Øضرت آیتالله Ù…Øمدرضا مهدوی Ú©Ù†ÛŒ مسئولیت های متعددی Ø·ÛŒ یک دهه اول انقلاب اسلامی داشته است. عضویت در شورای نگهبان، Ùرماندهی کمیته های انقلاب اسلامی Ùˆ وزیر کشور. آقای مهدوی Ú©Ù†ÛŒ چهارمین نخست وزیر در جمهوری اسلامی است Ú©Ù‡ پس از انÙجار در دÙتر نخست وزیری Ùˆ شهید شدن Ù…Øمد علی رجایی Ùˆ Ù…Øمد جواد باهنر (رییس جمهور Ùˆ نخست وزیر ایران در تابستان 1360) مدتی عهده دار سمت نخست وزیری تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نیز شد.
گرچه جای Ø´Ø±Ø Ú†Ú¯ÙˆÙ†Ú¯ÛŒ نخست وزیری شدن ÙˆÛŒ در این کتاب خاطرات خالی است Ùˆ یکی از نقاط ضع٠آن در مبهم ماندن مقطع مهمی از تاریخ معاصر ایران Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شود اما روایت های آقای مهدوی Ú©Ù†ÛŒ از سال های نخست انقلاب برای علاقمندان به تاریخ معاصر جذاب است Ùˆ دیدگاه او درباره دوره متاخر Ùˆ دوره ریاست جمهوری Ù…Øمد خاتمی، شناخت بیشتری از ÙˆÛŒ به دست Ù…ÛŒ دهد.کتاب به شش بخش تقسیم شده Ú©Ù‡ سه بخش اول آن به تولد Ùˆ معیشت Ùˆ تØصیلات Ùˆ خاطرات پیش از انقلاب Ù…ÛŒ پردازد سه بخش دیگر آن مربوط به خاطرات Ùˆ Ùعالیت های پس از انقلاب، قضایای پس از دوم خرداد Ùˆ سرانجام به Ùعایت های Ùرهنگی آقای مهدوی Ú©Ù†ÛŒ Ù…ÛŒ پردازد.
اشغال سÙارت آمریکا به Ù†Ùع ما نشد
آقای مهدوی Ú©Ù†ÛŒ Ú©Ù‡ در زمان اشغال سÙارت ایالات متØده در تهران، Ùرمانده کمیته های انقلاب اسلامی بود Ù…ÛŒ گوید Ú©Ù‡ دستور شورای انقلاب این بود Ú©Ù‡ ما درگیری ایجاد نکنیم Ùˆ مانع درگیری شویم. Øتی اگر نیروهای Øزب اللهی، کمیته های شهر یا گروه های بسیجی Ùˆ سپاهی Ùˆ دیگران بخواهند به اینجاها Øمله کنند، ما جلوگیری کنیم. لذا من در کمیته همیشه دستور Ù…ÛŒ دادم Ú©Ù‡ شما باید از این اماکن ØÙاظت کنید Ùˆ نگذارید Ú©Ù‡ کسی به ایجاها Øمله کند Ú©Ù‡ یکی از آنها سÙارت آمریکا بود.
"ما اصلا در خود سÙارت آمریکا کمیته داشتیم. Øتی به دستور خود امام ØŒ سÙارت آمریکا چون اهمیت داشت Ùˆ Ùضای بزرگی هم داشت Ùˆ نیرو هم در آن زیاد بود؛ یعنی آمریکایی ها زیاد بودند به خصوص دستور دادم Ú©Ù‡ آنجا را ØÙاظت کنید، آمریکایی ها از ترس اینکه مردم به آنها Øمله کنند به اینها جا داده بودند Ú©Ù‡ از آنها ØÙاظت کنند. . . وقتی شنیدیم Ú©Ù‡ به سÙارت Øمله کرده اند برای ما خیلی غیر مترقبه بود وتعجب کردیم. اجمالا یادم هست Ú©Ù‡ آقای بهشتی Ùˆ مهندس بازرگان به من زنگ زدند Ú©Ù‡ آقا شما چرا نشسته اید؟کجا هستید؟نیروی انتظامی کجا است؟ کمیته ها کجا هستند؟ دانشجویان به سÙارت ریخته اند Ùˆ آنجا را تصر٠کرده اند Ùˆ آمریکایی ها را به گروگان گرÙته اند. . .
من از کمیته ها پرسیدم چرا این طور شده؟ Ú¯Ùتند آمدند Ùˆ به سÙارت Øمله کردند Ùˆ از دیوار سÙارت بالا رÙتند Ùˆ ما هم مقابل بچه ها ایستادگی نکردیم چون اجازه نداشتیم با بچه های خودمان بجنگیم. بعدا معلوم شد همین دانشجویان خط امام وارد لانه شده اند. من همان موقع به مرØوم اØمد آقا زنگ زدم. یادم Ù…ÛŒ آید شب آن روزی بود Ú©Ù‡ به سÙارت ریخته بودند. زنگ زدم Ùˆ پرسیدم جریان جیست؟ مرØوم اØمد آقا اول خندیدند Ùˆ پاسخ نمی دادند. من Ú¯Ùتم آخر Ú†Ù‡ شده؟ شما اطلاع دارید؟ ایشان Ù…ÛŒ خندیدند."
Øضرت آیتالله Ù…Øمدرضا مهدوی Ú©Ù†ÛŒ Ù…ÛŒ گوید Ú©Ù‡ شخصا با اشغال سÙارت آمریکا مواÙÙ‚ نبوده است. " من این را مضر Ù…ÛŒ دیدم ولو اینکه ما Ù…ÛŒ گوییم لانه جاسوسی، در دنیا مورد پذیرش نیست. شاید همه سÙارتخانه ها لانه جاسوسی باشد. اصلا روال معمول همه سÙارتخانه ها همین است Ú©Ù‡ از این کارها بکنند. . . ما Ùکر Ù…ÛŒ کردیم بعد از یکی دو روز آمریکایی ها را از کشور بیرونشان Ù…ÛŒ کنند . . . من یان کا را Ù…Ùید نمی دانستم به خصوص ادامه آن را به ØµÙ„Ø§Ø Ù†Ù…ÛŒ دیدم چنانکه عملا ادامه این کار به Ù†Ùع ما تمام نشد زیرا آنها پس از 444 روز آزاد شدند. آخر کار به جایی رسید Ú©Ù‡ التماس کردیم Ú©Ù‡ گروگان ها را تØویل بدهیم."
انÙجار نخست وزیری
ماجرای انÙجار دÙتر نخست وزیری در بعداز ظهر روز هشتم شهریور 1360 یکی از مقاطع مهم تاریخی در انقلاب اسلامی است Ú©Ù‡ منجر به کشته شدن رییس جمهور Ùˆ نخست وزیر وقت شد. آقای مهدوی Ú©Ù†ÛŒ Ú©Ù‡ در آن زمان وزیر کشور بود ماجرا را چنین روایت Ù…ÛŒ کند: روز انÙجار پس از ادای نمازی ظهر Ùˆ عصر وصر٠ناهار در اتاق بالا Ú©Ù…ÛŒ استراØت کردم. وقتی بلند شدم ساعت 2.25 بود. جلسه شورای امنیت ملی قرار بود Øدود ساعت 2.30 در Ù…ØÙ„ نخست وزیری تشکیل شود، خیلی خسته بودم Ú¯Ùتم پنج دقیقه دیگر هم بخوابم بعد بلند Ù…ÛŒ شوم. ساعت 2.35 بلند شدم Ùˆ پایین آمدم Ùˆ سورا ماشین زرهی شدم Ú©Ù‡ در آن بی سیم Ùˆ تلÙÙ† Ùˆ وسایل ارتباطی وجود داشت. در خیابان بهشت Ú©Ù‡ قبلا وزرات کشور آنجا بود به طر٠خیابان ØاÙظ Øرکت کردیم.
همین Ú©Ù‡ وارد ØاÙظ شدیم، شنیدیم بی سیم داد Ù…ÛŒ زند: مرکز مرکز نخست وزیر انÙجار، انÙجار در نخست وزیری. من به بچه هایی Ú©Ù‡ همراهم بودند Ú¯Ùتم برگردیم وزارت کشور تماس بگیریم ببینیم جریان چیست؟ برگشتیم به دÙتر خودم آمدم رو به روی نخست وزیری هم بود. اتÙاقا نگاه کردم دیدم از همان اتاق ] Ù…ØÙ„ برگزاری جلسه شورای امنیت ملی [دارد آتش بالا Ù…ÛŒ آاید. با کمیته تماس گرÙتم Ú¯Ùتند بله آنجا انÙجار رخ داده Ùˆ آقایان را به بیمارستان بردند. Ù†Ú¯Ùتند Ú©Ù‡ اینها شهید شدند. من توÙیق نداشتم Ú©Ù‡ شهید بشوم. همان پنج دقیقه خواب بنده سبب شد Ú©Ù‡ از این شهادت بی نصب شوم. آنها Ú¯Ùتند باهنر Ùˆ رجایی را به بیمارستان بردند. آقای خسرو تهرانی هم در بیمارستان است آقای بهزاد نبوی هم در جلسه شرکت نکرده بود.
"روØانی بیشتر قابل اعتماد است "
ما در اثر تجربه‌هاى گذشته از اول انقلاب در رياست جمهورى دو شرط را لازم مى‌دانستيم؛ شرط اول صلاØيت Ùˆ شرط دوم روØانى بودن. من اعتقادم اين بود Ùˆ الان هم همين اعتقاد را دارم Ú©Ù‡ رييس‌جمهور اسلامى ايران Øتى‌الامکان روØانى باشد، اگرچه آن موقع اصرار من براى برخى از دوستان مورد اشکال Ùˆ اعتراض بود Øتى در همان زمان، جناب آقاى موسوى اردبيلى از قم به تهران تشري٠آورده بودند با اينکه ايشان بيمار بودند Ùˆ راه رÙتن برايشان سخت بود به دانشگاه امام صادق آمدند. ايشان شنيده بودند ما آقاى ناطق را مى‌خواهيم Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ù†ÙŠÙ…ØŒ در آن وقت آقاى خاتمى Ù…Ø·Ø±Ø Ù†Ø¨ÙˆØ¯. ولى آقاى ميرØسين موسوى بيشتر Ù…Ø·Ø±Ø Ø¨ÙˆØ¯. ايشان آمدند Ú¯Ùتند: شما چرا بر نامزدى آقاى ناطق اصرار داريد؟ اگر آقاى ميرØسين باشد Ú†Ù‡ اشکالى دارد، ايشان مرد خوبى است امتØانش را هم داده، نخست‌وزير بوده، بهتر اين است Ú©Ù‡ ايشان باشد. مردم هم به ايشان راى مى‌دهند.
من به ايشان عرض کردم Ú©Ù‡ من نمى‌گويم Ú©Ù‡ آقاى ميرØسين بد است ولى معتقدم در اوضاع کنونى ØªØ±Ø¬ÙŠØ Ø¨Ø§ روØانى است. ايشان Ú¯Ùتند مگر ما انقلاب کرديم Ú©Ù‡ بر مردم Øکومت کنيم. مگر امام Ù†Ùرمودند Ú©Ù‡ ما براى Øاکميت، انقلاب نکرديم؟ من عرض کردم Ú©Ù‡ تجربه گذشته نشان داده Ú©Ù‡ ØªØ±Ø¬ÙŠØ Ø¨Ø§ روØانى است گرچه امام Ùرمودند مجلس در راس امور است ÙˆØقيقت هم همين است ولى تجربه نشان داده Ú©Ù‡ دولت در راس امور است. من اين را روى تجربه مى‌گÙتم. مى‌گÙتم واقعاً ما ÙŠÚ© انقلاب دينى مبتنى بر ولايت Ùقيه به وجود آورديم. اگر دولتى سر کار بيايد Ùˆ آرام آرام بخواهد راه را کج کند، مى‌تواند ولى روØانى معمولا بيشتر قابل اعتماد است.
اما چرا آقاى ناطق را انتخاب کرديم. آقاى ناطق را انتخاب کرديم براى اينکه ما در آن زمان کسى را بهتر از او سراغ نداشتيم؛ البته من به آقاى ناطق اØترام مى‌گذارم دوست ماست ØŒ ولى ما در آن زمان اگر در ميان روØانيون براى اين کار کسى را بهتر از ايشان پيدا مى‌کرديم، آن را انتخاب مى‌کرديم. ما نسبت به شخص ايشان تعصبى نداشتيم گرچه من از اين جهت ضربه هم خوردم ولى به خاطر عقيده‌ام ايستادم Ùˆ تا آخرين قدم درصØنه بودم ولى ايشان راى نياوردند خيلى هم Ú©Ù… راى آوردند. ما تصور نمى‌کرديم Ú©Ù‡ انتخابات به اين صورت در بيايد.
تاسیس دانشگاه امام صادق به جای شعبه هاروارد
پس از آنکه هیات امنای دانشگاه امام صادق تعیین شدند من در آن زمان از کارهای سیاسی Ùˆ اجرایی رسمی تقریبا کنار رÙتم، پیشنهاد دادند Ú©Ù‡ بنده مسئولیت دانشگاه را بپذیرم Ùˆ در واقع خادم اینجا باشم. اولین Ù…ØÙ„ÛŒ Ú©Ù‡ برای داشنگاه در نظر گرÙته بودند همان زمین چهار راه ولیعصر – طالقانی بود. این زمین را سه Ù†Ùر از دوستان اهدا کرده بودند. با تÙاوت سهمی Ú©Ù‡ داشتند این زمین Øدود ده هزار متر بود Ú©Ù‡ پیش از انقلاب سÙارت اÙغانستان در آنجا دایر بود Ùˆ آن را ظاهرا 50 میلیون تومان خریدند.
ده هزار متر زمین نزدیک دانشگاه تهران، جای خیلی خوبی بود. از قرار مسموع این زمین را گروه ضاله برای کارهای خودشان Ù…ÛŒ خواستند بخرند. اشر٠پهلوی هم Ù…ÛŒ خواست برای کارهای خودش بخرد Ú©Ù‡ دوستان ما پیش دستی کردند Ùˆ بیشتر برای جلوگیری از Ù…Ùاسد آنها Ùˆ دهن کجی به انها آمدند Ùˆ زودتر آن را خریدند.
بنا بود این زمین به عنوان Ù…ØÙ„ دانشگاه مورد بهره برداری قرار گیرد ولی دوستانی مانند مرØوم شهید بهشتی Ú¯Ùتند گرچه اینجا نزدیک به داشنگاه تهران است ولی زمین برا تاسیس یک داشنگاه ابرومند Ùˆ معتبر اسلامی Ú©ÙˆÚ†Ú© است. این Øر٠درست بود ما Ù…ÛŒ خواستیم دانشگاهی مانند الازهر در مصر تاسیس کنیم Ú©Ù‡ امید آینده اسلام Ùˆ تشیع باشد Ùˆ داشنجویانی اعزام کنیم Ùˆ به سراسر دنیا بÙرستیم.
Ù…ØÙ„ کنونی دانشگاه امام صادق را برخی دوستان پیدا کردند Ú©Ù‡ قبلا مرکز مطالعات مدیریت بود. البته دولتی نبود Ùˆ هیات امنا داشت. طبق اسناد موجود اینجا برای تربیت مدیران Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù„Ø§ تاسیس شده بود. " این مرکز وابسته به دانشگاه هاروارد آمریکا Ùˆ رییس آن هم آمریکایی بود. به هر Øال با اجازه Øضرت امام Ùˆ ØÚ©Ù… آیت الله گیلانی این Ù…ØÙ„ در اختیار جامعه الامام الصادق قرار گرÙت. . . پس از چند سالی Ú©Ù‡ از تاسیس بخش برادران گذشت، بخش خواهران را اØداث کردیم. با توجه به اهدا٠و رسالت دانشگاه، بنده از اول با اختلاط زن Ùˆ مرد در دانشگاه مخال٠بودم به خصوص اینکه دانشجویان در سنین بالتر Ùˆ بØرانی هستند Ùˆ لزوم تÙکیک میان آنها بیشتر اØساس Ù…ÛŒ شود چنانکه شما در مصر Ùˆ عربستان سعودی هم Ù…ÛŒ بینید Ú©Ù‡ دانشگاه های آنجابه هیچ وجه مختلط نیست Ùˆ قسمت خواهران از پسران جدا است."
کتاب خاطرات Ù…Øمدرضا مهدوی Ú©Ù†ÛŒ به شیوه مالو٠انتشارات سازمان اسناد انقلاب اسلامی Øاصل مصاØبه با خاطر Ú¯Ùˆ Ùˆ Ùاقد نظم Ùˆ انسجام Ùˆ زمانبندی های تاریخی است Ú©Ù‡ گاه خواننده را از روزهای اول انقلاب به سالهای پایانی دهه 70 پرتاب Ù…ÛŒ کند Ùˆ با سیر طبیعی Øوادث به پیش نمی رود. نقد دیگری Ú©Ù‡ با این مجموعه وارد است استناد قطعی به Ù…ØÙوظات ذهنی خاطره گویان است Ú©Ù‡ اشکال خود را در جایی نشان Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ خاطره Ú¯Ùˆ Ùˆ مصاØبه کننده، هر دو مرور یک مقطع تاریخی را Ùراموش کرده اند Ú©Ù‡ به اعتبار تاریخی Ùˆ استنادی کتاب لطمه وارد Ù…ÛŒ کند.
خاطرات Ù…Øمدرضا مهدوی Ú©Ù†ÛŒ