در اواسط شهريور 1359 در چهل Ùˆ هشتمين جلسه‌ مجلس، كميسيون امور خارجه پيشنهاد كرد، مسئله‌ گروگان‌ها در صØÙ† علني مجلس Ù…Ø·Ø±Ø Ø´ÙˆØ¯ Ùˆ در اين باره بØث‌هايي در پنج جلسه انجام شد. اما تØريكات نظامي عراق در مرزهايش با ايران بر بØØ« گروگان‌گيري سايه انداخت Ùˆ نمايندگان كنگره‌ آمريكا كه با اين اقدام، ايران را براي تسريع رسيدگي به مسئله گروگان‌گيري تØت Ùشار گذارده بودند، از رئيس مجلس خواستند تا بØØ« درباره مسئله‌ گروگان‌ها در مجلس متوق٠شود.
در همين ايام، مجلس براي تسريع رسيدگي به مسئله‌ گروگان‌گيري، كميسيون ويژه‌اي تشكيل داد Ùˆ ØÙ„ مسئله‌ گروگان‌ها در دستور كار مجلس قرار گرÙت. اما به Ùاصله‌ كوتاهي، جنگ عراق عليه ايران آغاز شد Ùˆ تمام ظرÙيت‌هاي دستگاه‌هاي اجرايي Ùˆ قانون‌گذاري كشور صر٠رسيدگي به اين مسئله شد Ùˆ ØÙ„ مسئله‌ گروگان‌ها باز هم به تعويق اÙتاد. در تاريخ 6 مهر 1359 مجلس به اتÙاق آرا Ùˆ با توجه به اينكه تمامي نيروهاي اصول‌گرا Ùˆ ارزشي، آغاز جنگ را بدون همدستي آمريكا غير‌ممكن مي‌دانستند، هر گونه مذاكره مستقيم Ùˆ غير‌مستقيم با اين كشور را رد كرد.
مجلس شوراي اسلامي با عبور از Ùراز Ùˆ نشيب‌هاي تØولات سياسي در عرصه‌ داخلي Ùˆ خارجي در ماه‌هاي آبان Ùˆ آذر 1359 سرانجام در تاريخ 22 دي 1359 لايØه‌اي را مبني بر ØÙ„ Ùˆ Ùصل اختلاÙات مالي Ùˆ Øقوقي دولت جمهوري اسلامي ايران با دولت آمريكا به تصويب رساند. طبق ماده واØده‌ اين لايØÙ‡:
«به دولت اجازه داده مي‌شود كه در مورد اختلاÙات مالي Ùˆ Øقوقي دولت جمهوري اسلامي ايران با دولت آمريكا از طريق داوري مرضي‌الطرÙين، اختلا٠مذكور را ØÙ„ Ùˆ Ùصل نمايند.»
پس از تصويب اين لايØه، سير امور شتاب بيشتري گرÙت Ùˆ يك گروه كاري به رياست بهزاد نبوي، وزير مشاور در امور اجرايي، تشكيل شد. اين هيئت با ميانجيگري الجزاير، با آمريكا وارد مذاكره شده Ùˆ مواÙقت‌نامه‌اي موسوم به «بيانيه‌ي الجزاير» را براي ØÙ„ بØران گروگان‌گيري امضا نمودند.
به دنبال بØث‌هاي Ùراواني كه در مجلس شوراي اسلامي درباره گروگان‌گيري صورت گرÙت، انجام مذاكرات ديپلماتيك به منظور تأمين خواسته‌هاي جمهوري اسلامي ايران در قبال آزادي گروگان‌‌ها در مجلس، تصويب Ùˆ به دولت شهيد رجايي ابلاغ گرديد. اين چهار شرط عبارت بودند از:
1ـ از آنجايي كه دولت آمريكا در گذشته، همواره در امور داخلي كشور ايران دخالت‌هاي گوناگون سياسي و نظامي كرده است، لذا بايد تعهد و تضمين نمايد كه از اين پس هيچ‌گونه دخالت مستقيم و غير‌مستقيم سياسي و نظامي در امور جمهوري اسلامي ايران ننمايد؛
2Ù€ آزاد گذاشتن تمامي سرمايه‌هاي ما Ùˆ در اختيار قرار دادن اين سرمايه‌ها Ùˆ كليه‌ي اموال Ùˆ دارايي‌هاي ايران كه در آمريكا Ùˆ مؤسسات متعلق به دولت يا اتباع آمريكا در ساير كشور‌هاست، به Ù†Øوي كه دولت جمهوري اسلامي ايران بتواند به هر كيÙيتي كه بخواهد از آن استÙاده كند؛ دستور رئيس جمهور آمريكا در 23 آبان 1358 Ùˆ دستورات مبني بر انسداد دارايي‌هاي ايران كان‌لم‌يكن اعلام گردد؛ بازگشت به شرايط عادي روز قبل 23 آبان در مورد كليه‌ روابط مالي Ùي‌مابين Ùˆ رÙع هر گونه اثرات ناشي از اين دستور از قبيل تهاتري‌هاي انجام شده Ùˆ انجام كليه اقدامات لازم Øقوقي Ùˆ اداري از طر٠رئيس جمهوري آمريكا جهت ابطال Ùˆ الغاي اØكام توقي٠صادره از طر٠دادسراها Ùˆ دادگاه‌هاي آمريكايي Ùˆ تضمين امنيت Ùˆ تØريك Ùˆ انتقال آزاد اين دارايي‌ها در قبال هر گونه اقدام اشخاص Øقيقي Ùˆ Øقوقي آمريكايي Ùˆ غير‌آمريكايي در كشور آمريكا؛
3Ù€ لغو Ùˆ ابطال كليه‌ تصميمات Ùˆ اقدامات اقتصادي Ùˆ مالي عليه جمهوري اسلامي ايران Ùˆ انجام كليه‌ اقدامات اداري Ùˆ Øقوقي لازم جهت لغو Ùˆ ابطال دعاوي Ùˆ ادعاهاي دولت آمريكا Ùˆ مؤسسات Ùˆ شركت‌هاي آمريكايي عليه ايران Ù€ به هر صورت Ùˆ به هر عنوان Ù€ Ùˆ انجام كليه اقدامات اداري Ùˆ Øقوقي لازم جهت عدم Ø·Ø±Ø Ù‡Ø± نوع دعواي Øقوقي يا جزايي Ùˆ مالي جديد از طر٠اشخاص Øقيقي Ùˆ Øقوقي رسمي Ùˆ غير رسمي دولت آمريكا Ùˆ يا مؤسسات Ùˆ شركت‌هاي آمريكايي Ùˆ چنانچه هرگونه ادعايي عليه ايران Ùˆ اتباع ايراني در هر يك از دادگاه‌ها در رابطه با انقلاب اسلامي ايران Ùˆ تصر٠مركز توطئه آمريكا Ùˆ دستگير‌شدگان در آن Ù…Ø·Ø±Ø Ø´ÙˆØ¯ Ùˆ رأي به Ù…Øكوميت ايران Ùˆ اتباع ايراني صادر شود، دولت آمريكا متعهد Ùˆ ضامن است پاسخگوي آن باشد Ùˆ متعهد Ùˆ ضامن است كه غرامت Ùˆ خسارت ناشي از آن را بپردازد؛
4Ù€ باز پس دادن اموال شاه معدوم، با به رسميت شناختن Ùˆ ناÙØ° داشتن اقدام دولت ايران در اعمال Øاكميت خود مبني بر مصادره‌ اموال Ùˆ به دست آوردن كليه‌اموال Ùˆ دارايي‌ها.
دولت با توجه به پيشنهاد‌هاي مجلس، بهزاد نبوي، وزير مشاور در امور اجرايي، را به عنوان سرپرست گروه مذاكره‌كننده‌ ايران انتخاب كرد. همچنين الجزاير نقش ميانجي را براي ØÙ„ مسئله گروگان‌ها به عهده گرÙت Ùˆ تيم منتخب اين كشور به سرپرستي Ù…Øمد‌بن ÙŠØيي، وزير امور خارجه، مذاكره با ايران Ùˆ آمريكا را آغاز كرد كه رياست هيئت مذاكره‌‌كننده‌ آمريكا را نيز وارن كريستوÙر، معاون وزارت امور خارجه آمريكا، برعهده داشت.
نتيجه‌ مذاكرات منجر به تهيه، دو بيانيه، شامل بيانيه‌ اصول كلي Ùˆ بيانيه‌ ØÙ„ Ùˆ Ùصل دعاوي Ùˆ همچنين يك سند تعهدات طرÙين گرديد كه مجموعاً به نام بيانيه‌هاي الجزاير معرو٠شد. علت انتخاب كلمه‌ بيانيه به جاي قرار‌داد يا مواÙقت‌نامه نيز اين بود كه ايران Øاضر به نشستن بر سر ميزه مذاكره با آمريكا نبود Ùˆ دولت الجزاير به عنوان واسطه، آنچه طي مذاكرات طولاني ميان ايران Ùˆ آمريكا از طرÙين الجزاير به تواÙÙ‚ رسيده بود، به صورت بيانيه‌هايي منتشر نمود Ùˆ ايران Ùˆ آمريكا به طور جداگانه بيانيه‌هاي مزبور را در روز 19 ژانويه 1981/29 دي 1359ØŒ امضا Ùˆ به دولت الجزاير تسليم كردند.
به طور خلاصه دولت ايالات متØده براساس بيانيه‌ الجزاير، نسبت به موارد زير متعهد گرديده است:‌
1Ù€ دولت آمريكا متعهد شده است كه از طريق لغو اØكام انسداد، تا Øد امكان وضعيت مالي ايران را به صورت موجود، قبل از 23 آبان 1358ØŒ (تاريخ انسداد سرمايه‌هاي ايران از طر٠رئيس جمهوري آمريكا) بازگرداند.
2Ù€ دولت آمريكا متعهد شده است كه از طريق اعمال ترتيبات پيش‌بيني شده در بيانيه‌ مربوط به ØÙ„ Ùˆ Ùصل ادعاها Ùˆ ارجاع دعاوي به Øكميت مرضي‌الطرÙين، به تمام اقدامات Øقوقي در دادگاه‌هاي ايالات متØده آمريكا كه متضمن ادعاي اتباع Ùˆ مؤسسات آمريكايي عليه ايران Ùˆ مؤسسات دولتي آن است، خاتمه داده Ùˆ كليه‌ اØكام قضايي صادره را لغو Ùˆ ساير دعاوي براساس چنين ادعاهايي را ممنوع اعلام كند Ùˆ موجبات خاتمه دادن به آنها را Ùراهم نمايد.
3Ù€ ايالات متØده‌ آمريكا متعهد شده است كه داراي‌هاي ايران در قلمرو قضايي ايالات متØده را به Ø´Ø±Ø Ø²ÙŠØ± مسترد سازد:
الÙ) طلاهاي متعلق به ايران Ùˆ كليه‌ دارايي‌هاي موجود ايران نزد بانك «Ùدرال رزرو» نيويورك به انضمام بهره‌هاي متعلقه از اين Ù…ØÙ„Ø› اقساط معوقه Ùˆ اقساط وام‌هاي دولت Ùˆ مؤسسات كنترل شده به وسيله‌ دولت بازپرداخت خواهد شد؛ ب) دارايي‌ها نزد شعب بانك‌هاي آمريكايي در آمريكا؛ اين دارايي‌ها به دليل وجود اØكام توقي٠دادگاه‌ها، Øداكثر ظر٠شش ماه آزاد خواهد شد كه نيمي از وجوه آزاد شده Øداكثر تا يك ميليارد‌ دلار در يك Øساب تضميني بهره‌بردار به نام «بانك مركزي دولت الجزاير» نگهداري خواهد شد كه صرÙاً براي تضمين پرداخت Ùˆ مورد استÙاده قرار خواهد گرÙت؛ Ù¾) دارايي‌هاي ديگر شامل وجوه اوراق بهادار Ùˆ هر آنچه در چارچوب بند‌هاي Ùوق قرار نمي‌گيرد.
4Ù€ ايالات متØده‌ آمريكا متعهد شده است كه از اين پس در امور داخلي ايران به هر صورت دخالت ننمايد.
5Ù€ ايالات متØده متعهده شده است كه كليه‌ تØريم‌هاي تجاري عليه ايران را لغو نمايد.
6Ù€ ايالات متØده متعهد شده است كه ادعاهاي Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ عليه ايران در دادگاه‌هاي بين‌المللي را پس بگيرد.
7Ù€ ايالات متØده متعهد شده است كه از اقامه دعوا توسط ايالات متØده يا اتباع آن يا اشخاص غير‌آمريكايي در دادگاه‌هاي آمريكا در مورد هر گونه ادعاي Øال يا آينده عليه ايران در رابطه با موارد زير جلوگيري كند:
الÙ) دستگيري Ùˆ توقي٠گروگان‌ها؛ ب) خسارات وارده به اموال ايالات متØده يا اتباع ايالات متØده در داخل Ù…Øوطه‌ي سÙارت. Ù¾) صدمات وارده به اتباع ايالات متØده Ùˆ يا اموال آنها در جريان انقلاب اسلامي ايران.
8Ù€ ايالات متØده متعهد شده است كه موجبات بازگشت دارايي‌هاي خانواده‌ي شاه را كه در آمريكا موجود مي‌باشد، به ايران از طريق زير Ùراهم آورد.
الÙ) انسداد Ùˆ ممنوعيت انتقال اموالي كه در كنترل وارث شاه يا هر يك از بستگان نزديك وي بوده Ùˆ به عنوان «خوانده» از جانب ايران، عليه آنان در دادگاه‌هاي ايالات متØده Ø·Ø±Ø Ø¯Ø¹ÙˆÙŠ مي‌شود؛ ب) جمع‌آوري اطلاعات اشخاصي كه به طور مستقيم در Øوزه‌ قضايي آمريكا درباره اموال مزبور Ùˆ تسليم آنها به ايران نقش داشتند Ùˆ اعمال مجازات‌هاي كيÙري Ùˆ مدني در صورت تخل٠از اين امر؛ Ù¾) اجراي مصوبه‌ها Ùˆ اØكام دادگاه‌هاي ايران درباره‌ اين دارايي‌ها به وسيله‌ دادگاه‌هاي آمريكا؛ ت) ايالات متØده، متعهد شده است كه ضمن پذيرش رأي هيئت داوري در مورد هر گونه اختلا٠و قصور در اجراي تعهدات Ùوق، خسارات وارده به ايران را جبران نمايد.
به دنبال صدور بيانيه‌ي الجزاير Ùˆ امضاي دستور‌العمل اجرايي آن توسط جيمي كارتر در پايان آخرين روز رياست جمهوري‌اش، در 19 ژانويه1981/29 دي 1359ØŒ Ùˆ انتقال Øدود هشت ميليارد دلار از دارايي‌هاي ايران از بانك Ùدرال «رزرو» نيويورك Ùˆ شعب خارجي بانك‌هاي آمريكايي به يك Øساب اماني دولت الجزاير نزد بانك انگليس، يك روز بعد در تاريخ 20 ژانويه 1981/30 دي 1359 تعداد 52 آمريكايي كه چند ساعت پيش از پايان رياست جمهوري كارتر آزاد شده بودند، چند دقيقه بعد، آزاد شدند Ùˆ بØران گروگان‌گيري ديپلمات‌هاي آمريكايي پس از 444 روز پايان پذيرÙت، اما آثار Ùˆ پيامد‌هاي آن همچنان در دو كشور ايران Ùˆ آمريكا باقي مانده است.
۱ . روزنامه‌ي كيهان، 23/10/1359.
Û² . وارن كريستوÙر Ùˆ ديگران، تجربه‌ي يك بØران (ريشه‌هاي سياسي، Øقوقي Ùˆ مالي بيانيه‌ي الجزاير)ØŒ ترجمه‌ي نصرت‌الله Øلمي، تهران، نشر ميزان، 1384 صص 562 Ù€ 579.