آیا امریکا Ùراتاریخی است؟
چرا Ú©Ù‡ هم پیامدهای آن روزبهâ€Ø±ÙˆØ² نمایانâ€ØªØ± Ù…ÛŒâ€Ø´ÙˆØ¯ Ùˆ هم دنباله داستان همچنان مورد بازخوانی امریکا قرار دارد. از سوی دیگر کشورهایی چون چین، روسیه Ùˆ Ùرانسه Ú©Ù‡ از مخالÙان اصلی جنگ امریکا در عراق بودند، در صدد ایجاد نوعی ائتلا٠هستند Ùˆ یکâ€Ø¬Ø§Ù†Ø¨Ù‡â€Ú¯Ø±Ø§ÛŒÛŒ امریکا باعث نزدیکی هرچه بیشتر آنها شده است. دیپلماسی امریکا در اجرای دکترین Øملات پیشگیرانه نه تنها سازمان ملل را دچار آسیبهای جدی نمود بلکه دیپلماسی امریکا را نیز دچار خدشهâ€Ù‡Ø§ÛŒ اساسی کرده است Ú©Ù‡ همâ€Ø§Ú©Ù†ÙˆÙ† بØØ« Ùˆ جدال بر سر آن در کنگره Ùˆ سایر ارکان سیاسی امریکا کاملا جدی شده است. اگرچه دولت بوش به زعم خودش القاعده را متلاشی Ùˆ صدام را سرنگون ساخته است اما مبهم†بودن سازمان القاعده Ùˆ همچنین یاÙت نشدن هرگونه Ø³Ù„Ø§Ø Ú©Ø´ØªØ§Ø± جمعی در عراق، کاهش اعتبار Øقوقی شورای امنیت، عدم موÙقیت امریکا در ایجاد امنیت Ùˆ ثبات در اÙغانستان Ùˆ عراق، همگرایی روسیه Ùˆ چین Ùˆ Ùرانسه در مسایل جهانی اخیر و… باعث ایجاد آشÙتگی Ùˆ عدم انسجام در دیپلماسی Ùˆ استراتژی خارجی امریکا گردیده است. مقالهâ€Ø§ÛŒ Ú©Ù‡ پیش روی شما گرامیان است، دانستنیهای بیشتری در خصوص این معضل بزرگ در دیپلماسی Ùˆ سیاست خارجی امریکا در اختیار شما Ù…ÛŒâ€Ú¯Ø°Ø§Ø±Ø¯. به امید آنکه مورد استÙاده Ùˆ توجه شما واقع شود.ایالات متØده بعد از Øملات Û±Û± سپتامبر سال Û²Û°Û°Û± Ù… ائتلا٠کم سابقه جهانیâ€Ø§ÛŒ را ترتیب داد تا طالبان را سرنگون Ùˆ القاعده را نابود کند. چین، هندوستان، ژاپن، پاکستان، روسیه Ùˆ همینâ€Ø·ÙˆØ± اروپا از این Øرکت Øمایت Ùˆ پشتیبانی کردند. ممکن است، نتیجه جنگ نابودشدن القاعده نبوده Ùˆ تنها آن را پراکنده Ùˆ متÙرق ساخته باشد؛ ولی ماموریت جنگ موÙقیت‌آمیز پنداشته می‌شود. دولت بوش هجده ماه بعد، دوباره وارد جنگ شد Ú©Ù‡ این‌بار، برای سرنگونی صدام Øسین بود؛ اما اغلب کشورهایی Ú©Ù‡ در جنگ اÙغانستان از ایالات متØده پشتیبانی کردند، این دÙعه، بی‌‌پرده Ùˆ ØµØ±ÛŒØ Ø¨Ù‡ مخالÙت با تهاجم پرداختند. در واقع، بیشتر کشورهای دنیا نیز همین کار را انجام دادند. شکست واشنگتن در Ùراخوانی Øمایت بین‌المللی برای عزل‌ دیکتاتوری Ú©Ù‡ همه از او متنÙر بودند، یک شکست دیپلماتیک Øیرت‌آور بهâ€Ø´Ù…ارمی‌آید. شکستی Ú©Ù‡ نه تنها جذب کمکهای خارجی برای ایجاد ثبات در عراق پس از صدام را بسیار دشوارتر ساخت؛ بلکه سیاست خارجی ایالات متØده را برای سالهای طولانیâ€Ø§ÛŒ Ú©Ù‡ در پیش‌رو داریم، دچار لطمه خواهد کرد.بهâ€Ø¯Ø³Øªâ€Ø¢ÙˆØ±Ø¯Ù† Øمایت برای سیاست دولت بوش در مورد عراق نباید خیلی دشوار بوده باشد؛ زیرا بغداد بارها قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده بود. دولت بیل کلینتون نیز عراق را از دو جهت تهدیدی اساسی به شمار می‌آورد: نخست، توانایی‌اش در Øوزه تولید سلاØهای کشتار جمعی (WMD) Ùˆ دیگر، تمایلش برای استÙاده از آنها. اعضای دولت کلینتون نیز با توجه به تاریخچه رژیم صدام در نقض Øقوق بشر Ùˆ امتناع ÙˆÛŒ از تن دادن به درخواستهای جامعه بین‌الملل، خواستار تغییر رژیم در عراق بودند.واقعیت این است Ú©Ù‡ تهاجم به عراق هرگز نمی‌توانست معامله آسانی به Øساب آید، Øتی بعد از Øملات یازدهم سپتامبر. مشروعیت بخشیدن به استÙاده از زور Ùˆ جلوگیری از متجاوز شناخته‌شدن ایالات متØده، نیازمند برنامه‌ای جامع Ùˆ مدبرانه ‌بود. به نظر می‌رسد، دولت بوش نیز از ابتدا این Øقیقت را دریاÙته باشد؛ از این رو، تلاش کرد تا برای خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ø¹Ø±Ø§Ù‚ØŒ جامعه جهانی را با خود همراه سازد؛ ولی برخلا٠ماه‌ها مذاکره Ùˆ جدالهای دیپلماتیک بین‌المللی، واشنگتن نتوانست پیش از ورودش به جنگ، Øمایت دیگران را در راستای سیاستش در مورد عراق جلب نماید. تنها بریتانیا، اسپانیا Ùˆ برخی از کشورهای اروپای شرقی Ùˆ مرکزی در کنار امریکا قرار گرÙتند. این کشورها همانند استرالیا از همان ابتدا هم با ایالات متØده بودند.پس Ú†Ù‡ اشتباهی رخ داد؟ چرا هنگامی Ú©Ù‡ رییس جهان آزاد وارد جنگ با یک دیکتاتور بی‌رØÙ… Ùˆ Ù†Ùرت‌انگیز شد، بسیاری از کشورها از Øمایت امریکا خودداری کردند؟ چقدر لطمه Ùˆ صدمه عاید امریکا شد؟ Ú†Ù‡ درسهایی می‌توان از این اÙØªØ¶Ø§Ø Ø¢Ù…ÙˆØ®ØªØŸ بعد از جمع‌بندی گسترده‌ای از نظرات شرکای امریکا در اروپا Ùˆ سازمان ملل Ùˆ همچنین دیپلماتهای آگاه Ùˆ دست‌اندرکار امریکایی می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ آموزهâ€Ù‡Ø§ÛŒ مهمی از بØران اخیر در Øال تدوین است.نخست اینکه توجیه واشنگتن برای جنگ Ú©Ù‡ هرازگاهی نیز تغییر می‌کرد، باعث شد تا ناظران بیرونی، انگیزه دولت بوش را در این مورد زیر سوال برده Ùˆ نسبت به تمایل دولت امریکا درخصوص خلع Ø³Ù„Ø§Ø ØµÙ„Ø‌آمیز عراق تردید کنند. دوم: ایالات متØده در همزمان‌سازی پیگیریهای نظامی Ùˆ دیپلماتیک توÙیقی بهâ€Ø¯Ø³Øª نیاورد. به نظر می‌رسید، Ù…Øور سیاست امریکا در خاورمیانه مبنی برØضور نظامی است Ùˆ نه هیچ سیاست دیگری Ùˆ از سوی دیگر، الزامات Ùˆ ضروریات امور دیپلماسی با دیده قهرآلود نگریسته شدند. سوم: شکست در پیش‌بینی تصمیم صدام درخصوص پذیرÙتن برخی از درخواستهای سازمان ملل، به معنای مصیبتی پرمخاطره برای استراتژی واشنگتن به شمار می‌آمد Ùˆ آخر آنکه تلاش دیرهنگام واشنگتن برای تصویب دومین قطعنامه شورای امنیت هنوز می‌توانست یک موÙقیت Ù…Øسوب شود. ایالات متØده علاقه‌مند بود تا بر سر اÙزایش مدت ضرب‌الاجل شورا، آن هم تنها برای چند Ù‡Ùته با دیگر اعضا به مصالØÙ‡ برسد؛ ولی چنین مصالØه‌ای Ú©Ù‡ می‌توانست ما را به آخرین درس رهنمون کند، پیش نیامد. Ù„Ùاظی Ùˆ شیوه عمل دولت بوش به جای ترغیب مقامات Ùˆ نهادهای موثر خارجی، موجب بیزاری Ùˆ دوری‌گزینی‌ آنها گردید؛ به‌ویژه تØقیرها Ùˆ توهینهای دوسال گذشته واشنگتن نسبت به نهادها Ùˆ تواÙقات بین‌المللی، آن بیزاری را تشدید کرد.یکی از منابع عمده سوءظن اروپاییها نسبت به لشکرکشی امریکا به عراق بر سر این موضوع بود Ú©Ù‡ واشنگتن تصمیم داشت، بدون توجه به آنچه صدام انجام می‌داد، با او وارد جنگ شود. شاید، این Ø´Ú© Ùˆ تردید به خاطر تغییر در توجیه بوش برای جنگ Ùˆ نیز به خاطر شکست ÙˆÛŒ در همکاری Ùراگیر Ùˆ ثابت‌قدمانه با دوستان Ùˆ متØدان کلیدیâ€Ø§Ø´ بوده است. علت آن هر Ú†Ù‡ باشد، اغلب کشورهای جهان اعتقاد داشتند Ú©Ù‡ واشنگتن آنقدر در سرنگونی صدام مصمم بود Ú©Ù‡ هرگز به جواب مثبت صدام نمی‌اندیشید، Øتی اگر رهبر عراق نسبت به اخطارهای بین‌المللی واکنش مثبت نشان می‌داد.دولت بوش جدا از موضوع تهدید بودن سلاØهای کشتار جمعی عراق، دلایل دیگری نیز برای جنگ Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒâ€ŒÚ©Ø±Ø¯ØŒ به عنوان مثال، مقامات دولت بوش ادعا می‌کردند Ú©Ù‡ سرنگونی صدام موجب تقویت Ùˆ Øرمت قطعنامه‌های سازمان ملل شده Ùˆ یک دولت سبوع Ú©Ù‡ شهروندانش را ÙˆØØ´ÛŒâ€ØµÙت‌، بارمی‌آورد را از بین برده است، نیز اسامه‌بن‌ لادن را از داشتن یک متØد کلیدی Ù…Øروم نموده Ùˆ دمکراسی را در خاورمیانه تقویت می‌کند. این دلایل اگر Ú†Ù‡ ممکن است، قانع‌کننده باشند؛ ولی پیشینه Ùˆ سابقه عملکرد دولت، باعث تخریب روایی آنها شده است. این ادعا Ú©Ù‡ واشنگتن به دنبال ارتقای قدرت سازمان ملل بوده است، در تضاد با بی‌میلی پیشین دولت در Øمایت از نهادهای بین‌المللی Ùˆ Øقوق بین‌الملل قرار می‌گیرد.باور کردن ویلسون‌گرایی بوش در دقیقه نود، به نوعی توسط این موارد مخدوش شده است:۱ـــ توهین گذشته ÙˆÛŒ درخصوص مداخله انسانی۲ـــ بدگمانی نسبت به آجودانهای نئومØاÙظه‌کارش Ú©Ù‡ بسیاری آنها را به عنوان دشمنان همکاری Ùˆ مشارکت بین‌المللی Ú©Ù‡ تنها علاقه‌مند تقویت‌ اسراییل هستند، می‌شناسند.۳ـــ Ùˆ نیز این تصور Ú©Ù‡ امریکا تمایلی به گسترش دمکراسی در رژیمهای خاورمیانه‌ای طرÙدار خود نظیر عربستان سعودی ندارد. ادعاهای ایالات متØده مبنی بر همکاری نزدیک بین صدام Ùˆ بن‌لادن در صورتی Ú©Ù‡ اثبات می‌شدند، می‌توانست امری قطعی تلقی گردد؛ ولی ارتباط بین آنها هرگز برقرار نشد Ùˆ تنها در Øد یک ادعا باقی ماند Ùˆ کشورهای دیگر نیز این ادعا را نپذیرÙتند. در واقع، سازمان سیا به وزارت خارجه Ú¯Ùته بود Ú©Ù‡ خودش نسبت به این ادعاها تردید دارد.علاوه بر این، اگرچه بسیاری از اهدا٠ایالات متØده جذاب Ùˆ خوشایند به نظر می‌رسیدند؛ ولی پراکندگی این اهدا٠به جای Ú©Ù…Ú© به وضعیت دولت، موجب صدمه‌زدن به آن شد؛ از این‌رو، استØکام دیپلماسی امریکا، هنگامی ‌که هر گوشه‌ای از سیستم اداری آن بر اساس دلایل متÙاوت Ùˆ گوناگونی جهت جنگ پاÙشاری می‌کرد، از بین رÙت، به عنوان مثال، وزارت خارجه دلایل خود را بر روی نقض قطعنامه‌های سازمان ملل توسط عراق متمرکز ساخت؛ در Øالی Ú©Ù‡ پنتاگون موضوع ارتباط با القاعده را Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒâ€ŒÚ©Ø±Ø¯. بر این اساس، به دلیل Ùقدان انسجام در دولت برای بیان مواضع خود تØت یک صدا، هیچâ€Ú¯Ø§Ù‡ پیام واØد Ùˆ یکسانی مخابره نگردید.به‌ویژه اظهارات دیک Ú†Ù†ÛŒ ـــ معاون رییس‌جمهور ـــ Ùˆ دونالد رامسÙلد ـــ وزیر دÙاع ـــ Ú©Ù‡ زیان‌بار هم بود Ùˆ باعث شد ناظران شکاک اروپایی تا Øد قابل ملاØظه‌ای بر روی آن اظهارات دقت Ùˆ تامل بیشتری بنمایند. Ú†Ù†ÛŒ Ùˆ رامسÙلد در اظهارات علنی خود هرگونه روش بازرسی سازمان ملل را دارای نقص Ùˆ خدشهâ€Ø°Ø§ØªÛŒ عنوان نموده Ùˆ بازرسان تسلیØاتی سازمان ملل را بی‌اعتبار Ùˆ ناکارامد خواندند. آنها همچنین، دادن Ùرصت برای خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ù…Ø³Ø§Ù„Ù…Øªâ€ŒØ¢Ù…ÛŒØ² را ناچیز شمردند Ùˆ بنای ساختار نظامی واشنگتن در خلیج‌Ùارس را سرعت بخشیدند. در نیمه سپتامبر سال Û²Û°Û°Û² Ù… گرهارد شرودر ـــ صدراعظم آلمان ـــ در صØبتهایش با بوش Øتی به سخنرانی Ú†Ù†ÛŒ اشاره کرد Ú©Ù‡ چند Ù‡Ùته پیش Ú¯Ùته بود: «Ùهمیدن پیام یک سخنرانی از طریق مطبوعات امریکا Ú©Ù‡ در آن به ÙˆØ¶ÙˆØ Ø¨ÛŒØ§Ù† شده است Ú©Ù‡ ما Ú†Ù‡ کاری می‌خواهیم انجام بدهیم، خیلی خوب نیست، برای ما اهمیتی ندارد Ú©Ù‡ دنیا Ùˆ یا متØدان ما Ú†Ù‡ Ùکری در مورد آن می‌کنند.» بوش هم بعدها Ú¯Ùت Ú©Ù‡ اگر صدام درخواستهای سازمان ملل را بپذیرد، تغییر رژیم دیگر ضرورتی نخواهد داشت؛ زیرا بر اساس نظر بوش، رژیم Ú©Ù…â€ÙˆØ¨ÛŒØ´ «تغییر» کرده است. اما اظهارات بعدی مقامات دولتی (به‌ویژه صØبتهای Ú†Ù†ÛŒ Ùˆ رامسÙلد در مورد Ù…Øکوم به شکست ‌بودن Ùرایند سازمان ملل) تعهد بوش به اظهاراتش را بهâ€Ø·ÙˆØ± کامل از بین برد Ùˆ باعث گردید تا بسیاری از ناظران خارجی تردید کنند Ú©Ù‡ آیا واشنگتن به چیزی کمتر از جنگ راضی خواهد شد؟جدا از همه اینها، اعتقاد همگان بر این بود Ú©Ù‡ بنای ساختاز نظامی در خلیج‌Ùارس ناشی از تصمیمات سیاسی ایالات متØده است Ùˆ همین موضوع باعث شد تا بسیاری نتیجه بگیرند Ú©Ù‡ بروز جنگ اجتناب‌ناپذیر است. اروپاییها اØساس کردند، زور Ùˆ استÙاده از اهرم نظامی به جای اینکه در خدمت دیپلماسی امریکا قرار گیرد، خود تبدیل به یک هد٠و آرمان شده Ùˆ واشنگتن به روشنی، دیپلماسی را برای صاÙ‌کردن جاده تهاجم بهâ€Ú©Ø§Ø±Ú¯Ø±Ùته است. مقامات Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù„Ø§ نظیر سیاستمداران اصلی بریتانیا ناامیدانه دریاÙتند Ú©Ù‡ جدول زمانی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ نظامی، تعیینâ€Ú©Ù†Ù†Ø¯Ù‡ است نه سیاست خارجی امریکا. Øتی برخی از منتقدان می‌گÙتند Ú©Ù‡ دولت بوش تمام عملیات سازمان ملل را به عنوان راهی می‌بیند Ú©Ù‡ باعث توقÙ‌ زمان برای آماده‌شدن نیروی نظامی امریکا می‌شود.کسی Ú©Ù‡ به Ùکر برنامه‌ریزی دقیق است، در بهترین شرایط به همزمان‌سازی زور Ùˆ دیپلماسی می‌پردازد؛ زیرا این همزمان‎سازی عملی ظری٠است Ú©Ù‡ به تعادل می‌انجامد. اروپاییان Ú©Ù‡ در اندیشه راهی بودند تا پیش از جنگ جهانی اول Ùˆ در شرایط جنگ غیرقابل اجتناب، موجب بسیج نیروهای نظامی در مقابل ناکارامدی دیپلماسی شود، نسبت به این شیوه عمل Øساسیت ویژه‌ای دارند. البته این بدان معنا نیست Ú©Ù‡ اروپاییها در تشخیص نقش Øیاتی Ùˆ بØرانیâ€Ø§ÛŒ Ú©Ù‡ هنوز، زور می‌توانست بازی کند، واق٠نبودند. دانشمندان Ùˆ دولتمردان بین‌المللی می‌دانستند Ú©Ù‡ تمایل امریکا مبنی بر گسترش Ùˆ استÙاده از زور (Øتی در صورت ضرورت به طور یک‌جانبه) موجب شد تا شورای امنیت Øالت Ùˆ موضع Ù…ØÚ©Ù…â€ØªØ±ÛŒ در برابر عراق اتخاذ کرده Ùˆ خواستار بازگشت بازرسان سازمان ملل با امکان دسترسی نامØدود Ùˆ گسترده Ùˆ همچنین ارایه تسهیلات کلیدی Ùˆ موثر به آنان گردید. Øتی ژاک شیراک ـــ رییس‌جمهور Ùرانسه ـــ نیز تایید می‌کرد Ú©Ù‡ مانور به‎کاربردن زور توسط ایالات متØده، صدام را برای پذیرÙتن شرایط مزبور تØت Ùشار قرار داده بود. اشتباه شیراک در این بود Ú©Ù‡ Ùکر می‌کرد، می‌تواند نقش ایالات متØده در جهت تقویت سیاست مطلوب خود در قبال عراق را Ù…Øدود نماید. سیاست شیراک، Ù…Øدودسازی عراق از طریق بازرسیهای گسترده Ùˆ قاطعانه بود.در Øقیقت، قدرت امریکا باعث پیشبرد عملیات چندجانبه موثر در عراق شد؛ ولی دولت بوش پس از این باید برای ØÙظ Øمایت بین‌المللی Ùˆ تنظیم جدول زمانی نظامی‌اش با واقعیتهای دیپلماتیک، از خود تمایل نشان می‌داد. اتخاذ سیاست همزمان‌سازی موجب می‌شد تا اقدامات سیاسی Ùˆ نظامی موازی، درماندگی کنونی را تعدیل کند. کلیه بازیگران مهم صØنه سیاسی اروپا هم‌اکنون می‌گویند، اگر عراق تا آن زمان، به طور کامل خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ù†Ø´Ø¯Ù‡ بود، آماده می‌شدند تا استÙاده از زور علیه عراق را مورد Øمایت قرار داده Ùˆ یا دستâ€Ú©Ù… آن را تصویب نمایند. اگر تا آن موقع صبر کرده بودیم، به همه ثابت می‌شد واشنگتن برای تامین Øمایت بین‌المللی Øاضر است، گام بیشتری بردارد؛ ولی دولت بوش چنین تمایلی از خود نشان نداد. بدون Ø´Ú©ØŒ جدول زمانی اعلام شده، متضمن معضلات Ùˆ مشکلات پیچیده Ùˆ جدی لوجستیکی بوده است، به عنوان مثال، آیا نیروهای نظامی می‌توانستند در طول تابستان در منطقه باقی بمانند؟ با این وجود، این معضل قابل ØÙ„ بوده است. آرایش قشون می‌توانست با آرامش بیشتری انجام شود Ùˆ دشواری تدارکات نظامی را برای ارتشهای کشورهای متØد Ùˆ تا خاتمه تابستان کمتر کند Ùˆ یا همان‎گونه Ú©Ù‡ ارتش بریتانیا در نظر داشت، تجهیزات Ùˆ سازوکارهای نظامی در منطقه باقی مانده Ùˆ اÙراد نظامی به طور چرخشی به انجام ماموریت خود می‌پرداختند. لندن به شدت اعتقاد داشت Ú©Ù‡ مزایای دیپلماتیک انتظار تا پاییز، موجب کاهش میزان سختیهای تکنیکی عملیات خواهد شد. به عبارت دیگر، اصلی‌ترین Øامی واشنگتن، اولویت زیادی برای کسب یک رای مثبت در شورای امنیت Ùˆ درنتیجه، جلب Øمایت بین‌المللی قایل بود. او همچنین آماده بود تا مقدمات لازم برای تØقق نتایج مذکور را Ùراهم سازد؛ در صورتی Ú©Ù‡ دولت بوش اینâ€Ú¯ÙˆÙ†Ù‡ Ùکر نمیâ€Ú©Ø±Ø¯.در Øقیقت، دولت Øتی معمولی‌ترین تنظیمات را در مورد طرØهای نظامی‌اش اجرا نکرد Ùˆ اگر این کار را می‌کرد، می‌توانست موجب اÙزایش Øمایت دیپلماتیک برای جنگ ‌شود، به عنوان نمونه در پایان مذاکرات برای قطعنامه دوم، لندن نتوانست واشنگتن را راضی به چند Ù‡Ùته تاخیر در شروع جنگ نماید. در صورتی Ú©Ù‡ واقعیت نشان می‌داد، صبر می‌توانست به تامین Øمایت اکثریت Ú©Ù…Ú© نموده Ùˆ از سوی دیگر، مقامات ارشد نظامی اذعان داشتند Ú©Ù‡ آن تاخیر، تاثیر قابل توجهی بر Ù†Øوه هدایت جنگ ندارد. روشن بود Ú©Ù‡ دولت اهمیتی به اینکه Øمایت بین‌المللی را با خود خواهد داشت یا نه، نمی‌داد Ùˆ اروپاییها این نکته را دریاÙته بودند.بزرگâ€ØªØ±ÛŒÙ† اشتباه دولت در ترتیب دادن جنگ این بود Ú©Ù‡ برنامه‌ریزی Ùˆ آینده‌نگری لازم را نداشت. همچنین، تلاش برای ایجاد زمینه‌ای Ú©Ù‡ در آن اØتمال پذیرÙتن قطعنامه Û±Û´Û´Û± توسط صدام پیش‌بینی شده باشد، به عمل نیامد؛ از این‌رو، واشنگتن برای رویارویی با واکنش واقعی صدام نسبت به تقاضاها Ùˆ درخواستهای سازمانâ€Ù…لل Ùˆ نیز تهدید به تهاجم، برنامه Ùˆ استراتژی خاصی نداشت.اتÙاق نظر بر سر تصویب قطعنامه Û±Û´Û´Û± در نوامبر سال گذشته باعث پنهان ماندن اختلاÙات عمده موجود در میان اعضای کلیدی شورای امنیت سازمان ملل گردید. اگرچه رای به این قطعنامه، Øکایت از یک موÙقیت ÙˆØ§Ø¶Ø Ø¯ÛŒÙ¾Ù„Ù…Ø§ØªÛŒÚ© داشت Ùˆ نشان دهنده Øمایت بین‌المللی از اتخاذ موضعی سخت‌گیرانه‌تر در مورد خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ø¹Ø±Ø§Ù‚ بود. از سوی دیگر، شورا با این کار خود تعدادی سوالات دشوار را بدون پاسخ گذاشت، به عنوان نمونه، این سوالات Ú©Ù‡ آیا قطعنامه دیگری قبل از Øمله نظامی لازم است؟ پاسخ مثبت عراق چگونه باید مورد بررسی قرار می‌گرÙت؟ Ùˆ از همه مهمâ€ØªØ± اینکه Ú†Ù‡ مقدار زمان به صدام داده شود تا تÙاوتهای موجود گزارش‌ خود در مورد سلاØهای کشتار جمعی را Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ú©Ù†Ø¯ØŸÙ…ØªØ§Ø³Ùانه، هنگامی Ú©Ù‡ قطعنامه Û±Û´Û´Û± تصویب می‌شد، تلاشی برای ØÙ„ این ابهامات به عمل نیامد. همچنین، قدرتهای بزرگ برای هر یک از چهار واکنش اØتمالی عراق به قطعنامه برنامه‌های دیپلماتیکی را تدارک ندیدند Ùˆ در عوض، همان‎گونه Ú©Ù‡ یکی از معماران دیپلماسی سازمان ملل Ú¯Ùت، تمام بازیگران اصلی صØنه در یک «تعطیلات دیپلماتیک» به سر می‌بردند.نخستین واکنش قابل تصور از سوی عراق، تسلیم شدن بود. صدام با روبهâ€Ø±Ùˆ دیدن خود در برابر چشم‌اندازی Ú©Ù‡ منجر به از دست دادن قدرت می‌گردید، ممکن بود Ú©Ù‡ به پذیرش قطعنامه‌های سازمان ملل تن دردهد. اگر او صادقانه عمل کرده بود Ùˆ امکان دسترسی راØت Ùˆ Ùوری به دانشمندان، اسناد Ùˆ مدارک دال بر وجود یا از بین بردن سلاØهای کشتار جمعی را Ùراهم می‌آورد، جنگی روی نمی‌داد.بوش Ùˆ بلر مواÙقت کردند تا در صورت خلع Ø³Ù„Ø§Ø ÙˆØ§Ù‚Ø¹ÛŒ عراق، از جنگ صرÙ‌نظر کنند Ùˆ این در Øالی بود Ú©Ù‡ بیشتر دنیا نسبت به این موضع دولت بوش بی‌اعتماد بودند.دومین اتÙاقی Ú©Ù‡ ممکن بود رخ دهد، سناریوی «تÙÙ†Ú¯ دودی» بود. اگر صدام داشتن برنامه‌ای برای تکثیر سلاØهای کشتار جمعی را انکار می‌کرد؛ اما دسترسی نامØدود به تمام سایتهای مورد نظر را ممکن می‌ساخت، این انتظار می‌رÙت Ú©Ù‡ بازرسان سازمان ملل موÙÙ‚ به پیداکردن تسلیØات معرو٠به «تÙÙ†Ú¯ دودی» شوند Ú©Ù‡ شاید موشک اسکاد Ùˆ یا مخÙی‌گاه‎های سلاØهای بیولوژیکی می‌بود. مقامات ارشد Ùˆ بلندپایه در واشنگتن Ùˆ لندن اعتقاد داشتند Ú©Ù‡ چنین سلاØهایی وجود داشته Ùˆ برملا می‌شوند. اگر مدرکی دال بر این موضوع به دست می‌آمد، Øمایت از جنگ نیز Ø´Ú©Ù„ می‌گرÙت، به عنوان مثال، ولادیمیر پوتین ـــ رییس‌جمهور روسیه ـــ در یک پیام خصوصی به بوش Ú¯Ùته بود، اگر چنین مدرکی پیدا شود، او نیز با جنگ مواÙقت خواهد کرد.سومین سناریو نیز می‌توانست این باشد Ú©Ù‡ صدام خودش را به ورطه خطر بکشاند. مانند کاری Ú©Ù‡ او در سال Û±Û¹Û¹Û¸ Ùˆ موقعیتهای بیشمار دیگری انجام ‌داد. او در سال Û±Û¹Û¹Û± در خصوص خروج از کویت امتناع کرد. در بهار امسال نیز انگیزه دیگری برای Øمایت گسترده از جنگ بهâ€ÙˆØ¬ÙˆØ¯Ø¢Ù…د، به عنوان نمونه، اگر اجازه دسترسی به سایتهای تسلیØاتی مشکوک خود را نمی‌داد Ùˆ یا دستâ€Ú©Ù… با بازرسان سازمان ملل همکاری نمی‌کرد، تمام دولتهای قدرتمند از تهاجم علیه عراق Øمایت می‌کردند. Øتی دومنیکن دی ویلپن ـــ وزیر امور خارجه Ùرانسه ـــ نیز سرانجام، اذعان داشت، در چنین شرایطی (عدم همکاری عراق با بازرسان سازمان ملل) اگر قدرتهای روسیه وچین جنگ را وتو نمایند، Ùرانسه به ائتلا٠اقدام نظامی می‌پیوندد.با این وجود، آنچه Ú©Ù‡ درنهایت رخ داد، سناریوی چهارم بود؛ یعنی پذیرش جزیی. چیزی Ú©Ù‡ واشنگتن انتظار آن را نداشت. عراق، مسوولیت اثبات‌ از بین بردن سلاØهایش را نپذیرÙت Ùˆ اظهارنامه‌ای نامعقول Ùˆ نامناسب در مورد برنامه‌های تسلیØاتی‌ خود به سازمان ملل ارایه کرد Ú©Ù‡ بخشی از آن شامل گزارشات قبلی‌اش به سازمان بود؛ ولی به بازرسان اجازه دسترسی به سایتهای مورد سوال را داد Ùˆ در مجموع، با آنها همکاری کرد. عراق همچنین به بازرسان اجازه داد، از کاخهای ریاست جمهوری Ùˆ دیگر مکانهایی Ú©Ù‡ پیشâ€ØªØ± بازرسی از آنها ممنوع بود، دیدن کنند. از سوی دیگر، عراق ده‌ها Ùروند موشک سام را Ú©Ù‡ سازمان ملل اعلام کرده بود، بْرد غیر مجاز دارند، نابود کرد. اجازه مصاØبه با برخی از دانشمندان بلندپایه داده شد Ùˆ روشهای جدیدی برای اثبات اینکه سلاØهای ممنوعه نابود شده‌اند، بهâ€Ú©Ø§Ø±Ø¨Ø±Ø¯Ù‡â€Ø´Ø¯. واشنگتن از این همه پیشرÙت در همکاری عراق با سازمان ملل غاÙلگیر شده Ùˆ نتایج Øاصل از این همکاریها برای امریکا مصیبت‌آور بود.بهترین راه برای واشنگتن به منظور برخورد با موضع جدید عراق مبنی بر پذیرش برخی از خواستهای سازمان ملل این بود Ú©Ù‡ جدول زمانی را برای کامل شدن تØقیق پیرامون خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ø¹Ø±Ø§Ù‚ معین کرده Ùˆ راهی برای بررسی Ùˆ قضاوت درخصوص صØت خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ùˆ از بین رÙتن تسلیØات مورد نظر، توسط رژیم عراق مشخص سازد. دستیابی به چنین نتایجی مستلزم دیپلماسی دقیق Ùˆ چندجانبه‌گرایانه‌ای بود. دولت بوش می‌توانست از همان ابتدا با نزدیک کردن خویش به قدرتهای بزرگ Ùˆ اصلی صØنه بین‌المللی، در مورد روش Ùˆ یا دیگر راه‌های خود با آنها به بØØ« Ùˆ Ú¯Ùت‌وگو بنشیند، به عنوان نمونه، پوتین می‌توانست در یک سلسله مذاکرات Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù„Ø§ شرکت داده شود. این اقدام، می‌توانست نشانه‌ای باشد از قایل شدن اØترام برای روسیه Ùˆ نمودی برای مشارکت Ùˆ همکاری Øقیقی. با توجه به اظهارات مقامات بلندپایه Ùˆ رسمی دولت روسیه، پوتین به منظور مساعدت، مواÙقت خود در تدارک ضرب‌الاجل برای عراق مبنی بر پذیرش درخواستهای سازمان را اعلام می‎کرد. مقامات Ùرانسه نیز به همین Ù†ØÙˆ ادعا کردند Ú©Ù‡ شیراک در صورت برقراری یک جدول زمانی Û¹ ماهه از همان ابتدا، نسبت به استÙاده از زور اعلام همکاری می‌کرد. دیگر اعضای شورای امنیت Ú©Ù‡ دارای ØÙ‚ وتوی نوبتی بودند (نظیر آنگولا، کامرون، شیلی، گینه، مکزیک Ùˆ پاکستان) با جدول زمانی کوتاهâ€ØªØ±ÛŒ در Øد چهارماه نیز مواÙÙ‚ بودند؛ ولی هیچ‌گونه رایزنیâ€Ø§ÛŒ از این دست بین بوش Ùˆ وزیر امور خارجه‌اش، کولین پاول Ùˆ همکارانش صورت نگرÙت.در واقع، سناریوی «پذیرش جزیی» (پذیرش بخشی از درخواستهای سازمان ملل توسط عراق) Øتی قبل Ùˆ یا بلاÙاصله پس از تصویب قطعنامه Û±Û´Û´Û± به طور جدی بهâ€Ú©Ø§Ø±Ú¯Ø±Ùتهâ€Ù†Ø´Ø¯. هنگامی Ú©Ù‡ عراق چنین رویه‌ای (پذیرش جزیی) را اتخاذ کرد، به نظر می‌رسید Ú©Ù‡ ایالات متØده آماده رویارویی با آن نبوده است Ùˆ این عدم آمادگی شاید، به علت اختلاÙات درون دولت بر سر اینکه درچنین شرایطی Ú†Ù‡ باید کرد با تندرو‌هایی بوده است Ú©Ù‡ به چیزی کمتر از پذیرش کامل Ùˆ بدون قید Ùˆ شرط عراق رضایت نمی‌داده‌اند. با این وجود Ùˆ بدون توجه به این دلایل می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ واشنگتن برنامه‎ای برای جایگزینی نداشته است. متØدان به دلیل Ùقدان بسترسازی دیپلماتیک تا ماه Ùوریه Ú©Ù‡ تلاش برای Øمایت از قطعنامه‌ای برای تایید جنگ آغاز شد، منتظر ماندند.با اینکه واشنگتن درصدد تصویب قطعنامه دوم بود، چرا نتوانست اکثریت آرا را جلب نماید؟ این شکست، مدت طولانی در اذهان خواهد ماند. شاید، راØت‌ترین جواب برای این شکست سرزنش کردن شیراک باشد، با این پیش‌زمینه Ú©Ù‡ تهدید به وتوی او موجب شد تا اعضا مردد شورای امنیت نتوانند از پیش‌نویس این قطعنامه Øمایت کنند؛ اما واقعیت، پیچیده‌تر از این است.دولت بوش در جریان مذاکرات مربوط به قطعنامه Û±Û´Û´Û± در پاییز سال Û²Û°Û°Û² به طور کامل استدلال می‌کرد Ú©Ù‡ برای مجاز شمردن استÙاده از زور نیازی به قطعنامه دوم نیست. این موضوع برای ماه‌ها به عنوان موضع‌گیری دولت باقی ماند تا اینکه بلر در Ùوریه سال Û²Û°Û°Û³ بوش را متقاعد ساخت، اگر آنها به دنبال قطعنامه دومی نباشند، او (بلر) رهبری Øزب کارگر را از دست خواهد داد. بوش با Øمایت بی‌شائبه‌اش از بلر تصمیم گرÙت برای Ú©Ù…Ú© به دوستش، موضع خود را تغییر دهد.در همین زمان، اصرار Ùرانسه مبنی بر اینکه مجازشمردن جنگ نیاز به قطعنامه دیگری دارد نیز باعث تغییر مواضع بلر Ùˆ بوش گردید. از سوی دیگر، ناگهان Ùرانسه تصمیم گرÙت از زورآزمایی با ایالات متØده صرÙ‌نظر کند. در همین راستا، ژان دی ویدلویت ـــ سÙیر Ùرانسه در واشنگتن ¬¬ـــ به دیک Ú†Ù†ÛŒ Ú¯Ùت Ú©Ù‡ پاریس Ùˆ واشنگتن باید به ÙˆØ¶ÙˆØ Â«Ø¨Ø§ مخالÙت، مواÙقت کنند» Ùرانسه از طریق دیگر کانالهای دیپلماتیک، امریکاییان را به دورزدن کامل شورا سÙارش کرد. آنها به واشنگتن Ú¯Ùتند: «تÙسیر شما از قطعنامه Û±Û´Û´Û± (مبنی بر مجازشمرده‌شدن جنگ در متن آن) قانعâ€Ú©Ù†Ù†Ø¯Ù‡ است Ùˆ شما باید به تÙسیر خودتان اعتماد کنید.»با این وجود Ùˆ برخلا٠چرخشهای مزبور، واشنگتن Ùˆ لندن تصمیم گرÙتند، پیگیر قطعنامه دیگری باشند. دیپلماتهای انگلیسی اصرار داشتند Ú©Ù‡ بگویند سیاست داخلی تنها دلیل برای اتخاذ چنین تصمیمی بوده است. آنها همچنین می‌خواستند مانع از تصویب قطعنامه‌ای شوند Ú©Ù‡ عملیات نظامی را Ù…Øکوم می‌کرد؛ زیرا وکلای دولت بریتانیا می‌ترسیدند Ú©Ù‡ چنین قطعنامه‌ای موجب شود تا مشارکت دولت در جنگ غیرقانونی به شمار آید. از سوی دیگر، هیچâ€Ú¯Ø§Ù‡ به بلر Ú¯Ùته نشد Ú©Ù‡ ممکن است، قطعنامه دوم تصویب نشود. برعکس، او همانند خیلی از ناظران سیاسی Ùرض می‌کرد، هر Ù„Øظه Ú©Ù‡ کاخ سÙید کاری را شروع کند، پیروزی در آن کار Øتمی خواهد بود.اما برلین، مسکو Ùˆ پاریس نیروهایشان را یکی کردند Ùˆ مصرانه Ú¯Ùتند Ú©Ù‡ تهدید عراق نمی‌تواند مجوز تهاجمی با رهبری امریکا بهâ€Ø´Ù…ارآید Ùˆ ادعا کردند، بازرسیها می‌تواند اهدا٠آنها را برآورده سازد Ùˆ همچنین اظهار داشتند Ú©Ù‡ عراق به هیچ‌وجه در موقعیتی قرار ندارد Ú©Ù‡ بتواند زرادخانه قابل اهمیتی از تسلیØات بیولوژیکی Ùˆ شیمیایی برپا کند. امید لندن برای تصویب قطعنامه دوم با توجه به شکل‌گیری چنین جبهه‌ای بر باد رÙت.در چنین شرایطی اغلب ناظران سیاسی Øدس می‌زدند Ú©Ù‡ واشنگتن بدون سر Ùˆ صدا به دنبال جلب نظر مسکو است. البته، به نظر می‌رسید Ú©Ù‡ این موضوع قطعی باشد؛ زیرا وقتی Ú©Ù‡ نهمین رای برای تامین نظر اکثریت عملی شد، پوتین به منظور ØÙظ روابط Øسنه با ایالات متØده خود را متقاعد می‌ساخت Ú©Ù‡ از وتو صرÙ‌نظر کند. در آن زمان، Ùرانسه با تنها دیدن خود، خطر استÙاده از ØÙ‚ وتو آن هم به تنهایی را به جان نمی‌خرید.ولی واشنگتن هرگز نتوانست بر پوتین چیره شود Ùˆ این، برای مقامات بریتانیا واقعیت تلخی بود. پوتین در برابر اقدامات ایالات متØده نظیر اصرار بر توسعه ناتو، برپایی پایگاه‌های نظامی در آسیای مرکزی Ùˆ Ùسخ معاهده موشکهای ضدبالستیک، تمایل چندانی به همکاری با بوش نداشت. روسیه با اقتصاد در Øال رشدش، دیگر نمی‌خواست نقش یک قدرت ضعی٠را بازی کند. روسیه تلاشهای واشنگتن مانند، پیشنهاد لغو اصلاØیه معرو٠وانیک ـــ جکسون مربوط به دوران جنگ سرد را به عنوان «بادام زمینیâ€Ø§ÛŒÂ» تلقی می‌کرد Ú©Ù‡ اهداÙØ´ آرام ساختن مسکو است. مسکو خواهان Ù…Øترم شمردن Ùˆ یا دستâ€Ú©Ù… تصمیمات جدی بود Ú©Ù‡ متضمن مناÙع روسیه در عراق باشد، موضوعی Ú©Ù‡ هیچ‌گاه Ù…Øقق نشد.با این وجود، برخلا٠شکل‌گیری Ù…Øور برلین، مسکو Ùˆ پاریس، امکان تامین اکثریت در شورای امنیت وجود داشت؛ ولی کاخ سÙید Øتی در جلب نظر Ùˆ Øمایت کشورهای Ø¢Ùریقایی Ùˆ امریکای لاتین در شورا شکست خورد. هنوز، مقامات سیاسی اروپا از اینکه قدرتâ€Ù†Ù…اییهای رییس‌جمهور امریکا (بدون توجه به تهدیدات Ùˆ تطمیعاتی Ú©Ù‡ نشان داد) نتوانست او را در دستیابی به اغراضش Ú©Ù…Ú© نماید، متØیر هستند. بخش عمده‌ای از علل شکست واشنگتن مربوط به این واقعیت می‌شود Ú©Ù‡ کولین پاول Øاضر نبود از کشورهای مهم ولی مردد دیدار بهâ€Ø¹Ù…Ù„â€Ø¢ÙˆØ±Ø¯. امتناع پاول از سÙر به این کشورها در واقع به دیپلماسی امریکا خدشه وارد کرد Ùˆ از همه بدتر این بود Ú©Ù‡ دولت بوش با گردن Ú©Ù„Ùتی Ùˆ عدم قابلیت انعطاÙØ´ØŒ Ùاقد بدیهی‌ترین ویژ‌گیهای دیپلماسی چندجانبه‌گرایانه، یعنی مصالØه‌کاری Ùˆ تیزبینی بوده است.دیپلماسی امریکا زمانی در سازمان ملل دارای اثر خواهد بود Ú©Ù‡ جنبه بیطرÙانه داشته باشد؛ زیرا دیگر کشورها به جای تسلیم در برابر خواسته‌های واشنگتن، ØªØ±Ø¬ÛŒØ Ù…ÛŒâ€ŒØ¯Ù‡Ù†Ø¯ به عنوان صداهای خنثا Ùˆ بی‌طر٠شناخته شوند. در این راستا، می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ هانس بلیکس ـــ رییس بازرسان تسلیØاتی سازمان ملل ـــ می‌توانست چنین نقشی را ایÙا نموده Ùˆ از این جهت، باید رÙتاری هوشمندانه‌تر با ÙˆÛŒ بهâ€Ø¹Ù…Ù„â€Ù…ی‌آمد. بدون توجه به اینکه ده سال پیش عراق برای هانس بلیکس در دسترس‌تر بوده است (برخی در دولت بوش نسبت به این موضوع نیز گلایه‌هایی داشته‌اند) باید ØÙ„ Ùˆ Ùصل Øسابها را به زمان دیگری موکول می‌کردیم. بلیکس وظیÙÙ‡ مهمی بر دوش داشت Ùˆ بررسیهای او بر روی کشورهای Ùاقد موضع Ùˆ مردد تاثیرگذار بود؛ ولی بهâ€Ø¬Ø§ÛŒ استقبال از او، همکاری با او Ùˆ ثابت‌کردن به او درخصوص اینکه واشنگتن Ùˆ بازرسان سازمان ملل با یکدیگر تشریک مساعی خدشه‌ناپذیری دارند، مقامات دولت واشنگتن با او قلدرمآبانه رÙتار کرده Ùˆ Øتی او را مسخره نمودند.بدترین نمونه Ùشارهای تاکتیکی دولت هنگامی رخ داد Ú©Ù‡ بلیکس Ùˆ Ù…Øمدالبرادعی ـــ رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ـــ با دیک Ú†Ù†ÛŒ ملاقات نمودند. Ú†Ù†ÛŒ هشدار داد Ú©Ù‡ اگر دولتش در بازرسیهای بلیکس قصور یا اشتباهاتی ببینند «تردیدی در بی‌اعتبار ساختن ÙˆÛŒ نخواهند کرد.» پل ولÙوویتز ـــ معاون وزیر دÙاع ـــ نیز در ملاقات جداگانه‌ای با بلیکس با استهزای اØتیاط‌کاری بازرسان به او Ú¯Ùت: «شما می‌‌دانید Ú©Ù‡ آنها تسلیØات کشتار جمعی دارند، نمی‌دانید؟» چنین رویه‌هایی، خام Ùˆ ناشایست به شمار می‌آمدند. بلیکس Ú©Ù‡ یک بروکرات سرسخت است، این نکته را برای دیگران روشن ساخت Ú©Ù‡ تصمیم دارد در برابر واشنگتن بایستد، ÙˆÛŒ از رÙتاری Ú©Ù‡ با او شده بود، بسیار خشمگین بود. دولت بریتانیا تØت Ùشار قرار گرÙت تا تلاش گسترده‌ای برای ترمیم این نقیصه به عمل آورد. از طر٠دیگر، اظهارات کیش‌کننده شخصیت، در پرتو مشکلات بعدی دولت بوش برای پیداکردن سلاØهای کشتارجمعی عراق، مایه تاس٠جدی شد. مشکلات مزبور در Øالی پیش آمده‌اند Ú©Ù‡ ارتش ایالات متØده هم‌اکنون تسلط کاÙÛŒ بر نقاط مختل٠عراق Ùˆ نیز دانشمندان بلندپایه‌اش دارد.برای دستیابی به قطعنامه دوم لازم بود، مقداری بر سر Ù…Ùاد آن به‌ویژه معضل زمان‌بندی تواÙÙ‚ Øاصل شود.لندن تمایلی برای رسیدن به چنین تواÙÙ‚ÛŒ داشت؛ ولی واشنگتن نه. اگر دولت بوش اندکی در ماه مارس انعطا٠نشان داده بود، موجب می‌شد Ú©Ù‡ Ùرانسه در انزوا قرار گیرد نه ایالات متØده. در اصل، تواÙق‌نامه‌ای Øاصل شد Ú©Ù‡ به طور ضمنی از هانس بلیکس پشتیبانی می‌کرد Ùˆ Øمایت ده کشور را به همراه داشت. تواÙÙ‚ بر سر این قطعنامه، متضمن این موارد بود: تدارک نشانه‌هایی Ú©Ù‡ Øاکی از تمکین عراق باشد (نظیر اقامه دلیل برای گاز VX Ùˆ میکروب سیاه زخم، از بین بردن تمام موشکهای السمود Ùˆ یا دیگر موشکهای غیرقانونی، اجازه‌دادن به دانشمندان برای انجام مصاØبه در خارج از عراق)ØŒ تعیین ضرب‌‌الاجل تا نیمه آوریل برای عراق به منظور پذیرش آزمایشات درنظر گرÙته شده Ùˆ دست آخر، اØتمال اینکه عدم پذیرش Ùˆ تمکین عراق باعث کشیدن ماشه استÙاده از زور خواهد شد.بلر Ùˆ همکاران دیپلماتش سعی Ùراوانی کردند تا Ø·Ø±Ø ØªÙˆØ§Ùق‌نامه مزبور را پایه‌ریزی کنند؛ ولی هر بار واشنگتن به گونه‌ای غیرمنعطÙانه تلاش آنها را به باد Ùنا می‌سپرد. در عوض، بوش شاید به علت زمان‌بندی نظامی Ùˆ یا به خاطر ناامیدی از Ùرایند دیپلماتیک، ضرب‌الاجل دیگری Ú©Ù‡ Øداکثر تا نیمه ماه مارس بود، پیشنهاد کرد. اگر تنها چند Ù‡Ùته مهلت اضاÙÛŒ به آن تعلق می‌گرÙت، ده رای برای قطعنامه پیشنهادی بریتانیا به همراه می‌آورد؛ ولی بوش موضع مخالÙÛŒ اتخاذ کرد. کسب یک وضعیت شامل Øمایت اکثریت، برتری عمده‌ای برای کاخ سÙید به Øساب نمی‌آمد، جدا از اینکه ایالات متØده Ùکر می‌کرد، ØÙظ آن اکثریت توسط پیروزی نظامی ممکن خواهد بود. بلر اعتقاد داشت، تلاش صادقانه Ùˆ خوبی برای Øصول تواÙÙ‚ به عمل آمده است Ùˆ امریکاییها تا همین اندازه را کاÙÛŒ می‌دانستند.Ùرانسه در پایان هر مرØله، دلهره قرار گرÙتن در اقلیت را در سر می‌پروراند. آنها به گونه‌ای نومیدانه می‌خواستند از بهâ€Ú©Ø§Ø±Ø¨Ø±Ø¯Ù† ØÙ‚ وتوی خود پرهیز کنند؛ زیرا موجب می‌شد، هرگونه نقشی را در عراق پس از صدام از دست بدهد. به همین خاطر، دی ویلپین Ù…ÙتضØانه به سÙر Ø¢Ùریقا رÙت تا جبهه‌ای علیه ایالات متØده بگشاید؛ ولی یازده ساعت بعد درست پس از تهدید آشکار او به وتو، شیراک جدول زمانی سی‌ روزه‌ای را پیشنهاد داد Ú©Ù‡ در واقع، نسخه‌ای ضعیÙ‌تر از نمونه ارایهâ€Ø´Ø¯Ù‡ توسط بریتانیا بود.اما از نقطه نظر کاخ سÙید، شیراک اختلاÙات را بیشتر کرده بود. شیراک در تماس تلÙÙ†ÛŒ با بوش به او Ú¯Ùت: «من متقاعد شده‌ام Ú©Ù‡ تهدید Ùوری Ùˆ یا آنی وجود ندارد.» ولی بوش برخلا٠شیراک اصرار داشت Ú©Ù‡ «عراق مردم امریکا را تهدید می‌کند.» غلط یا درست، دولت بوش اعتقاد داشت Ú©Ù‡ مناÙع Øیاتی ایالات متØده در مخاطره است Ùˆ تهدید شیراک به وتو، به شدت غیردوستانه به شمار می‌آید.مخالÙت Ùرانسه، تصویب قطعنامه دوم را غیرممکن ساخت. از سوی دیگر، شکست ایالات متØده در Ùضاسازی دیپلماتیک Ùˆ ارایه تواÙق‌نامه‌های متعادل نیز دستیابی به اجماع در شورای امنیت را غیرممکن کرد.نزاعی Ú©Ù‡ در شورای امنیت بر سر دومین قطعنامه به وجود آمد، تنها در مورد عراق نبود. مخالÙان قطعنامه پیشنهادی امریکا Ùˆ بریتانیا می‌گÙتند، آنها با کاخ سÙید می‌جنگند؛ زیرا باور دارند Ú©Ù‡ تهدیدی علیه نظم جهانی است.جدا از همه اینها، این دکترین Øملات پیش‌‌گیرانه امریکا بود Ú©Ù‡ دیپلماسی امریکا را خدشه‌دار کرد Ùˆ اگر ما جنگ علیه عراق را از این دریچه بررسی کنیم، درمی‌یابیم Ú©Ù‡ این جنگ به جای تقویت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، باعث شکل‌گیری Ùˆ ظهور رویه‎ای امریکایی گردید. هر یک از مقامات ایالات متØده تصمیم می‌گرÙتند، ادبیات جدید Ùˆ Ù…ÙتضØانه Øملات پیش‌‌گیرانه Ùˆ برتری قدرت امریکا را در بیانیه‌های سالانه خود بگنجانند Ùˆ سپس، آنها را به عنوان دکترین جدید ایالات متØده به جهان معرÙÛŒ نمایند Ùˆ توجهی نداشتند Ú©Ù‡ طرØ‌ این موضوعات، Ú†Ù‡ تاثیری بر منازعه پیشâ€Ø±ÙˆÛŒØ´Ø§Ù† دارد. از طر٠دیگر، هرگاه مقامات امریکا تلاش می‌کردند به دیگران بقبولانند Ú©Ù‡ هدÙشان Øمایت از قطعنامه‌های سازمان ملل در مورد عراق است، خود را در برابر دیوار بلندی از Ø´Ú© Ùˆ تردید می‌یاÙتند. آنها با این سوال مواجه می‌شدند Ú©Ù‡ آ‌یا عراق، نخستین کشوری خواهد بود Ú©Ù‡ در معرض Øملات پیش‌گیرانه قرار خواهد گرÙت؟ Ú†Ù‡ کسی تصمیم می‌گیرد Ú©Ù‡ وجود یک تهدید، موجب تایید عملیات پیش‌‌گیرانه است؟ سازمان ملل چگونه قادر خواهد بود، تهاجمی بدون انگیزه به کشوری دیگر را تایید کند؟ در صورتی Ú©Ù‡ کشورهای نظیر هندوستان، پاکستان، روسیه یا چین نسبت به ØÙ‚ خود درخصوص Øمله پیش‌گیرانه به هر جا Ú©Ù‡ اØساس خطر کنند، پاÙشاری نمایند، Ú†Ù‡ رخ خواهد داد؟ بیشتر دنیا تصمیم گرÙتند از اینکه شورای امنیت به اهرمی برای Øملات پیشگیرانه به رهبری امریکا تبدیل شود، جلوگیری نمایند. اگر اصلی‌ترین اولویت واشنگتن در پاییز سال Û²Û°Û°Û² بهâ€Ø¯Ø³Øª آوردن Øمایت برای انجام عملیات علیه عراق بوده است، پس به سختی می‌توان باور کرد Ú©Ù‡ اقدام کشورهای مخال٠جنگ، یک اقدام پیش‌گیرانه بوده نه به راه انداختن بØØ« بر سر اینکه آیا ایالات متØده ØÙ‚ Øمله به هر کسی Ú©Ù‡ دلش بخواهد Ùˆ یا لازم بداند را دارد؟چنین Ú¯Ùته شده Ú©Ù‡ جدال بر سر Øملات پیش‌گیرانه می‌توانست به خودی خود ØÙ„ Ùˆ Ùصل گردد؛ ولی روابط بین‌الملل شباهت زیادی به روابط بین اشخاص دارد. هر کشوری مقدار معینی Øسن نیت نسبت به دیگران به خرج می‌دهد. متاسÙانه، در پاییز سال گذشته، Øساب سپرده Øسن نیت ایالات متØده تمام شد. به نظر می‌رسید، بوش مرام‌نامه‌ای را Ú©Ù‡ هنگام نامزدی ریاست جمهوری‌اش خیلی شمرده شمرده بیان می‌کرد، Ùراموش کرده باشد: «مهم این است Ú©Ù‡ با مردم هنگامی Ú©Ù‡ به یکدیگر نیازی ندارید، دوستانه رÙتار کنید، اگر این کار را انجام دهید، آنگاه پیوند Ù…ØÚ©Ù… دوستی بنا کرده‌اید.»یکی از دلایل Øاکی از پایان پذیرÙتن اندوخته Øسن نیت واشنگتن به این واقعیت برمی‎â€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯ Ú©Ù‡ کشورهای اروپایی توجه زیادی به معاهدات دارند. جلسات وزرای خارجه آنها Ú©Ù‡ Ù‡Ùته به Ù‡Ùته تشکیل می‌شد، درصدد بود تا معاهدات مربوط به تشکیل اتØادیه اروپا را بهبود Ùˆ Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ù†Ù…Ø§ÛŒØ¯. این وزرا در راستای هد٠مذکور، توجه ویژه‌ای به قوانین بین‌الملل Ùˆ تواÙق‌نامه‌های رسمی داشته Ùˆ آنها را به عنوان جریان اصلی سیاست خارجی خود بهâ€Ø´Ù…ارمی‌آوردند. با این وجود، دولت بوش جنگ با تمام معاهدات برجسته بین‌المللی را آغاز نمود. در ابتدا، پیمان کیوتو در مورد Ù…Øیط زیست را رد کرد Ùˆ سپس از معاهده موشکهای ضدبالستیک سال Û±Û¹Û·Û² به طور یکâ€Ø¬Ø§Ù†Ø¨Ù‡â€Œ کناره‌گیری نمود Ùˆ معاهده جامع تست‌بان را مردود شمرد. دولت بوش پیمان‌نامه سلاØهای بیولوژیکی را نیز نپذیرÙت.سیاست ایالات متØده در مورد دادگاه بین‌المللی جنایات جنگی نیز غیرعادی بود. ممکن است، تواÙق‌نامه دادگاه مذکور دارای کاستیهایی باشد؛ ولی دولت بوش هنگامی Ú©Ù‡ اعلام کرد، امضای کلینتون در مورد تواÙق‌نامه مزبور به این دلیل Ú©Ù‡ به تصویب کنگره نرسیده، باطل Ùˆ ملغا است، در واقع، پایه قانونی جدید را درهمâ€Ø´Ú©Ø³Øª.بعدها، بوش برای تضعی٠دادگاه بین‌المللی رسیدگی به جنایات جنگی، نبرد تلخی را با دادگاه شروع کرد. او از دیگر کشورهای اروپایی خواست از تعقیب قضایی نظامیان Ùˆ شهروندان امریکایی چشم‌پوشی نمایند. در واقع، این ایده Ú©Ù‡ دادگاه مزبور بتواند یک دولت اروپایی را برخلا٠اعتراضات Ùˆ مخالÙتهای دولت ایالات متØده، مجبور به زندانی کردن یک شهروند اروپایی بنماید، نه تنها برای دولت بوش بسیار دور از انتظار است؛ بلکه به Ù„Øاظ سیاسی نیز غیرقابل تصور به شمار می‌آید.از طرÙÛŒ دیگر، موضوع زندانیان گوانتانامو ممکن است، نقطه پایانی برای همدردی Ùˆ همبستگی اروپاییان با ایالات متØده بعد از یازده سپتامبر باشد. هنگامی Ú©Ù‡ رامسÙلد با Ù„ØÙ† غیرمودبانه‎ای به رد قابل اجرا بودن معاهدات ژنو در مورد زندانیان مذکور در Û±Û¶ ژانویه سال Û²Û°Û°Û² پرداخت، اروپا در قالب واکنشهای سیاسی او را Ù…Øکوم کرد. همچنین، رامسÙلد در آن موقع Ú¯Ùت Ú©Ù‡ «کوچکترین نگرانی» در مورد اینکه Ú†Ù‡ رÙتاری با زندانیان گوانتانامو به خاطر Øملات سازمان یاÙته آنها به برجهای مرکز تجارت جهانی Ùˆ پنتاگون می‌شود، ندارد. Øتی Ù‡Ùته‌نامه اکونومیست طرÙدار امریکا نیز این دیدگاه را «لایق ملتی ندانست Ú©Ù‡ Øاکمیت قانون را از بدو تولدش، گرامی داشته‌اند.»بدبختانه، موضوع گوانتانامو برای مخالÙان امریکایی‌گرایی تبدیل به نقطه قوتی شد. منتقدان استدلال می‌کردند Ú©Ù‡ واقعیت عدم پایبندی امریکا به معاهدات ژنو (در این مورد)ØŒ نشان دهنده این معنا است Ú©Ù‡ دولت بوش درØقیقت، خود را بالاتر از قوانین ملتها می‌داند. یکی از دیپلماتهایی Ú©Ù‡ نسبت به رامسÙلد باهوش‌تر بود، در پاسخ به سوالی مبنی بر قابل اجرا بودن قوانین ژنو در مورد زندانیان گوانتانامو، به سادگی Ú¯Ùت: «البته Ú©Ù‡ ما اصول معاهدات ژنو را در مورد هر کسی Ú©Ù‡ زندانی کرده‌ایم، رعایت می‌نماییم» Ùˆ سپس ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ø¯Ø§Ø¯ Ú©Ù‡ Øقوق‌دانان دولت درØال بررسی چگونگی بهâ€Ú©Ø§Ø±Ø¨Ø±Ø¯Ù† آن قوانین در این مورد جدید هستند. در واقع، این موضعی بود Ú©Ù‡ دولت ایالات متØده در پایان ماجرا اتخاذ کرد؛ ولی تا آن موقع، خسارت وارد شده بود.همچنین، واشنگتن به خاطر Ù†Øوه نگرشش به ناتو، اروپا را از خود بیزار ساخت. مقامات ارشد ناتو هنگامی Ú©Ù‡ پیشنهاد پیمان Ú©Ù…Ú© آنها، بعد از Øوادث یازده سپتامبر از سوی امریکا رد شد، جوش آوردند. اگرچه درخواست بند V اساسنامه ناتو (آمادگی خودپداÙندی دو جانبه) از سوی یکی از اعضا بیشتر به منزله اقدام سیاسی است تا تصویب اقدامات نظامی مشترک، ولی هنگامی Ú©Ù‡ پنتاگون به دنبال این درخواست، رویه‌ای مبنی بر بی‌اعتبارسازی نقش ناتو در اÙغانستان را در پیش گرÙت، راسل ـــ دبیر Ú©Ù„ ناتو ـــ به شدت خشمگین شد. ناتو برای مدت طولانی، Ù…Øله‌ای دلخواه برای ایالات متØده به شمار می‌آمده است؛ ولی پیام اخیر واشنگتن با این عنوان Ú©Ù‡ «با ما کاری نداشته باشید، ما خودمان به شما خبر خواهیم داد» بسیاری از اروپاییان را به این نتیجه‌گیری رساند Ú©Ù‡ دیگر، ناتو هم برای امریکاییها ارزشی ندارد.آخرین دلیل کاهش Øسن‌نیتها نسبت به ایالات متØده، رویه‌ای بود Ú©Ù‡ واشنگتن درخصوص ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ اتخاذ کرده بود. اگرچه همه می‌دانستند Ú©Ù‡ توق٠خشونت بین اعراب Ùˆ اسراییل چقدر دشوار خواهد بود؛ ولی انتظار داشتند، دولت ایالات متØده در این راه تلاش کند. Øمایت همه‌جانبه بوش از آریل شارون ـــ نخست‌وزیر اسراییل ـــ Ùˆ عدم مشارکت Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù„Ø§ÛŒ دولتش در Ùرایند ØµÙ„Ø Ù‚Ø¨Ù„ از تابستان سال جاری، موجب دشواری کار واشنگتن در جلب Øمایت برای جنگ علیه عراق گردید. دستâ€Ú©Ù…ØŒ بلر این معضل را دریاÙت Ùˆ بوش را وادار ساخت تا سرمایه سیاسی عمده‌ای را برای سوق Ùلسطینیان Ùˆ اسراییلیها به سوی مصالØÙ‡ Ùˆ سازش، بهâ€Ú©Ø§Ø±Ú¯ÛŒØ±Ø¯. اگرچه کاخ سÙید درست قبل از تهاجم به عراق، Øرکت به این سمت را آغاز کرد؛ ولی تلاشهایش برای جبران صدمات ناشی از دو سال نادیده‌گرÙتن Øساب شده این موضوع، بØرانی بسیار اندک Ùˆ دیرهنگام بود.بعد از شکست دیپلماتیک امریکا در نیویورک، پرسش روز Ùˆ Ùراگیر این بود Ú©Ù‡ چرا ایالات متØده برای جلب Øمایت از جنگ مجبور شد به سراغ کشورهای Ø¢Ùریقایی نظیر آنگولا، کامرون یا گینه Ùˆ یا کشورهای امریکای لاتین نظیر شیلی Ùˆ مکزیک برود؟ بسیاری از اینکه چرا این کشورهای Ú©ÙˆÚ†Ú© باید در Ùرایند تصمیم‌گیری بر سر مشروع بودن یا نبودن یک اقدام بین‌المللی چنین نقش مهمی را ایÙا نمایند، Ø´Ú¯Ùت‌زده بودند.با این Øال، Øقیقت دارد Ú©Ù‡ سیستم سازمان ملل کار خودش را کرد؛ زیرا اعضای غیردایم شورای امنیت مواضعی اتخاذ کردند Ú©Ù‡ منعکس‌کننده دیدگاه‌های گروه‌های منطقه‌ای‌شان بود، به عنوان مثال، کشورهای Ø¢Ùریقایی بهâ€Ø·ÙˆØ± دقیق به معرÙÛŒ مخالÙت سراسری Ø¢Ùریقا نسبت به جنگ پرداختند. مکزیک Ùˆ شیلی نیز همین کار را برای امریکای لاتین انجام دادند. کشورهای اروپایی عضو شورا نیز مطابق با نقطهâ€Ù†Ø¸Ø±Ø§Øª همسایگانشان عمل کردند. بلغارستان در راستای مخالÙت کشورهای اروپای مرکزی Ùˆ شرقی با صدام، به ابراز همبستگی با ایالات متØده همت گماشت. شکا٠بین Ùرانسه Ùˆ آلمان با اسپانیا Ùˆ رژیم پادشاهی بریتانیا، به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù†Ø´Ø§Ù†Ú¯Ø± شکا٠میان دولتهای اروپای غربی بود؛ بنابراین، عدم Øمایت اعضای شورا از موضع امریکا Ùˆ بریتانیا، یک شکست سیستماتیک (ناشی از سیستم شورا) به شمار نمی‌آمد، بلکه منعکس‌کننده واقعیتی بین‌المللی بود.مخالÙت چین Ùˆ کشورهای خاورمیانهâ€Ø§ÛŒ Ùˆ Ø¢Ùریقایی با جنگ علیه عراق، قابل پیش‌بینی بود؛ ولی عدم توجه دمکراسیهای دنیا به اهمیت Øمایت از درخواستهای سازمان ملل برای Ø®Ù„Ø¹â€ŒØ³Ù„Ø§Ø Ùˆ یا پایان دادن به رنج مردم عراق، بسیار عجیب بود. شاید بتوان این‎گونه تÙسیر کرد Ú©Ù‡ تاکید بوش در میان رهبران جهان مبنی بر دیپلماسی شخصی نتوانست به جلب Øمایت کشورهای دمکراتیکی بپردازد Ú©Ù‡ دولتهایشان قادر به انجام همکاری در مقابل اÙکار عمومی نیستند. ایالات متØده برای پرکردن این اختلا٠باید دیپلماسی عمومی را پیشه خود می‌کرد؛ ولی تلاشهای دولت در این جبهه هم بی‌رمق بود. درست است Ú©Ù‡ پاول در جلسه شورای امنیت نیویورک به معرÙÛŒ شرارتهای رژیم صدام پرداخت؛ اما این کار او بخشی از یک تلاش نبود؛ بلکه تنها، تلاش او برای برطرÙ‌کردن اختلاÙات بهâ€Ø´Ù…ارمی‌آمد. علاوه بر این پاول در این جلسه موضوع قابل پذیرشی ارایه نکرد. او به قطعه‌هایی از مکالماتی اشاره کرد Ú©Ù‡ Øاکی از مخÙی‌کردن «چیزی» توسط عراق بود Ùˆ ترس از اینکه ممکن است، بازرسان سازمان ملل Ú†Ù‡ چیزی پیدا کنند؟ ولی اینکه آن «چیز» Ú†Ù‡ می‌توانسته باشد، تنها جنبه بررسی داشته است، نه مشخص شدن دقیق Ùˆ از روی اطمینان. البته این به آن معنا نیست Ú©Ù‡ تلاشهای پاول Ùˆ بلر برای متقاعد کردن دیگران درخصوص وجود سلاØهای کشتار جمعی در عراق را نادیده بگیریم؛ ولی تردید در مورد کارهای اطلاعاتی هنگام بازرسی جوامع غیرشÙا٠و به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø¨Ø³ØªÙ‡ØŒ اجتناب‌ناپذیر است. ایالات متØده در Ùقدان Øمایت Ùˆ اعتماد دیپلماتیک دیگر کشورها نسبت به خود، نیازمند اسناد Ùˆ مدارکی Ùارغ از Ø´Ú© Ùˆ تردید بود. کار پاول در آن جلسه به اندازه کاÙÛŒ Ù…ØÚ©Ù… Ùˆ متقن به شمار نمی‌آمد.همان‎گونه Ú©Ù‡ اشاره شد، تغییر در توضیØات مربوط به علل نیاز به جنگ از دیگر معضلات امریکا بود. چرخش دولت در اقامه دلایل خود از تهدید سلاØهای کشتارجمعی به ارتباط با القاعده Ùˆ یا طرØ‌ ادعای ویلسونس در مورد دمکراسی Ùˆ تضییع Øقوق بشر در خاورمیانه، بسیاری را متقاعد ساخت Ú©Ù‡ رییس‌جمهور امریکا تصمیم دارد، به هر Ù†ØÙˆÛŒ Ú©Ù‡ شده به یک کشور Øمله کند.Ùقدان هماهنگی Ùˆ همکاری بین وزارت خارجه Ùˆ وزارت دÙاع معضل بعدی بود. دیپلماتهای امریکایی بر روی بØØ« سلاØهای کشتار جمعی تاکید می‌ورزیدند؛ زیرا این بØØ«ØŒ جنگ را در قالب عباراتی نظیر نقض قطعنامه‌های سازمان ملل توسط عراق، جایز می‌شمرد؛ در Øالی Ú©Ù‡ مقامات وزارت دÙاع اغلب موضوع ارتباط القاعده را پیش می‌کشیدند Ú©Ù‡ هیچ خریداری در خارج از مرزهای ایالات متØده نداشت.در واقع، Øاضرشدن مکرر رامسÙلد در انظار عمومی بیش از آنکه موجب Ú©Ù…Ú© به دعوی کشورش در دادگاه اÙکار عمومی شود، به ‌آن لطمه وارد ساخت. ممکن است، زبان بی‌پرده او باعث به ارمغان آوردن خنده در میان مجموعه‌های داخل کشور شده باشد؛ ولی هر نوع لغزش Ùˆ توهین ÙˆÛŒ موجب بیزاری Ùˆ تنÙر در سرتاسر اروپا می‌گردید. دیپلماسی عمومی باید ترغیب‌کننده باشد، نه خشمگین‌کننده. مقامات رسمی آلمان هنوز هم نمی‌توانند رامسÙلد را به خاطر Ù„Ùاظی‌اش ببخشند Ú©Ù‡ در آن، آلمان را با کشورهایی مانند کوبا به این جهت Ú©Ù‡ از جنگ Øمایت نکرده‌ است، گره زد. غلبه‌ بر روØیه آرامش‌طلب آلمان پس از جنگ جهانی‌ دوم، Øتی در بهترین شرایط نیز آسان نبوده است، به چالش‌کشیدن هسته ارزشهای دمکراتیک آلمان، آن هم با مقایسه‌کردنش با دیگر کشورها، Ùقط باعث شد [i1] تا پای دیپلماتهایش در Ú¯Ù„ Ùرو ماند.اهانت پرآوازه رامسÙلد نسبت به ناتو، سازمان ملل Ùˆ هر قدرت دیگری به جز ارتش امریکا، باعث اثبات عدم شایستگی او برای تÙهیم دعوی امریکا در میان اروپاییان گردید. او برای ترساندن یکسان مقامات امریکا Ùˆ بریتانیا اصرار داشت، هر درخواستی را برای مصاØبه، Øتی در طول بØران بپذیرد Ùˆ در آن مصاØبه‌ها، خشن‌ترین Øالت ممکن را به نیم‌رخ صورت خود بدهد. صادقانه‌ترین نقل قول را نخست‌وزیر کم‌Øر٠اسپانیا Ú©Ù‡ متØد قاطع بوش نیز بهâ€Ø´Ù…ارمی‌‌آمد، بر زبان آورد، او برای شکل‌گیری یک ائتلا٠گÙت: «آنچه Ú©Ù‡ ما به آن نیاز داریم، تعداد زیادی پاول است، نه رامسÙلد» با این Øال، نمی‌توان تنها رامسÙلد را به خاطر اÙØªØ¶Ø§Ø Ø¯ÛŒÙ¾Ù„Ù…Ø§ØªÛŒÚ© رای منÙÛŒ پارلمان ترکیه در اول مارس به بستن راه نظامیان ایالات متØده، سرزنش کرد. اقدامی Ú©Ù‡ از گشوده‌شدن یک جبهه شمالی بر علیه صدام جلوگیری بهâ€Ø¹Ù…Ù„â€Ø¢ÙˆØ±Ø¯. تقصیر این رسوایی بر عهده Ú©Ù„ دولت بوش است. برخلا٠تØسین ترکیه برای دمکراسی‌اش، دیپلماتهای امریکا آمادگی لازم برای برخورد با مجلسی بی‌تجربه Ùˆ بدقلق را نداشتند. علاوه بر این، Ú©Ù…â€ÙˆØ¨ÛŒØ´ هیچ اقدامی برای تغییر اÙکار عمومی ترکیه Ú©Ù‡ به گونه‌ای ثابت Ùˆ Ù…ØÚ©Ù… مخال٠جنگ بودند، بهâ€Ø¹Ù…Ù„â€Ù†ÛŒØ§Ù…د. در عوض، مطبوعات ترکیه گزارشات مکرری از اهانتها Ùˆ تØقیرهای مقامات امریکا درج نموده Ùˆ عنوان می‌داشتند Ú©Ù‡ امریکاییها با تعیین ضرب‌الاجلهای تلÙنی، به ترکیه بلو٠می‌زنند. ولÙوویتز در آ‎غاز بØران، لاÙÛŒ زد، مبنی بر اینکه Øمایت ترکیه از استقرار نظامیان امریکا تضمین شده است؛ ولی هنگامی‌ Ú©Ù‡ اوضاع رو به وخامت گرایید، به جای اینکه پاول با سÙر به آنکارا سعی کند، یکی یکی نمایندگان مهم ترک را متقاعد سازد، وزارت خارجه Ùˆ پنتاگون هر دو برای بهâ€Ø¯Ø³Øªâ€Ø¢ÙˆØ±Ø¯Ù† پیروزی، به نظامیان ترکیه تکیه کردند. سرانجام، لایØÙ‡ دولت با اختلا٠چند رای با عدم تصویب مجلس روبه‎رو شد. به نظر می‌رسد، اگر اندکی دقت Ùˆ توجه ویژه‌ Ù„Øاظ می‌گردید، نتیجه دیگری به دست می‌آمد؛ ولی دولت بوش در انجام این کار نیز ناکام ماند. Øاصل رای مجلس ترکیه نه تنها عملیات نظامی ایالات متØده را دچار گسیختگی کرد؛ بلکه کشورهای Ú©ÙˆÚ†Ú©â€ØªØ± را نیز در مقاومت علیه Ùشار امریکا در شورای امنیت ترغیب نمود.اکنون، دیپلماتهای امریکا این واقعیت را دریاÙته‌اند Ú©Ù‡ هیچ استراتژی Ùˆ دیپلماسی عمومیâ€Ø§ÛŒ وجود ندارد Ú©Ù‡ بتواند اÙکار عمومی برجسته خارجی را متقاعد ساخته Ùˆ یا دستâ€Ú©Ù… موجب کاهش مخالÙتها شود. دشوار است Ú©Ù‡ درخصوص میزان اهمیت این شکست مبالغه کنیم. اثری از آرای مهم کشورهای دمکراتیکی نظیر شیلی Ùˆ مکزیک وجود نداشت. نزدیک‌بودن پیوندهای مشخص روسای‌جمهور این کشورها با بوش چندان اهمیتی ندارد؛ بلکه واقعیت این است Ú©Ù‡ ریکاردو لاگوس ـــ رییس‌جمهور شیلی ـــ Ùˆ وی‌سنت Ùوکس ـــ رییس‌جمهور مکزیک ـــ نمی‌توانستند به سادگی، موضوعی نظیر جنگ Ùˆ ØµÙ„Ø Ø±Ø§ با Ú¯Ùتن این مطلب به مجالس پارلمانی خود بقبولانند Ú©Ù‡ نمی‌خواهند کاخ سÙید را آزرده ساخته یا مخاطره عمل متقابل را به جان خریدار شوند. به همین Ù†ØÙˆ نیز می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ اÙکار عمومی در Ùرانسه Ùˆ یا سرتاسر اروپا، چندان هم ضدجنگ نبوده Ùˆ می‌توان Øدس زد Ú©Ù‡ Øتی مخالÙت شیراک با جنگ نیز چندان جدی Ùˆ Ù…ØÚ©Ù… نبوده باشد.روی‌‌هم‌رÙته، می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ معضل اصلی، Ùقدان استراتژی جامع Ùˆ منسجم ایالات متØده درخصوص دیپلماسی قبل از جنگ بوده است. اگرچه ممکن است، استÙاده از نیروی نظامی قاطع Ùˆ همه‌جانبه نیز توسط پاول در پنتاگون به امضا رسیده باشد؛ ولی واقعیت امر این است Ú©Ù‡ او دولت بوش را برای اتخاذ رویه‌ای یکسان در دیپلماسی متقاعد نکرد. شاید به این دلیل Ú©Ù‡ Ú†Ù†ÛŒ Ùˆ رامسÙلد از چنین استراتژیâ€Ø§ÛŒ Øمایت بهâ€Ø¹Ù…Ù„â€Ù†Ù…ی‌آوردند Ùˆ یا شاید مجموعه دولت اعتقاد داشت Ú©Ù‡ تامین مشروعیت بین‌المللی برای جنگ، خیلی مهم نمی‌باشد. با این Øال، دلیل عدم توانایی او، خواه بی‌کÙایتی باشد Ùˆ یا جهان‌بینی‌اش، واقعیت این است Ú©Ù‡ شکست واشنگتن در ØÙظ ثبات Ùˆ استØکام در دیپلماسی برای توجیه جنگ، هماهنگ Ùˆ همزمان‌سازی اقدامات نظامی Ùˆ دیپلماتیک، برنامه‌ریزی برای چگونگی برخورد با عراق در صورتی Ú©Ù‡ بخشی از درخواستهای سازمان ملل را بپذیرد، Ùراهم کردن زمینه برای قطعنامه دوم Ùˆ پیروزی بر اÙکار بین‌المللی، شدیدترین شکست دیپلماتیک را برای سیاست خارجی امریکا بهâ€Ø§Ø±Ù…غان‎آورد. عده زیادی از دولتمردان بوش به ظاهر سعی دارند Ú©Ù‡ این شکست دیپلماتیک را به عنوان یک ناکامی جزیی قلمداد نموده Ùˆ تصور کنند، این پیروزی نظامی است Ú©Ù‡ در اذهان باقی خواهد ماند. تا Øدی ØÙ‚ با چنین مقاماتی است؛ چرا Ú©Ù‡ واشنگتن با این کار خود، درس Ù…ØÚ©Ù…ÛŒ به دیکتاتورها Ùˆ Øامیان تروریسم داد Ùˆ مردم عراق از دست یک Øاکم مستبد رهایی یاÙتند؛ اما اگر سرانجام، نوعی از Øکومت Ú©Ù‡ منتخب مردم است، در بغداد زمام امور را بهâ€Ø¯Ø³Øªâ€Ø¨Ú¯ÛŒØ±Ø¯ØŒ آنگاه دمکراسی در خاورمیانه شروع به رشد خواهد کرد.با این وجود، تمام اهداÙÛŒ Ú©Ù‡ به دنبال آن هستیم، می‌توانست Ùˆ باید توسط Øمایت بین‌المللی Øاصل می‌شد. امریکاییان باید این واقعیت را بÙهمند Ùˆ نسبت به آن نگران باشند Ú©Ù‡ هم اکنون بسیاری در سرتاسر دنیا امیدوارند، امریکا در عراق شکست بخورد، نظامیان بیشتری از او کشته شوند Ùˆ سرانجام، مجبور به خروج‌ از مخمصه شود.نتایج بعدی شکست واشنگتن زمانی آشکار خواهد شد Ú©Ù‡ یک دولت درصدد تولید سلاØهای کشتار جمعی برآید. اگرچه جلوگیری از تکثیر چنین سلاØهایی، شالوده نظام اولویتی ایالات متØده در تامین امنیت ملی‌اش بهâ€Ø´Ù…ارمی‌آید؛ ولی پیروزی در این نبرد نیازی به نیروی نظامی بیشتر Ùˆ رای مثبت اÙکار عمومی امریکا ندارد؛ بلکه لازمه اصلی آن همکاری با کشورهای دنیاست. بدبختانه، اÙØªØ¶Ø§Ø Ø¯ÛŒÙ¾Ù„Ù…Ø§ØªÛŒÚ© بر سر موضوع عراق، موجب صدمه‌زدن به نظام بین‌المللی‎ای Ú©Ù‡ پاسخگو، کنترل‌کننده Ùˆ تنظیم‌کننده اقدامات در برابر تهدید سلاØهای کشتار جمعی است را بهâ€Ø´Ø¯Øª دچار آسیب کرده است Ùˆ Ù…Ùهوم خلع‌سلاØ‌سازی اجباری را بی‌اعتبار ساخته است. Øتی اکنون دولت بوش نیز دریاÙته است Ú©Ù‡ چگونگی رÙتار با کره شمالی Ùˆ ایران نیازمند به توسل به نظام بین‌المللی است.ولی این سوال Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒâ€ŒØ´ÙˆØ¯ Ú©Ù‡ پیگیری Ø®Ù„Ø¹â€ŒØ³Ù„Ø§Ø Ø§Ø¬Ø¨Ø§Ø±ÛŒ از سوی سازمان ملل Ú†Ù‡ عواقبی به همراه خواهد داشت؟ Øملات اخیر واشنگتن نسبت به ناکارامدی بازرسان سازمان ملل، جایی برای اعتماد عمومی درخصوص قضاوتهای بازرسان مذکور در آینده باقی نخواهد گذاشت.نگران‌کننده‌تر این است Ú©Ù‡ شکست در پیداکردن سلاØهای کشتار جمعی چگونه رتق Ùˆ Ùتق خواهد شد؟ ایالات متØده با بنای تصمیمش مبنی بر جنگ بر اساس گزارشات سازمان اطلاعات امریکا (سیا) Ùˆ نیز ارزیابیهایش در مورد جدی‌بودن تهدیدات عراق Ùˆ نه بر اراده جمعی سازمان ملل، اعتبار خود را در مخاطره اÙکنده است. متاسÙانه، واشنگتن برای توجیه نخستین اقدامش، اغراقهای Ùراوانی در مورد نزدیک‌بودن تهدید عراق بهâ€Ø¹Ù…Ù„â€Ø¢ÙˆØ±Ø¯Ù‡ است. از سوی دیگر، باید اذعان نمود، اغلب اطلاعات اساسی Ú©Ù‡ موجب شد، بیشتر نهادهای اطلاعاتی نتیجه بگیرند، عراق دارای تسلیØات شیمیایی Ùˆ بیولوژیکی بوده Ùˆ یا آنها را پنهان کرده است، از سوی بازرسان سازمان ملل ارایه گردیده Ùˆ تنها همان اطلاعات برای توجیه عملیات نظامی کاÙÛŒ می‌بود؛ ولی سرعت جمع‌آوری Ùˆ ارایه اطلاعات به ظاهر مطلوب واشنگتن نبود؛ بنابراین، مقامات ایالات متØده قضیه تهدید قریب‌الوقوع را وارد میدان کردند. اظهارات دیک Ú†Ù†ÛŒ مبنی بر اینکه «عراق تسلیØات هسته‌ای در دست اØیا دارد» یک نمونه از برجسته‌ترین اغراق‌گوییها است. ایالات متØده هنوز هم در Øال پرداخت هزینه‌های چنین ادعاهای باطلی است.دولت بوش باید بر روی تمرد عراق از اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل تاکید می‌ورزید، نه اطلاعات خودش. هیچ کشوری تردید ندارد Ú©Ù‡ عراق با بازرسان سازمان ملل، همکاری مطلوبی نداشت.اگر جنگ دیرتر آغاز شده بود؛ یعنی بعد از اینکه بلیکس Ùˆ بیشتر اعضای شورای امنیت درمی‌یاÙتند Ú©Ù‡ عراق به طور کامل Ø®Ù„Ø¹â€ŒØ³Ù„Ø§Ø Ù†Ø´Ø¯Ù‡ است، آنگاه جست‌وجو برای کش٠تسلیØات کشتار جمعی تبدیل به نوعی نمایش بین‌المللی ـــ یعنی، همان‎گونه Ú©Ù‡ الان هست ــ نمی‌شد. اگر جنگی آغاز شده بود Ú©Ù‡ دارای مشروعیت بیشتری بود، آنگاه این عراق بود Ú©Ù‡ زیر ذره‎بین ملتها قرار می‌گرÙت نه ایالات متØده.غم‌انگیزتر اینکه ممکن است، هرگز Øقیقت، در مورد سلاØهای کشتار جمعی صدام آشکار نشود. از این به بعد، واشنگتن برای جلب Øمایت دیگر کشورها جهت جلوگیری از تکثیر سلاØهای کشتار جمعی نیازمند اعتماد جامعه جهانی به اطلاعات Ùˆ انگیزه‌هایش می‌باشد؛ ولی در Øال Øاضر چنین اعتمادی وجود ندارد Ùˆ بعد از به وجود آمدن رسوایی Ùˆ اÙØªØ¶Ø§Ø Ø¯ÛŒÙ¾Ù„Ù…Ø§ØªÛŒÚ© کنونی در عراق، به سختی می‌توان تصور کرد Ú©Ù‡ اعتماد گذشته را بتوان دوباره جلب کرد.شکست در پیداکردن تسلیØات کشتار جمعی همâ€Ø§Ú©Ù†ÙˆÙ† توسط پاریس مورد توجه Ùˆ تامل قرار گرÙته است. یکی از مقامات بلندپایه Ùرانسوی Ú¯Ùته است Ú©Ù‡ اگر مقادیر قابل ملاØظه‌ای سلاØهای بیولوژیکی Ùˆ یا شیمیایی پیدا می‌شدند، «ما هم‌اکنون مرده بودیم» ولی هنوز چنین چیزهایی پیدا نشده است. اگرچه هنوز هم به نظر می‌رسد، ارزیابی ژاک شیراک نسبت به اینکه توانایی صدام در تولید سلاØهای کشتار جمعی بسیار Ù…Øدود است، مقرون به صØت می‌باشد؛ ولی مناÙع Ùرانسه هم دچار لطماتی شده است.دولتمردان Ùرانسوی با توجه به خیالات دی‌ویلپن در مورد ابهت Ùرانسه Ú©Ù‡ نتیجه‌ای جز مخالÙتی بی‌Øاصل علیه جنگ نداشت، اکنون عقب‌نشینی کرده‌اند. مخالÙت پاریس با جنگ موجب شد تا عراقیها، Ùرانسه را Øامی رژیم صدام بدانند Ùˆ در دنیای عرب نیز Ùرانسه به عنوان کشوری شناخته می‌شود Ú©Ù‡ در جلوگیری از تهاجم امریکا ناموÙÙ‚ بوده است.اگر این جنگ همراه با مشروعیت بیشتری بود، خشم Ùˆ غضب کنونی علیه نیروهای امریکایی مستقر در عراق به کمترین Øد خود می‌رسید Ùˆ اگر پای سازمان ملل به میان می‌آمد، جمع‌آوری نیروهای پاسدار ØµÙ„Ø Ø§Ø² اطرا٠دنیا Ùˆ تØت Ùرمان امریکا، آسان‌تر می‌شد. آنگاه، بار مخاطرات رو به رشد آشوب عراق تسهیم می‌گردید Ùˆ مشارکت آنها در ساخت نهادهای جدید Ù…Øقق می‌شد. وقتی اقدام به اشغال یک کشور می‌نمایید، باید بدانید Ú©Ù‡ نمی‌توانید به سادگی جایگزینی را برای مهر تصویب سازمان ملل پیدا کنید. تجربه عملیات ØµÙ„Ø Ø¯Ø± بوسنی Ùˆ کوزو نشان داد Ú©Ù‡ عملیات نظامیان امریکا زیر لوای سازمان ملل، موجب متجاوز خواندن آنها از سوی مردم بومی نخواهد شد. اگر واشنگتن به عواقب دیپلماتیک جنگ با دقتی به اندازه جزییات Ùˆ اجزای نظامی قضیه اندیشیده بود، از بسیاری صدمات وارده جلوگیری می‌شد. اشتیاق امریکا برای بهâ€Ú©Ø§Ø±Ø¨Ø±Ø¯Ù† قدرت، آن هم به تنهایی، برخی را متقاعد ساخت تا به مقابله با دیکتاتوری عراق پرداخته شود.ولی به کار بردن قدرت بدون دیپلماسی دقیق، موجب شد تا اعتبار Ùˆ شهرت امریکا لکه‌دار گردد.اگر دÙعه دیگری وجود داشته باشد، ایالات متØده باید با دقت بیشتری به هماهنگ‌سازی زور Ùˆ دیپلماسی بپردازد Ùˆ بهâ€ÛŒØ§Ø¯Ø¯Ø§Ø´ØªÙ‡â€ باشد Ú©Ù‡ این ابزارها مکمل یکدیگرند Ùˆ هنگامی‌که با هم بهâ€Ú©Ø§Ø± گرÙته شوند، موثرترند نه هنگامی Ú©Ù‡ برنامه‌ریزان نظامی ایالات متØده اقدام به در نظر گرÙتن دکترین پاول مبنی بر «قدرت قاطع Ùˆ درهم شکننده» بنمایند، استراتژیهای دیپلماتیک امریکا نیز باید Ú©Ù„ نیروهای دولت را در جهتی متقاعدکننده، سازمان‌دهی Ùˆ راهبری نمایند. Ùقط در این صورت است Ú©Ù‡ دنیا می‌تواند به درست‌بودن ادعای امریکا Ù¾ÛŒâ€Ø¨Ø¨Ø±Ø¯.پی‌نوشتها:________________________________________۱ـــ ماهنامه Ùارین اÙیرز ـــ شماره سپتامبر ـــ اکتبر سال ۲۰۰۳٫۲ـــ جمیز Ù¾ÛŒâ€Ø±ÙˆØ¨ÛŒÙ†ØŒ استاد روابط بینâ€Ø§Ù„ملل دانشگاه اقتصاد لندن Ù…ÛŒâ€Ø¨Ø§Ø´Ø¯ Ùˆ از سال Û±Û¹Û¹Û· تا Û²Û°Û°Û° معاون وزارت خارجه در امور عمومی بوده است.
منبع: نشريه زمانه