در منطقه نیز مهر تایید خواهند زد(!). این استراتژی در نهایت به سود متØدان اروپایی آمریکا Ùˆ نیز روسیه، چین وهمه کشورهایی است Ú©Ù‡ به ثبات خاورمیانه Ùˆ دسترسی مطمئن به منابع انرژی آن نیاز دارند.
راضی Ù†Ú¯Ù‡ داشتن ایران تا هنگامی Ú©Ù‡ اÙزایش قدرت خویش را در چارچوب ترتیبات امنیت منطقه‌ای Ùراگیر دنبال می‌کند، بهترین راه برای ایجاد ثبات در عراق، خشنود ساختن اعراب متØد آمریکا، Ú©Ù…Ú© به پیشبرد Ùرایند ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ واسرائیل Ùˆ Øتی ایجاد مسیری تازه در Ú¯Ùت Ùˆ Ú¯Ùˆ بر سر برنامه‌های هسته‌ای ایران خواهد بود. همچنین از آنجا Ú©Ù‡ این رویکرد در برگیرنده تمام بازیگران دارای Ù†Ùع است، با دوام‌ترین Ùˆ Ú©Ù… هزینه‌ترین استراتژی برای ایالات متØده در خاورمیانه خواهد بود.