«كاپيتولاسيون» از جمله كتابهائي است كه موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي، آن را از دل يك نشست تخصصي كه با حضور انديشمندان و صاحبنظران مسائل تاريخي تشكيل شده بود، تهيه و تنظيم نموده است .
اين نشست روز دوشنبه 11 آبان 1383 در محل موزه « تماشاگه زمان» برگزار شد. در اين نشست تاريخچه كاپيتولاسيون در ايران بررسي شده و سپس به موضوع احياء آن در دوره پهلوي اول پرداخته شد؛ اما عمده بحث مربوط به تصويب مصونيت لايحه مستشاران امريكايي در ايران در سال 1343 بود كه متعاقب آن حضرت امام‌خميني (ره) پس از اطلاع از مفاد مصوبه اعلام خطر كردند.
در مقدمه كتاب كاپيتولاسيون در اين زمينه مي‌خوانيم: اعتراضات امام كه اينك رهبري بلامنازع مبارزات مردم مسلمان ايران را عليه حكومت پهلوي در دست گرفته بودند، بالا گرفت. نقطه عطف اعتراض امام (ره)، سخنراني 4 آبان 1343 ايشان بود كه در اين سخنراني ضمن تشريح قانون تصويبي مجلسين عزاي عمومي اعلام كردند. به دنبال اين اعتراض، حكومت پهلوي ديگر حضور امام‌خميني (ره) را در ايران تحمل نكرده و ايشان را از منزلشان به فرودگاه اعزام كرده و از همانجا به تركيه و سپس عراق تبعيد كردند و اين اقامت اجباري در خارج از كشور حدود 15 سال به طول انجاميد.
هر چند نزد افكار عمومي، حسنعلي منصور ـ نخست‌وزير وقت ـ بيش از ساير رجال عصر پهلوي در تصويب اين لايحه مقصر شناخته مي‌شد، اما اين لايحه با نظارت مستقيم ايالات متحده و حاميانش در حكومت پهلوي به تصويب رسيد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي هيچ يك از بازماندگان حكومت پيشين، حتي بدنام ترينشان دخالت خود را در تصويب اين لايحه نپذيرفتند و حداكثر به ذكر اين نكته كه تصويب اين لايحه موضوع جديدي نبوده و امتياز بيشتري به شمار نمي‌رفت، قصد داشتند با نسبت دادن اين لايحه به كنوانسيون وين راجع به مزاياي ديپلماتهاي خارجي، از زير بار مسؤوليت شانه خالي كنند.
سخنرانان اين نشست تخصصي و موضوع سخنراني آنها به ترتيب ايراد سخنراني عبارت بودند از :
1. دكتر محمد هراتي/ تاريخچه كاپيتولاسيون در ايران
2. دكتر گودرز افتخار جهرمي/ وضعيت حقوقي كاپيتولاسيون
3. دكتر داوود هرميداس باوند/ گروههاي سياسي و كاپيتولاسيون
4. حجت‌الاسلام روح‌الله حسينيان/ امام‌خميني (ره) و لايحه مصونيت مستشاران آمريكايي در ايران
5. قاسم تبريزي/ حسنعلي منصور، رجال پهلوي و كاپيتولاسيون
كتاب حاضر در دو بخش تنظيم شده است. بخش اول متن سخنراني‌هاي ايراد شده است؛ هر چند سعي شده هنگام تنظيم مطالب، حداقل ويرايش انجام گيرد، اما با وجود اين ، متن سخنراني‌ها پس از تنظيم توسط سخنرانان بازبيني شده است. بخش دوم كتاب شامل يك مقاله است؛ «حق استفاده امريكائيان از معافيت و مصونيت سياسي و قضايي قرارداد وين در ايران» نوشته دكتر محمد هراتي در اين بخش آمده است.
كتاب يكصد صفحه‌اي كاپيتولاسيون در شمارگان 15000 نسخه و بهاي يكهزار تومان در اختيار محققان و علاقه‌مندان به رويدادهاي تاريخي و سياسي قرار دارد.