آمريكا روز به روز بØراني تر
دولت ايالات متØده پس از اين اقدام دانشجويان خط امام، چند واكنش اوليه نشان داد: توق٠واردات Ù†Ùت ايران، اخراج شماري از ايرانيان مقيم ايالات متØده Ùˆ بلوكه كردن دارايي‌ها Ùˆ سرمايه‌هاي ايران. پيش از وقوع اين اتÙاق، جيمي كارتر شمار ديپلمات‌هاي آمريكايي Øاضر در ايران را از 1000 Ù†Ùر به Øدود 60 Ù†Ùر كاسته بود.در ساعات ابتدايي تسخير سÙارت، دولت ايالات متØده Øتي نمي‌دانست با Ú†Ù‡ كساني طر٠است. 25 بهمن ماه 1357 نيز سÙارت آمريكا توسط چريك‌هاي Ùدايي خلق تسخير شده بود Ùˆ پس از چند ساعت با پادرمياني Ùˆ دستور كميته انقلاب گروگان‌ها آزاد شده بودند. وجود چنين پيش‌زمينه‌اي سبب مي‌شد تا در روز نخست اين گمان تقويت شود كه اين گروگان‌ها نيز ظر٠چند ساعت آتي آزاد خواهند شد، خاصه اين‌كه ØµØ¨Ø Ø¢Ù† روز دانشجويان Ú¯Ùته بودند اØتمالا 2 يا 3 روز در سÙارت بمانند؛ اما با صدور بيانيه‌ امام خميني در عصر سيزدهم آبان كه از اين اقدام Øمايت كرده بود، ماجرا ابعادي جدي‌تر ياÙت.در ايرانيكا راجع به اين واقعه آمده است كه در روزهاي ابتدايي كارتر تلاش مي‌كرد تا ضمن شكل‌دهي اجماعي عليه ايران در جامعه جهاني كه منجر به انزواي كشورمان شود، راه مذاكره را پي بگيرد. به همين منظور او دو Ùرستاده ويژه به نزد بنيانگذار انقلاب روانه كرد؛رمزي كلارك، دادستان كل سابق آمريكا كه از ابتدا نظر مثبتي نسبت به انقلاب ايران داشت Ùˆ ويليام ميلر، كارمند پيشين سناي آمريكا كه به Ùارسي مسلط بود. اين دو Ù†Ùر ماموريت داشتند تا نامه دست‌نوشت كارتر «خطاب به آيت‌الله خميني عزيز» را ابلاغ كند. در اين نامه آزادي گروگان‌ها در قبال روابط دوستانه دوجانبه پيشنهاد شده بود. با اين Øال خبر نامه به رسانه‌هاي آمريكا درز كرد Ùˆ در سوي ديگر بنيانگذار انقلاب از ملاقات با Ùرستاده‌هاي كارتر امتناع كرد Ùˆ سبب شد تا نخستين تلاش او شكست بخورد. امام خميني Øتي مقامات ايران را از برقراري ارتباط با اين Ùرستاده‌ها برØذر داشت. خبر اين تلاش ناكام Ù‡Ùدهم آبان ماه در روزنامه اطلاعات منتشر شد.كارتر پس از ناكامي سياسي به ابزار اقتصادي متوسل شد. در روز 12 نوامبر برابر با بيست Ùˆ يكم آبان‌ماه ايالات متØده اعلام كرد كه Ù†Ùت ايران را نخواهد خريد. 2 روز بعد كارتر دستور بلوكه شدن تمامي‌ دارايي‌ها، اموال Ùˆ Øساب‌هاي بانكي دولت ايران در ايالات متØده را داد. همچنين كليه دانشجويان ايراني را كه بين 45 هزار تا 50 هزار Ù†Ùر تخمين زده مي‌شدند، ملزم به ثبت اطلاعات خود در اداره مهاجرت كرد Ùˆ كساني را كه تاريخ ويزاي آنهاي منقضي شده بود، از آمريكا اخراج كرد. 4 روز بعد، يعني در 26 آبان‌ماه گروگان‌هاي غيرآمريكايي، سياهپوست Ùˆ زن به دستور رهبر انقلاب آزاد شدند. اين مي‌توانست واكنشي به اقدام كارتر تلقي شود، اما گذر زمان نشان داد ماجرا به اين سادگي پيش نمي‌رود Ùˆ قرار نيست به اين سادگي ØÙ„ شود.7 روز اول: گزارش كار روزانه كارتريكي از منابع نسبتا جالب درباره واكنش دولتمردان ايالات متØده به بØران پيش آمده، دÙترچه يادداشت روزانه جيمي كارتر، رئيس‌جمهور وقت اين كشور است كه از كتابخانه وي قابل دسترسي است. اگرچه اين دÙترچه به Ø´Ø±Ø Ù…Ø§ÙˆÙ‚Ø¹ نمي‌پردازد Ùˆ به ريزملاقات‌ها Ùˆ اقدامات كارتر اشاره نمي‌كند؛ اما Øاوي اطلاعات درخور توجهي است كه با تطبيق آنها با اقدامات روزهاي نخستين آمريكا مي‌توان بروشني مبناي اقدامات اين كشور را ياÙت. آنچه در پي مي‌آيد، خلاصه‌اي از وقايع مربوط به ايران در 8 روز كاري كارتر پس از تسخير سÙارت توسط دانشجويان پيرو خط امام است.چهارم نوامبر، سيزدهم آبان‌ماه: كارتر به خاطر آخر Ù‡Ùته در كمپ ديويد به سر مي‌برد. برنامه روزانه او با تماس با برژينسكي، مسوول شوراي امنيت ملي ايالات متØده آغاز مي‌شود. تسخير در ساعت 30 /2 بامداد به وقت ايالات متØده آغاز شده بود. او سپس با وانس، وزير امور خارجه وقت آمريكا تماس مي‌گيرد. كارتر در اين روز، موضعگيري خاصي نسبت به اتÙاق گروگانگيري از خود نشان نداده است. هرچند بعيد نيست Ù…Øتواي تماس‌هاي او با مسوولان امنيت ملي Ùˆ سياست خارجي كشورش در پي بØران سÙارت بوده باشد.پنجم نوامبر، چهارده آبان: رئيس‌جمهور آمريكا ØµØ¨Ø Ø¢Ù† روز كمپ ديويد را با هليكوپتر نيروي دريايي به مقصد كاخ سÙيد ترك مي‌كند. او در كاخ سÙيد با برژينسكي Ùˆ هاميلتون جردن ملاقات مي‌كند. وي در اين روز يك مصاØبه مطبوعاتي نيز داشته، اما ظاهراً موضوع آن مربوط به مساله گروگانگيري نبوده است. دÙترچه روزانه اشاره خاصي به مساله گروگانگيري نمي‌كند.ششم نوامبر، پانزدهم آبان ماه: ØµØ¨Ø Ø¯Ø± كاخ سÙيد جلسه‌اي با موضوع ايران برگزار مي‌شود. سايروس وانس وزير خارجه، نيوسام قائم‌مقام وزير خارجه، گري سيك عضو شوراي امنيت ملي، براون وزير دÙاع، پاول Ùˆ هاميلتون جردن در اين نشست Øضور داشته‌اند. بعدازظهر آن روز، كارتر در نشست شوراي امنيت ملي با موضوع وضعيت ايران شركت مي‌كند. بعيد نيست در اين جلسه درباره 2 Ùرستاده ويژه كارتر به ايران تصميم‌گيري شده باشد.Ù‡Ùتم نوامبر، شانزدهم آبان‌ماه: در دÙترچه روزانه كارتر، اشاره خاصي به مساله ايران نشده است. او در اين روز تماس‌هاي متعددي با وزير امور خارجه خويش داشته است.هشتم نوامبر، Ù‡Ùدهم آبان‌ماه: روز با ملاقات رئيس شوراي امنيت ملي، وزير امور خارجه Ùˆ وزير دÙاع آغاز شده است. با اين Øال در دÙترچه روزانه، اشاره خاصي به مساله ايران نشده است. نهم نوامبر، هجدهم آبان‌ماه: صبØانه كاخ سÙيد با Øضور اعضاي بلندپايه وزارت امور خارجه Ùˆ شوراي عالي امنيت ملي برگزار مي‌شود. اين جلسه پس از صبØانه نيز ادامه مي‌يابد. كارتر به صورت جداگانه نيز با برخي اعضاي اين جلسه ملاقات مي‌كند. او ظهر روز دوشنبه با خانواده گروگان‌هاي آمريكايي ملاقات كرد.دهم نوامبر، نوزدهم آبان ماه: ØµØ¨Ø Ø¬Ù„Ø³Ù‡â€ŒØ§ÙŠ با Øضور برژينسكي Ùˆ وانس، رئيس شوراي امنيت ملي Ùˆ وزير امور خارجه اين كشور برگزار مي‌شود. رئيس‌جمهور آمريكا بعدازظهر آن روز تماس‌هاي غيرمعمولي با چند سناتور ارشد، برژينسكي Ùˆ همين طور مشاور رسانه‌اي خويش داشته است.يازدهم نوامبر، بيستم آبان‌ماه: كارتر ØµØ¨Ø Ø®ÙˆÙŠØ´ را با ملاقات برژينسكي شروع مي‌كند. با وجود برنامه‌هاي مربوط به آخر Ù‡Ùته كه در دÙترچه وي ديده مي‌شود، او ظهر نيز دوباره با برژينسكي ملاقات مي‌كند. طي بعدازظهر با برخي وزراي خود از جمله وزير خارجه Ùˆ وزير خزانه‌داري تماس مي‌گيرد. همين طور مجددا با برژينسكي تماس مي‌گيرد. وي در طول روز نيز تماس‌هاي متعدد Ùˆ كوتاه‌مدت با اÙراد ديگري نظير هاميلتون جردن Ùˆ پاول كه در جلسات مربوط به وضعيت ايران مشاركت مي‌كردند، داشت. او در ساعات پاياني روز جلسه‌اي با Ù…Øوريت مساله ايران با برخي مقامات رسمي بلندپايه داشته است. برنامه Ùشرده او با تيم سياست خارجي ايالات متØده اØتمالا درباره اتخاذ نخستين تصميم ايالات متØده در واكنش به ايران، يعني تØريم Ù†Ùت ايران بوده است. اØتمالا در اين روز نسبت به اقدامات اقتصادي ايالات متØده كه با تØريم Ù†Ùت ايران آغاز شد، تصميم‌گيري صورت گرÙته است.كليدها در دست كه بود؟نگاهي به دÙترچه روزانه كارتر در روزهاي ابتدايي بØران نشان مي‌دهد نقش اساسي در ماجراي سÙارت را نه سايروس وانس، وزير امور خارجه كه برژينسكي رئيس شوراي امنيت ملي آمريكا Ùˆ مشاور كارتر بازي مي‌كرد. ظاهرا هنوز شمار Ùراواني از نوشته‌هاي برژينسكي راجع به سال‌هاي 1976 تا 1980 در طبقه‌بندي Ùوق‌مØرمانه قرار دارند. مجموعه اسناد وزارت خارجه آمريكا نيز مي‌تواند نقش ويژه‌اي در بازخواني تØليل‌ها Ùˆ چاره‌جويي‌هاي دولتمردان اين كشور در بØران پيش آمده داشته باشد. براساس برنامه اين وزارتخانه، اسناد مربوط به سال‌هاي رياست جمهوري كارتر در اواسط سال 2012 منتشر خواهد شد كه يك جلد از آنها كاملا به بØران سÙارت آمريكا در ايران اختصاص دارد.
منبع: روزنامه جام جم