تصر٠سÙارت آمريكا در تاريخ 13 آبان 1358 اتÙاقى نادر Ùˆ در عين Øال بـر روند تØولات سياسى نظام جمهورى اسلامى بسيار تاثيرگذار بود؛ چنانكه به نظر مى رسد آثار Ùˆ تبعات ايـن واقعه تا مدت هاى مديدى بر روابط ما با ديگر كشورها تاثيرگذار باشد . شايد دانشجويانى كه براى نشان دادن اعتراض خود بـه عـمـلـكـرد خـنـثـى دولـت مـوقـت در بـرخـورد بـا ضدانقـلابـيـون Ùˆ دولت هاى غربـى ØŒ از در Ùˆ ديـوار سÙارت بالا رÙتند، Ùكر نمى كردند كه اين Øادثه طى چند دهه ØŒ Øوادث سياسى را تØت الشعاع خود قرار دهد . در هر Øال جرقه هاى Øمله به سÙارت از همان اوايل پيروزى انقـلاب زده شد .پس از سقوط رژيم شاهنشـاهـى ØŒ در تاريخ 25 بهمـن 1357 سÙـارت آمريكا مورد Øمله قرار گرÙت كه با پا در ميانى دولت موقت ØŒ به اعضاى سÙارت در خصوص تامين امنيت آنان اطمينان داده شد .
البته هر چند Øـركت هاى انقلابى در آغاز امـر مهارناپذيرند Ùˆ بسيارى از نيروهاى مبارز كه شاهد به ثمـر رسيدن نـهـضـت بـودنـد، Ùـرصت را بـراى Ùـرو نشاندن كينه Ùˆ بغض خود نسبت به همه مسببان در به تاخير اÙتادن پيـروزى انقلاب ØŒ مناسب مى دانند امـا اگر تدبير اعضاى شوراى انقلاب Ùˆ دولت موقت Ùˆ توصيه هاى امـام راØÙ„ (ره)نبـود، Ú†Ù‡ بسا كه Ùـوران بغض هاى Ùرو Ø®Ùته ØŒ چون سيلى خروشان ØŒ بساط بسيارى از عناصر ريـز Ùˆ درشت داخلى Ùˆ خارجى را بدون آنكه ميزان نقش Ø¢Ùرينى آنها در Øوادث انقلاب تعيين شود، برمى چيد Ùˆ اين مساله البته با عنايت به اينكه دست هاى پيدا Ùˆ پنهان دسيـسـه سـازان منتظـر گرÙتن ماهى از آب Ú¯Ù„ آلـود بودند، براى ادامه بقا Ùˆ Øيات انقلاب مضر بود . در هر Øال ملت ما از هـمـان ابـتـدا بـه واسطـه Øضور پررنگ آمريكا در جريان هاى قبل از انقلاب Ùˆ Øمـايـت Ùˆ پشتيبانـى هـايـى كـه از اقـدامـات شـاه مى كرد، از آن كشور دلى پركينه داشت Ùˆ با توجه به پناهندگى شـاه بـه آمـريـكـا ايـن كـدورت ها بيـشـتـر مى شد .ضمن اينكه ØاÙظه تاريخى مـردم ØŒ جريان كودتاى 28 مرداد را نيز Ùراموش نكرده بود .
اما نوع تعامل دولت موقت با كشـورهاى غربى به ويژه آمريكا، همين طور مواجهه با مسايل داخلى در بسيارى از موارد، باعث رنجش نيروهاى پيرو خط امام شده بود .آنان انتظار اقدامى انقلابى داشتنـد، در صـورتى كه مهـدى بـازرگان ØŒ كابـيـنـه خود را بـه Ùولكس واگنى تشبيه كـرده بود كه « كار يك بولدوزر » از آن برنمى آمد . بدين ترتيب در ميان گروه هاى ناراضى ØŒ بخشى از دانشجـويـانـى قـرار داشتنـد كـه در طـول وقايـع Ùˆ اتÙاقاتى كه رخ داده بود،همديگر را شناسايى Ùˆ براى پيشبرد اهدا٠خـود اقدام به تشكيل جبهه اى متØـد كرده بودند .
با توجه به اينكه اين اÙراد در شمار منتقدان دولت Ù…Øسـوب مى شدند، بـراى اينكه تقاضاهـاى خود را هرچه بهتر به گوش مسئولان نظام برسانند، با تشـكـيـل شـورايى مـركب از Ù‡Ùـت نمـايـنـده از بـيـن دانشجويان كل دانشگاه هاى كشور، خواستار ارتباط بهتر Ùˆ وسيع تر با مسئولان نظام شدند .كمى بعد پنج Ù†Ùر از شخصيت هاى مملكتى كـه عـبـارت بـودند از Øضرت آيت الله خامنه اى ØŒ Øجت الاسلام موسوى خوئينى ها، دكتر Øسن Øبـيـبـى ØŒ Øـجـت الاسـلام Ù…Øمد مجتهد شبسترى Ùˆ دكتر ابوالØسن بنى صدر، جلسات منظمـى را با اين شـوراى Ù‡Ùت Ù†Ùـره ترتيب داده Ùˆ طى آن مباØØ« مهـمـى در مـورد دانشگـاه هـا Ù…Ù€Ø·Ù€Ø±Ø Ùˆ گزارش كـار را خـدمـت امـام ارائه دادنـد . (بØران 444 روزه در تهران ØŒ اميررضا ستوده Ùˆ Øميد كاويانى ) اما پيش از اينكه چنين بØثى اساسا Ù…Ø·Ø±Ø Ø´ÙˆØ¯ØŒ اعضاى دولت موقت طى سÙر به الجزاير، به منظور شركت در جشن استقلال اين كشور با مشاور امنيت ملى كارتر ديدار Ùˆ Ú¯Ùت Ùˆ Ú¯Ùˆ كـردند .
در اين ديدار مهـدى بـازرگان Ùˆ ابـراهيـم يـزدى Ùˆ برژينـسـكـى در خـصـوص مـسـائـل مـربـوط بـه روابـط دو كـشـور Ùˆ همين طور Øضور شاه در آن كشور به بØØ« Ùˆ بررسى پرداختند كه البته خبر اين ديدار به سـرعت در كشور پيچيد Ùˆ اعتراض هاى Ùراوانى را به خصوص در Ø³Ø·Ø Ù…ØاÙÙ„ دانشگاهى در پى داشت .در اين ميان بيش از همه ØŒ دانشجويان پيرو خط امام Ùˆ اعضاى دÙـتـر تØكيم ÙˆØدت واكنش نشان دادند Ùˆ ضمن صØبت با موسوى خوئينى ها Ùˆ ارائه اين خبر كه يكى از عناصر مهم « سيا » در پـوشش يك ديپلمـات آمريكايى وارد ايران شده Ùˆ گويا دنبال اهدا٠خاصى براى مقابله با انقلاب است ØŒ از او خـواستند تا نظـرش را در مـورد تسخير سÙـارت آمريكا بيـان دارد . (انقلاب Ùˆ تنـازع بقا، عمادالدين باقى ØŒ ص 24 Ùˆ )25 موسوى خوئينى ها علاوه بر مواÙقت با اين قضيه در خصوص اطلاع امام از اين Ø·Ù€Ø±Ø Ø¨Ù‡ دانشجويـان Ú¯Ùت: اگرچـه ايشان در جريان قضيه قـرار ندارد، اما قلبا راضى به اين كار است ØŒ بنابراين Ùعلا با ايشان در ايـن خـصــوص صـØـبـتــى نمـى كـنـيــم ØŒ چــون Ù…Øضـورات ايشـان را مى دانيم Ùˆ ممكـن اسـت ØŒ بـا توجه به شرايطى خاص ،ايشان نتوانند تمايل قلبى خود را اعلام كنند وناگزير باشند سكوت كنند . در نتيجه ما سؤال نمى كنيم
به اين ترتيب تـرديدهاى اوليه دانشجويان بـراى انجـام كـار بــرطـر٠شـد Ùˆ ســرانجـام 13 آبـان (روز دانش آموز )را با توجه بـه اجتماع عظيم دانشجويان در اين روز براى عملى كردن نقشه ØŒ انتخاب كرده Ùˆ دليل آن را تصميم عناصر ضـدانـقـلاب Ùˆ گروهك هـا در دانشگاه به مناسبت اين واقعه Ùˆ Ø·Ø±Ø Ø´Ø¹Ø§Ø±Ù‡Ø§Ù‰ جديد Ùˆ به تعطيلى كشاندن دانشگـاه Ùˆ اعـتـصـاب عـنـوان كردند .(كيهان13 آبان 1360 ) جمعيتى Øدود 300 تا 400 Ù†Ùر از دانشجويان به سمت سÙارت راهپيمايى Ùˆ تظاهرات كردند Ùˆ سپس موÙÙ‚ به تصر٠لانه جاسوسى شدند . دولت مـوقت كه در بـرابر عمل انجام شده قـرار گرÙته بود، استعÙا كرد Ùˆ امام نيز با پذيرش اين اقدام ØŒ شوراى انقلاب را مامور اداره كشور نمود . البته اين Øادثـه بـازتاب هاى داخلى Ùˆ خـارجى Ùـراوانى پيـدا كـرد .از ابتدا مـعـلـوم بود كه اعـضـاى نهـضـت آزادى وملـى گـراهـا با اين اقـدام مـخـال٠هستند، هر چند در آغاز كار دكتر يزدى ØŒ زمانى كه هنوز مسئـوليت وزارت امورخـارجه را داشت اعلام كـرد، مـسـئـوليـت ايـن كـار در درجـه اول بـه عـهـده آمريكايى هاست .
با اين Øال ØŒ تازه اين اول كار بود واز همان ابتدا معلوم بود كه اعضاى كابينه مـوقت ØŒ اين گونه اقدامات خارج از قاعده Ùˆ قانون را نمى پذيرند Ùˆ آن را مداخله در امور دولت تلقى مى كنند .بازرگان در كتاب « انـقـلاب ايـران در دو Øـركت » جنـبـش دانشجويان را چنين توصي٠مى كند « دانشجويان Ùˆ دانش آمـوزان نـزديك به Øـزب جمـهـورى اسلامـى نه تنهـا مقتدرانه Ùˆ خودمختارانه عمل مى كردند تمكيـن از وزير خارجـه ØŒ دولت ØŒ شوراى انقـلاب Ùˆ رئيس جمهور نمى كردند بلكه مدعى آنها بودند » Ùˆ بازرگان در مورد نقش اصلى اين جريان مى اÙزايد : يگانه شخص واسطه Ùˆ مـؤثر Ùˆ شايد وارد Ùˆ Ù…Øرك از روز اول ØŒ آقاى خوئينى هـا بـود (انقلاب ايران در دو Øركت ØŒ ص 169) البته از ديگر سو، نوع واكنش نيروهاى Ú†Ù¾ در داخل كشور نيز جالب بود .آنان پيش از اين واقعه ØŒ نيروهاى انقلابى را عناصرى ارتجاعى مى ناميدند اما پس از آن با توجه به شور Ùˆ هيجان Ùˆ التهاب عمومى كه سراسر كشور را ÙـراگرÙته بود Ù€ خود را به جريان عمومى وصل كرده Ùˆ براى بهره گيرى از موقعيت ØŒ از تسخير سÙارت آمريكا توسط دانشجويان Øمايت Ùˆ به Ù†Ùع آنـان راهپيمايى Ùˆ تظـاهـرات كردند .
از سـوى ديگر سازمان مجاهدين خلق (كه هميشه سعى مى كـرد خود را پيشرو قلمداد كند )به خـاطـر اينكه عقب ماندگى خـود را جبران كند، كنسـولگرى آمريكا را در تبريـز Ùˆ شيراز مورد تعرض قرار داد امـا دادگاه انقلاب ،هواداران به اين سازمان را موظ٠به تخليه اين اماكـن كـرد كه اين نيز سبـب شـد تـا مناÙقيـن اعلاميه هاى مـتـعـددى را عليه نظام منتشـر كـنـنـد . (انقلاب Ùˆ تنازع بقا، ص 35 تا 37 ) در بين نـيـروهاى انقلابـى گـرچه در بـرخورد بـا موضـوع تسخير سـÙـارت ØŒ يكدستى Ùˆ يكـپـارچگـى وجود داشت اما بـرخى از سرشناسان اين جبهه نـيـز اظهارنظـرهايى متÙـاوت داشتند .از جملـه آيـت الله مهـدوى كنى Øـمـلـه بـه سـÙـارت را « مضـر بـه Øال انقلاب » Ùˆ « مغاير با قـوانين بين المللى » عنـوان كرد . (آرشيو مركز اسناد انقلاب اسلامى ØŒ جلسه يازدهم ØŒ شماره بازيابى 78.4.5 ,2804 ) ليكن Øمايت امام راØÙ„ (ره)از اين اقدام عـزم دانشجويان تسخـيـركننده سÙـارت را بـراى ادامه كار استوارتر كرده Ùˆ براى اينكه امور، نظم Ùˆ ترتيب بهترى بگـيـرد، طـبـق درخواست دانـشـجـويـان ØŒ مـوسـوى خوئينى ها در Ù…ØÙ„ Øضور پيدا كرد . (غائله چهارم اسÙند، ص 207 )
مدتى بعد براى پـرهيز از اختـلا٠نـظـر، شـوراى مركـزى در Ù…Øـل سÙـارت تشكيل شـد تـا همه تصميمـات مـربـوط به وضعيت گروگان ها به صورت واØد اتخاذ شود . اما علاوه بر تصر٠سÙـارت ØŒ موقعيت ديگرى كه براى دانشجويان Ùراهم شد، دسترسى به اسناد آن مجموعه بود، هر چند از زمان Ù…Øاصره تا دست ياÙتن به ساختمـان سـÙـارت ØŒ ساعاتى طـول كشيـد .ايـن Ùاصله ØŒ Ùـرصت نسبتا كاÙـى را در اختيار كـارمندان آمريكايى قرار داد تا به وسيله وسايل امØا، بسيـارى از مـدارك را از بيـن بـبـرند، امـا تـلاش Ùˆ پـشـتـكـار زايدالوص٠جـوانان انقلابى ØŒ سبب شد تا بسيـارى از اسناد دوبـاره بازسازى Ùˆ مـرØله به مـرØله انتشـار يابند . نتيجه اين اÙشاگرى ØŒ اعلام Ø·Ø±Ø Ù‡Ø§ Ùˆ نقشه هاى آمريكايى ها براى تØت نظر داشتن بسيارى از نهادها Ùˆ سازمان ها Ùˆ تØت كنتـرل درآوردن آنها بود .هميـن طور نوع تعاملات در روابط اÙراد بسياري با كـارمندان سÙارت نيز بر ملا شد .در هـر Øال انتشار اسنـاد، طوÙانى عظيم برپا كرد Ùˆ بيش از همه اعضاى نهضت آزادى از جمله « عباس اميرانتظام » سخنگوى دولت موقت از آن متضرر شدند .با اين Øـال آنـان سـعـى مى كردند با جعلى خواندن اسناد يا گزينشى دانستن آن تا Øدودى از تبعات انتشار اسناد بكاهند كه البته به مـوÙقيت چشمـگـيـرى دست نياÙتند Ùˆ مـقـدمـات برگزارى دادگاه سخنگوى دولت ØŒ زودتر از زمانى كه تصور مى كردند، Ùراهم Ùˆ نتيجه آن نيز Ù…Øكوم شدن او به اتهام جاسوسى به Øبس ابد بود . با وجود اينكه انتشار اسناد Ùˆ تدوين آن به صورت سلسله كتب بـه عـنـوان يكى از منابع اصلى جـهـت مطالعه ميـزان دخالت دولتمردان آمريكايى در امـور داخلى كشورها از جمله ايران به شمار مى رÙت ØŒ اما همواره اين سؤال بى پاسخ Ù…Ø·Ø±Ø Ø¨ÙˆØ¯ كه چرا اسناد Ùˆ مدارك مربوط به ميـزان ارتباط يا اطلاعات كـاركنان سÙارت از نهادهاى قضايى ØŒ هيچ گاه منتشر نشد Ùˆ البته ايـن درØالى بـود كه طبعا بـا تـوجه به اقـدامـات دادگاه انقلاب Ùˆ ديگر مراجع قضايى ØŒ آمريكايى ها برØسـب قراين مى بايست ØŒ در كنـار تـوجهى كه بـه ديگر نهادها دارند، به اين مركز نيز نيم نگاهى داشته باشند، اما در ميان اسناد منتشره، در اين خصوص مدارك Ùˆ شواهد كمترى به چشم مى خورد . با اين Øال ادامه اÙشاگرى ØŒ طوÙانى به پا كرد كه اثرات آن بسيارى از اÙراد Ùˆ گروه هاى سياسى را تكان داد .با توجه به جايگاه موسوى خوئينى ها در شوراى سرپرستى صـداوسيما Ù…Øتـواى بسيارى از اسناد از طريق ايـن رسانه به اطلاع عـمـوم مى رسيد .
همـيـن مساله باعث شد تا به شوراى انقلاب از سوى بسيارى از جريان ها Ùˆ Ø¬Ù†Ø§Ø Ù‡Ø§Ù‰ سياسى Ù€ كه ادامه اين روند را به ضرر خود مى دانستند Ù€ Ùشارهاى غيرقابل تØملى وارد شود Ùˆ اين نهـاد، ناگزير طى تصويـب نـامـه اى ادامه اÙشاگـرى از راديو Ùˆ تلويزيـون را ممنـوع اعلام كرد .(غائله چهاردهم اسÙند، ص 65 ) اما در كنـار واكنش هاى داخلى ØŒ بـازتاب هـاى خارجى آن نيز شعاع هاى بيشتـرى داشت . وزارت خـارجه آمريكا ضمن انتـشـار بـيـانـيـه اى ØŒ Øـركـت دانشجويان را ØªÙ‚Ø¨ÙŠØ Ùˆ Ùعاليت هاى ديپلماتيك را عليه ايران براى ØÙ„ بØران در دستور كار قرارداد .در كنار آن شوراى امنيت سازمان ملل ØŒ جلسه Ùوق العاده اى تشكيل داد . از طرÙÙ‰ ديگر از سوى پاپ ژان پل دوم (رهبر كاتوليك هاى جهان )Ùˆ ديگر شخصيت هـاى سياسى ØŒ ده ها پيـام بـراى ØÙ„ مسالمت آميز قضـيـه Ùˆ آزادى گـروگان هـا بـراى امام ارسال شـد .(ايـران Ùˆ آمريكا، بررسى سياست هاى آمريكا در ايران ØŒ Øسن واعظى ØŒ ص 97 )
سرانجام در شانزده آبان 1358 سازمان ملل براى Ù…Øدود كردن ايران تصميم خود را گرÙت .نوزده آبان 58 اين سازمان به اتÙـاق آرا، خواستار آزادى Ùورى گروگان ها شد Ùˆ به موازات اين Øركت ØŒ آمريكا نيـز ارسال قطعات نظـامـى بـه ايـران را به رغم تـواÙقـات گذشـتـه ممـنـوع اعلام كـرد .در چـهـاردهم آذر 58 شوراى امنيت با تصويب قطعنامـه 457ØŒ خواستـار آزادى Ùورى گروگان ها Ùˆ تØويل سÙارتخانه شد .در 25 آذر 58 راى دادگاه بين المللى لاهه مبنى بر آزادى Ùـورى گــروگـان هـا Ùˆ تØـويـل ســÙــارت Ùˆ رعـايـت مصـونيت هاى ديپلماتيـك Ùˆ الـزام ايران به پـرداخت خسارت بابت گروگان گيرى صادر شد . علاوه بر راهكارهاى بين المللى ØŒ آمريكا با توجه به وجود اختلاÙات مرزى بين ايران Ùˆ عراق Ùˆ اØتمال وقـوع درگـيـرى بـيـن ايـن دو كـشـور Ùˆ بـا تــوجـه بـه كدورت هاى سياسى كه با عراق داشت ØŒ درخواست اين كشـور را بـراى برقرارى مجـدد رابطه پـذيـرÙت Ùˆ همين طور نسبت به تØويل سوخت اتمى توسط Ùرانسه به عراق واكنش منÙÙ‰ نشان نداد .كاملا Ù…Øرز بود كه چنين تعاملـى بـا رقيب ايـران در راستاى تØت Ùـشـار قراردادن ايران صورت مى گيـرد .(چالشهاىايران Ùˆ آمريكا بعداز پيروزى انقلاب اسلامى ايران ØŒ Øميد معبادى ØŒ مركز اسناد انقلاب اسلامى ØŒ ص 92 تا 94 ) در كنار همه اينها، Ùشارهاى اقتصادى Ùˆ بلوكه Ùˆ مـسـدود كـردن اموال ودارايـى ايـران Ùˆ مـؤسـسـات اقتصادى Ùˆ بانك هـاى كشور در دستور كار هيـات دولت اين كشور قرار گرÙت .
ليكن هيچ كدام از اين Øركت ها نتوانست ايران را در موضع انÙعـال قـرار دهد .مسئـولان رده بالاى نـظـام هـمـچـنـان بــر تØـويـل شـاه بـه ايـران تـاكـيــد مى ورزيدند .بØرانى سخت آمريكا را ÙراگرÙته بود، در بين مشاوران كارتر نيز دودستگى وجود داشت Ø› برخى ماننـد « سـايـروس ونس » وزير امـورخارجه بـه شيوه هاى مسالمت آميز در برخورد با ايران تاكيد داشتند Ùˆ گروهى ديگر مانند « برژينسكى » مشاور امنيت ملى رئيس جمهور مـواجهه نظامى Ùˆ بهره گيـرى از زور را مورد توجه قرار مى دادند . البته كارتر همـه راهكارها را مـورد بـررسى قـرار مـى داد Ùˆ عـلاوه بـر تـاكـيـد بـر جنبه هاى مسالمت آميز در بـرخورد با ايران ØŒ استÙاده از نيروى نظامى عليه كشورما را نيز مورد ارزيابى قرار مى داد .جالب اينكه وى در كنار اينها، سياست هاى پشت پـرده را نيز تجربه كـرده بود Ùˆ Øتى در Ùـروردين 59 در نامـه اى مـØـرمانه خطـاب بـه Øـضـرت امـام نوشت « مـا آمـاده پذيـرش Øقايق جـدى كـه مـولود انقلاب ايـران است ØŒ مي باشيم .اين امر همچـنـان هد٠و آرزوى ماست زيرا من تصور مى كنم كه ما هد٠واØدى را كه ØµÙ„Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†Ù‰ Ùˆ بـرقرارى عدالت براى همه ملل است ØŒ تعقيب مى كنيم »
Øضرت امام نيز بعداز ملاØظه نامه ØŒ دسـتـور انتشار آن را داد .اÙشاى Ù…Øتواى نامه مذكور به Ù„Øاظ سياسى بـراى كـارتر چندان خـوشايند نـبـود Ùˆ هنـرى كيسيـنـجـر در واكنشـى اعـلام كـرد : آمريكا بـايـد بـه مقامات ايرانى بگويد كه ميهمانى تمام شد (ايران Ùˆ آمريكا، Øسن واعظى ØŒ ص 97 Ùˆ 99 ) در هر Øال پيدا بود كه با اين تمهيدات ØŒ ايران از موضع خود عقب نشينى نخواهد كرد .شايد بيش از همه دانشجويان مساله گروگانها را به عنوان يك امر Øيثيتى تلقى مى كردند Ùˆ Øاضر به هيچ گونه انعطاÙÙ‰ Øتى در مقابل دولتمردان نبودند . در ميان كارگزاران Øكـومتى اÙـرادى نظير بنى صدر تـلاش مـضـاعـÙـى داشتند تا گـروگان ها را از دست دانشجويـان خارج كرده Ùˆ كنتـرل آنهـا را بـرعهده دولـت واگذارند . او Ùˆ قطب زاده از سÙر كميسيون تØقيق سازمان ملل به ايران براى بررسى وضع گروگان ها Øمايت مى كـردند اما دانشجويان به هيچ وجه كوتاه نمى آمدند . بالاخره دانشجويان پيرو خط امـام بـراى آزادى گروگان هاى آمريكايى شـروط زيرا Ù…Ø·Ø±Ø Ø³Ø§Ø®ØªÙ†Ø¯ :
1 Ù€ استرداد شاه به ايران به منظور Ù…Øاكمه Ùˆ مجازات او
2 ـ بازگرداندن اموال شاه به ايران
3 ـ عذرخواهى آمريكا براى جناياتش عليه مردم ايران .
Øـتـى دانـشـجـويـان تـهـديــد كــردنـد كـه اگـر خواسته هايشان برآورده نشود، عواقبى نظير Ù…Øاكمه Ùˆ اØيانا اعـدام در انـتـظـار گـروگان هـا خـواهد بـود (سياسـت آمـريـكـا در قـبـال ايـران طـى دوره جنـگ تØميلى ØŒ سيد مجتبى تهامى ØŒ Ú¯Ù„ Ù…Øمد بهمـنـى ØŒ ÙØªØ Ø§Ù„Ù„Ù‡ رسولى ØŒ ص 89 ) امـا دولتـمـردان شـيـوه ديپـلـمـاتـيـك را بيـشـتـر مى پسنـديـدنـد .بـه رغم مخالـÙـت دانـشـجـويـان ØŒ كميسيـون اجـازه سÙر به ايـران ياÙت .در اين ميـان شوراى انقلاب به اصرار بنى صدر با 8 راى مواÙÙ‚ Ùˆ 3 راى مخال٠، خواستار تØويل گروگان ها به دولت شد اما امـام آن را رد كرد (چـارچوب تØليلـى بـراى بررسى سياست خـارجى جمهـورى اسلامى ايـران ØŒ Ø±ÙˆØ Ø§Ù„Ù„Ù‡ رمضانى ØŒ ترجمه عليرضا طيب ØŒ نشر نى ØŒ ص 65 Ùˆ 67 ) پس از بـرگزارى انتخابات مجلـس ØŒ امـام Øـل مساله گروگان ها را به عهده نمايندگان گذاشت .البته اين درØالى بود كه شـاه مرده بود . در واكنش به اين مسالـه « ادمـوند ماسكـى » وزيـر امـورخارجه جـديـد آمريكا بـا ارسال نامه اى خطاب به شـهـيـد رجايى ØŒ خـواسـتـار مـذاكــره مـسـتـقـيــم بــراى Øـل بـØــران گروگان گيرى شد .(بØران444 روزه در تهران ØŒ ص 125) مجلس پس از شـروع كار خود به شدت درگير كار گـروگان ها شد Ùˆ نامه هاى مـخـتـلـÙـى از سـوى سياسـتـمـداران غربـى ØŒ اعـضـاى كنگـره آمريـكـا Ùˆ خانـواده هاى گـروگان ها دريـاÙـت كـرد Ùˆ بـراى ØÙ„ مسـالـه در 24 شهريـور 1359 كميـسـيـون خارجـى مجـلـس تشكـيـل Ùˆ بـعـد از شـور Ùـراوان ØŒ بنـا شـد كـمـيـسـيـون ويـژه اى بـا شـركـت Øـضـرت آيـت الله خامنه اى ØŒ Øجت الاسـلام سـيـد مـØـمـد مـوسوى خوئينى ها، آيت الله Ù…Øمـد يـزدى ØŒ سيد على اكبـر پرورش ØŒ آيت اله سيد Ù…Øمد خـامـنـه اى ØŒ مـØـمـد كاظم بجنـوردى Ùˆ Øجت الاسلام على اكبـر نـاطـق نورى ØŒ جهت رسيدگى به كار گروگان ها بر پا شود . (غائله چـهـاردهم اسÙنـد، ص 274 Ùˆ275 )Ùˆ در نهايـت پـس از بـØـث Ùˆ Ú¯Ù€Ùـت Ùˆ گـوهاى Ùـراوان ØŒ مجلس شرايط خود را براى آزادى گروگان ها به Ø´Ø±Ø Ø²ÙŠØ± اعلام كرد :
1 ـ عدم دخالت سياسى و نظامـى آمـريـكـا در ايـران
2 ـ آزادسـازى سـرمـايـه هـاى مـلـت ايـران
3 ـ بازگردانيدن اموال شاه .
دولت با تـوجه به پيشنهادهاى مجلس ، بـهـزاد نبوى ـ وزير مشاور در امور اجرايى را سرپرست گروه مذاكره كننده كرد .
در اين ميان ØŒ الجزاير نقش ميانجى را براى ØÙ„ مساله گروگان ها پذيرÙت Ùˆ تيم منتخب اين كشور به سرپرستى Ù…Øمدبن ÙŠØيى Ù€ وزير امور خارجه مذاكـرات با ايـران Ùˆ آمريكـا را آغاز Ùˆ بعـد از بـØـث Ùˆ بـررسـى هـاى Ùـراوان در29 دى 1359ØŒ بيانيه اى را در مورد آزادى 52 گـروگان آمريكايى در تـهــران Ùˆ اسـتــرداد بخشي از دارايى هاى بلوكه شده ايران به امضاى بهزاد نبوى ØŒ طر٠ايرانى Ùˆ « وارن كريستوÙر » معاون وزارت خارجه آمريكا رسيد . براساس Ù…Ùاد بيانـيـه الجـزاير، دولت آمريكا بـه موارد چندى ملزم شده بود از جمله :
ال٠) دولت آمريكا متعهد شد كه از طريق لغو اØكام انسداد تا Øتي الامكـان وضعيت مالى ايـران را به صـورت قـبـل از 23 آبان 1358 (تاريـخ صدور دستور انسداد سرمايه هاى ايران از طر٠رئيس جمهور آمريكا )بازگرداند .
ب ) ايالات متØده متعهد شـد كـه دارايى هـاى ايران Ù€ موجود در قلمرو قضايى آن كشور Ù€ را به Ø´Ø±Ø Ø²ÙŠØ± مسترد كند :
1 Ù€ طلاهاى متعلق به ايـران Ùˆ كليه دارايـى هـاى ايـران مـوجــود نـزد بـانـك Ùـدرال رزرو نيويورك به انضمام بهره متعلقه .
2 Ù€ دارايى هاى نـزد شعب خـارجى بانـك هـاى آمريكايى با بهره متعلقه .(ازاين Ù…ØÙ„ اقساط معوقه Ùˆ اقساط آتى وام هاى دولت Ùˆ مؤسسات ياد شده به وسيله دولت بازپرداخت خواهد شد )
3 Ù€ دارايى هاى نزد شعب بانك هاى آمريكايـى در آمريكا؛ اين دارايى ها به دليل وجود اØكام توقيÙÙŠ دادگاه ها Øداكثر ظر٠شش ماه آزاد شده Ùˆ نيمى از وجوه آزاد شده Øداكثر تا يك مـيـلـيـارد دلار در يك Øساب تضمينى بهره بردار به نام بانك مركزى دولت الجزاير نگهـدارى خواهد شد كه صـرÙا براى تضميـن پرداخت Ùˆ تاديه ادعاهاى عليه ايران طبق بيانيه ØÙ„ Ùˆ Ùصل ادعاها مورد استÙاده قرار خواهد گرÙت .
4 Ù€ دارايى هاى ديگر ايران شامل وجوه Ùˆ اوراق بهادار Ùˆ هر آنچه كه در چارچوب بندهاى Ùوق قرار نمى گيرد .
مـورد بعدى طلـب امـوال Ùˆ دارايى هـاى شـاه Ùˆ وابستـگـان او در آمـريـكـا بـود كه بـه جـهـت ايـنـكـه كارشناسى دقيق در ايـران صورت نگرÙته بود Ùˆ هيچ برآورد مالى در اين زمينه وجود نداشت ØŒ آمريكايى ها نيز عملا نسبت بـه عـدم پـرداخت آن توجيه قانـونـى داشتند كه باز هم اين مـسـالـه بـه ضع٠سـيـسـتـم اقتصادى ايران باز مى گشت . البته بعداز انتشار بيانيه در مجموع طرÙداران خط امام Ùˆ نيروهاى انقلابى ØŒ جزء تاييدكنندگان آن بودند . Øجت الاسلام هاشمى رÙسنجانى در اين زمينه تØليل روشنى دارد .به Ú¯Ùته وي مجلس مواÙقت كرد كه دولت اقدام Ùˆ مصوبه مجلس را اجرا كند .مذاكرات در يك مقطع Øساسى انجام شد .دولت آمريكا عجله داشت قـصـه زودتر تمام شـود تا در انتـخـابـات از آن استÙاده كند شايد Øـزب رقيب آنها مايـل بـود تاخير بياÙتد لذا پشت پرده از طر٠آمريكايى ها مسايلى در جريان بود ...وقتى كه مجلس تشكيل شد، شوراى انقـلاب ØŒ دوره اش تمام شـده بـود Ùˆ در جريـان Øـل مساله نبـود . البته قبل از تشكيل مجلس در جـريـان مراØÙ„ مختل قضيه بود .