در جريان انقلاب اسلامي گروه ها Ùˆ جريان هايي در کنار جريان اصيل اسلامي قرار گرÙته Ùˆ در گير Ùˆ دار مبارزات انقلابي خود را در ص٠انقلابيون قرار دادند اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي رخداد هاي Ùراواني چهره نمود Ú©Ù‡ طي آن سره از ناسره Ùˆ انقلابي از ضد انقلاب تمييز داده شد. ÙŠÚ©ÙŠ از اين وقايع مهم تسخير لانه جاسوسي توسط دانشجويان پيرو خط امام بود رخدادي Ú©Ù‡ رهبر انقلاب اسلامي از آن با عنوان "انقلاب دوم" ياد کردند. شايد ÙŠÚ©ÙŠ از Ù…Ùاهيم Ùˆ معاني نهÙته در درون اين واژه پرمعنا از نظر امام خميني (ره) اين بود Ú©Ù‡ اين واقعه مهم Ùˆ تاريخي به خوبي چهره واقعي برخي از اÙراد، جريان ها Ùˆ گروه هاي مدعي انقلابي گري را هويدا ساخت. ذيلا به بررسي مواضع نيرو هاي ليبرال در برابر واقعه تسخير لانه جاسوسي پرداخته مي شود Ú©Ù‡ خود Øکايت مستندي است از بر اÙتادن نقاب از چهره برخي ضد انقلاب هاي انقلابي نما.
از آغاز پيروزي انقلاب اسلامي، مناقشه دامنه داري ميان ايران Ùˆ آمريکا آغاز شد. اين مناقشه Ú©Ù‡ در ابتدا بيشتر همراه با تهديدهاي نظامي به صورت مانور Ùˆ جابه جايي نيروها، Ùˆ اعلام برخي مجازات هاي اقتصادي از سوي آمريکا بود Ú©Ù… Ùˆ بيش جنبه ديپلماتيک داشت. اما با اقدام انقلابي دانشجويان پيرو خط امام در 13 آبان 58 در اشغال سÙارت آمريکا، اين روابط به تيرگي بيشتري گراييد. 1
اين اقدام دانشجويان از همان ابتدا با عکس العمل هاي متÙاوتي از سوي اØزاب، گروه ها Ùˆ شخصيت هاي مستقل سياسي
رو به رو شد. اما امام خميني در سخنراني Ú©Ù‡ ÙŠÚ© روز پس از اشغال سÙارت در 4آبان، انجام دادند مهر تائيدي بر اين اقدام نهادند، ايشان در اين سخنراني ضمن تائيد اقدام دانشجويان، آمريکا را"شيطان بزرگ" ناميدند Ùˆ درباره تصر٠سÙارت Ú¯Ùتند: "آن مرکزي Ú©Ù‡ جوان هاي ما رÙتند گرÙتند - آن طور Ú©Ù‡ اطلاع دادند- مرکز "جاسوسي" Ùˆ مرکز "توطئه" بوده است... "2
اما اشغال سÙارت از همان ابتدا از Øيث داخلي داراي دو بعد مهم بود چون از ÙŠÚ© طر٠به طور طبيعي جريان سقوط دولت بازرگان را تسريع کرد Ùˆ از طر٠ديگر به Ø´Ùا٠شدن مواضع کليه گروه ها Ùˆ نيروها Ùˆ جريان هاي سياسي انجاميد Ú©Ù‡ به ظاهر با انقلاب همراه شده بودند. 3
در جريان اشغال سÙارت شاهد دو موضع گيري متÙاوت از سوي نيرو هاي ليبرال بوديم اين امر مربوط به قبل Ùˆ بعد از اÙشاگري دانشجويان پيرو خط امام بود Ú©Ù‡ سبب شد تا در موضع گيري آنان تÙاوت Ù…Øسوسي مشاهده شود.
در ابتداي امر، گروه هايي نظير جبهه ملي با توجه به روند مبارزه سياسي خود در سال هاي گذشته Ú©Ù‡ هرگز Øرکت هاي راديکال Ùˆ بنيادين را تائيد نمي کردند Ùˆ از هر گونه خشونت سياسي Ùˆ راديکاليسم پرهيز داشتند طبيعي بود Ú©Ù‡ از تسخير سÙارت استقبال نکنند.
بنابراين چند روز اول سکوت نمودند اما هنگامي Ú©Ù‡ با سيل Øمايت هاي مردمي Ùˆ تائيد قاطع امام مواجه شدند مجبور به صدور بيانيه Ùˆ تائيد اقدام دانشجويان شدند . هر چند Ú©Ù‡ در آن بيانيه به اشغال سÙارت آمريکا هيچ اشاره اي نشده بود Ùˆ تنها به ذکر شعارهاي کلي اکتÙا کرده بودند، اما با انتشار آن نشان دادند Ú©Ù‡ با اين عمل انقلابي همراه هستند. 4 آنان در ضمن Ùعاليت هاي خود در اين زمان بيشتر به ذکر اخبار Ùˆ وقايع Øول Ùˆ Øوش ماجرا دست مي زدند Ùˆ گاه گاهي پيام هاي امام را نيز چاپ مي کردند. به عنوان نمونه قسمت هايي از پيام امام را به مناسبت قطع ارتباط با آمريکا تØت عنوان "اگر کارتر در عمر خود ÙŠÚ© کار خير کرده همين قطع ارتباط است. " چاپ کردند. 5 Ùˆ در شماره 11 نشريه پيام براي همنوايي با دانشجويان در اشغال سÙارت مطلبي تØت عنوان"گروگانگيري در مبارزات بين المللي نبايد جايگزين Ùکري Ùˆ عقيدتي Ùˆ مقاومت اقتصادي ملل Ù…Øروم شود. " آوردند Ùˆ در اين باره ضمن انتقاد از آمريکا نوشتند: "امپرياليسم آمريکا مي خواهد مبارزات اساسي ملت ايران Ùˆ ساير ملل مستضع٠را به بيراهه بکشد Ùˆ جنگ Ùکري Ùˆ عقيدتي Ùˆ کوشش هاي ملل Ù…Øروم را براي استقلال اقتصادي Ùˆ در نتيجه استقلال سياسي Ùˆ Ùرهنگي به Øادثه Ø¢Ùريني در صØنه بين المللي بدل سازد. ملت ايران بيدار است Ùˆ تسليم توطئه امپرياليسم نخواهد شد. "6
به طور کلي آنان در اين مرØله بيشتر سعي داشتند به همان شيوه مألو٠خود يعني اعتراض آرام عمل کنند. Ùˆ به همين جهت ضمن تائيد اين اقدام دانشجويان بيشتر تلاش خود را متوجه Øضور در مجلس شوراي اسلامي Ùˆ مقابله با اصل ولايت Ùقيه کردند. اما در اين زمينه نيز هيچ گونه موÙقيتي کسب نکردند. 7
اين گونه موضع گيري ها تا اÙشاي اسناد سÙارت به دست دانشجويان ادامه داشت. با آغاز اÙشاگري ها از آنجا Ú©Ù‡ رهبران Ùˆ اعضاي گروه هاي ضد انقلاب خود به ÙŠÚ©ÙŠ از موضوعات اصلي اÙشاگري مبدل شده بودند، Ù„ØÙ† شان بسيار تغيير کرد Ùˆ به موضع گيري هاي شديد عليه اين اÙشاگري ها پرداختند. آنان به همراه ساير گروهک ها به Ù†ÙÙŠ Ùˆ تخريب اقدام دانشجويان پرداختند Ùˆ با Ø·Ø±Ø Ù…ÙˆØ¶ÙˆØ¹Ø§ØªÙŠ Ùرعي Ùˆ از رهگذر کشاندن مسائل به مناظره Ùˆ از طريق نصيØت Ùˆ موعظه قصد داشتند قضيه را منØر٠سازند. اما با اوج گيري جريان اÙشاگري ها Ùˆ چاپ برخي از اسناد توسط دانشجويان، ليبرال ها آنها را آماج Øملات تند خود قرار دادند. 8
†يکي از سندهاي چاپ شده توسط دانشجويان براي اÙشاگري در روزنامه کيهان Øکايت از Øمايت آمريکايي ها از نيرو هاي ليبرال داشت. در اين سند از قول برخي کارگزاران آمريکايي در ايران آمده بود "... ما مي خواهيم براي ايران کاري کنيم Ú©Ù‡ ميانه رو باشد Ùˆ ناسيوناليست هاي مخال٠روØانيت تسلط بيشتري در اداره مملکت داشته باشند Ùˆ در ضمن تا قبل از استقرار دولت جديد ما مي توانيم طريق Ù†Ùوذ در ايران را امتØان کنيم بايد موÙقيت توأم با اØترام Ùˆ اطمينان را رواج دهيم. "9
در ضمن همين اسناد، ماهيت بسياري از عناصر ليبرال Ùˆ ملي گرا، اÙشا شد. اسناد به دست آمده در واقع توصيÙÙŠ روشن Ùˆ مستند از تماس هاي صورت گرÙته ميان بسياري از روشنÙکران Ùˆ سياستمداران ليبرال Ùˆ به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ù…Ù„ÙŠ Ù€ مذهبي ايراني را با کارگزاران سÙارت آمريکا به تمامي اقشار جامعه، ارائه مي کرد. در اين زمان دانشجويان با انتشار اسناد مذکور، اين ارتباطات را آشکار ساختند.
اما نيرو هاي ليبرال Ùˆ به طور مشخص جبهه ملي در انتقاد از عمل دانشجويان در اين مرØله، در اطلاعيه هاي خود از تسخير سÙارت به عنوان خيانتي به انقلاب Ùˆ آرمانهاي آن Ùˆ اقدامي از سوي هيئت Øاکمه خود کامه براي نيل به مقاصد خود با ملعبه قرار دادن Øيثيت Ùˆ غرور ملي ايران ياد مي کردند Ùˆ در مورد اسناد چاپ شده مي Ú¯Ùتند: اولاً ويژگي خيانت Ùˆ تجاوز امپرياليسم بر همگان روشن است Ùˆ ثانياً بسياري از سÙارتخانه هاي کشور هاي بزرگ در نوشتن اين گونه مقاله ها Ùˆ تØليل ها دريغ نمي کنند Ùˆ اين نمي تواند مدرک جرمي باشد Ú©Ù‡ براي اولين بار شما Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÙŠ کنيد. 10
سنجابي از سران جبهه ملي در اظهار نظري درباره واقعه تسخير لانه جاسوسي در اين زمان، آن را امري مخال٠قانون بين المللي دانست Ú©Ù‡ به Øيثيت ايران در خارج لطمه مي زند Ùˆ آن را به انزوا مي کشاند. او Ú¯Ùت: "اگر دولت ايران مي خواست در برابر دولت آمريکا نسبت به راه دادن شاه Ú©Ù‡ البته کار ناروايي بوده است واکنش نشان بدهد مي توانست از پول ها Ùˆ سرمايه هايي Ú©Ù‡ در آمريکا دارد استÙاده کند Ùˆ آنها را از آنجا خارج کند مي توانست درباره Ùروش Ù†Ùت سياست شديد تري در پيش گيرد... Ú©Ù‡ هيچ گونه مورد اعتراض Øقوقي Ùˆ بين المللي نمي توانست قرار بگيرد Ùˆ بسيار مؤثر تر از عمل گروگانگيري بود. "11 به دنبال آزادي گروگان ها نيرو هاي ليبرال به صورت کلي به بررسي اين جريان Ùˆ نتايج آن پرداختند تا درستي اين Øرکت انقلابي را زير سئوال ببرند.
از جمله تلاش هاي نيرو هاي ليبرال مي توان به برخي از مقالات نشريه پيام اشاره کرد. در شماره 49 اين نشريه در مقاله اي تØت عنوان "مروري بر جريان گروگانگيري Ùˆ بررسي نتايج آن" آمده بود: "ماجراي گروگان گيري سرآغاز تأس٠آور Ùˆ طلاية نا مبارک ÙŠÚ© سلسله خيمه شب بازي هاي Ø´Ú¯Ùت آور Ùˆ بي سابقه بود Ú©Ù‡ خود کامگان نو دولت براي ØÙظ Ùˆ تثبيت خود به کار بسته بودند Øقيقت آن بود Ú©Ù‡ نه استبداد شاه هد٠اصلي اين ماجرا بود Ùˆ نه اموال او... خودکامگان جاه طلب براي رسيدن به هدÙ... موج اØساسات مردمي دردمند Ùˆ ØÙ‚ طلب را به خدمت گرÙتند اينان براي دستيابي به خواسته هايشان از خود مايه نگذاشتند بلکه Øيثيت اعتبار Ùˆ غرور ملتي از بند رسته سر اÙراز Ùˆ پيروز را ملعبه مطامع خويش قرار دادند... با چنين جوي بود Ú©Ù‡ آنها در سايه جو هيجان ناشي از گروگانگيري Ùˆ تØريک Ùˆ تهييج اØساسي مردم توÙيق ياÙتند Ú©Ù‡ رقباي خويش را ÙŠÚ©ÙŠ ÙŠÚ©ÙŠ از صØنه خارج نمايند Ùˆ مقام Ùˆ موضع خود را ثبت کنند. "12
در مقاله ديگري تØت عنوان "آزادي گروگان ها هديه جمهوري اسلامي به ريگان" به انتقاد از عملکرد انقلابيون در مورد چاپ اسناد مبادرت کردند Ùˆ اين عمل را زير سئوال برده Ùˆ در اين باره نوشتند: "... سرانجام دولت ايران آنچه را Ú©Ù‡ بر سر جيمي کارتر به صورت چماق Ú©ÙˆÙته بود به عنوان نخستين روز آغاز رياست جمهوري رونالد ريگان تقديم نمود... هر روز به اÙشاگري، به پخش شايعات پرداختند Ùˆ تيرهاي تهمت Ùˆ اÙترا را بي دريغ Ùˆ بدون Ùرصت Ùˆ مجال دÙاع به سوي اÙراد پرتاب کردند تاريخ آينده ايران Ùˆ آنچه از رهگذر اين دروغ ها Ùˆ Ùريب ها نصيب مردم مظلوم ما خواهد شد نشان داد Ú©Ù‡ اشغال سÙارت آمريکا Ùˆ گروگانگيري جز ÙŠÚ© جنايت Ùˆ خيانت آشکار به انقلاب ايران Ùˆ هد٠هاي مردم ايران نبود. "13
نيرو هاي ضد انقلاب در اين شماره تلاش کردند تا درستي اÙشاگري هايي Ú©Ù‡ براي جريان هاي استبدادي چون جبهه ملي دردسر Ùراوان ايجاد کرده بود، را زير سئوال ببرند Ùˆ سعي کردند تا اين Ùرضيه را اثبات کنند Ú©Ù‡ جمهوري اسلامي با Øکومت ريگان بر سر گروگان ها معامله اي پنهاني انجام داده است.
جبهه ملي در ضمن اعلاميه اي Ú©Ù‡ گروگانگيري اعضاي سÙارت آمريکا را ÙŠÚ© نوع کودتا براي به دست گرÙتن قدرت معرÙÙŠ کردند Ùˆ درباره اسناد منتشر شده نوشتند: " دانشجويان پيرو خط امام هر وقت مقتضي مي دانستند سند يا
نوشته اي عليه شخص يا دسته اي بيرون مي دادند تا مصادر قدرت بتوانند از آن بهره برداري کنند Ùˆ مواضع Øکومتي را به دست آوردند Ùˆ Øالا Ú©Ù‡ به مقصود خود رسيده اند ديگر نه به اسناد سÙارت کار دارند Ùˆ نه به گروگان ها... بلکه با عجله تمام Øتي با تسليم شدن به شرايط تنظيمي آمريکا Ùˆ با Ùدا کردن ملت در برابر امپرياليسم به کار گروگانگيري پايان دادند. "
آنها در ادامه Ú¯Ùتند ÙŠÚ© سري اسناد در سÙارت پيدا شده است Ú©Ù‡ Øکايت از تماس Ùˆ مذاکره سران Øزب جمهوري اسلامي با ژنرال هايزر آمريکايي در ماه هاي قبل از انقلاب کرده است ولي دانشجويان اين اسناد را ناديده گرÙته Ùˆ از چاپ آنها خودداري کردند. 14
اما واقعيت اين بود Ú©Ù‡ جريان هاي ضد انقلاب Ùˆ به طور مشخص ليبرال هاي نظير اعضاي جبهه ملي Ú©Ù‡ در ابتدا به رغم تمايل قلبي خويش اين اقدام دانشجويان را تائيد کرده بودند زماني Ú©Ù‡ مشاهده کردند با انتشار اسناد Ùˆ اÙشاگري دانشجويان چهره ضد انقلابي شان براي مردم برملا شده است چاره اي نداشتند جز آنکه با نوشتن مقالاتي شروع به زير سئوال بردن اقدام انقلابي دانشجويان کنند زيرا مي دانستند Ú©Ù‡ ديگر در جامعه براي آنان Ú©Ù‡ از روي ناچاري Ùˆ با تصورات اشتباه، خود را با نيروهاي انقلابي همراه کرده اند نيست، بنابراين سعي کردند با آوردن اين مطالب خود را تبرئه کنند Ùˆ چاره اي نداشتد جز آنکه مطالبي براي دÙاع از اقدامات گذشته خود بنويسند. آنان همچون گروه هاي ديگر به ارتباط Ùˆ وابستگي خود هيچ گونه اعتراÙÙŠ نکردند Ùˆ Ùقط تمام تلاش شان اين بود Ú©Ù‡ در ميان مردم جايگاهي پيدا کنند اما با اين عمل، به جاي آنکه اعتماد Ùˆ Øمايت آنان را جلب کنند زمينه را بيش از پيش براي Øذ٠خويش Ùˆ تنÙر بيشتر مردم Ùراهم ساختند. واقعيت اين بود Ú©Ù‡ ديدار با ژنرال هايزر با اطلاع امام Ùˆ براي کنترل ارتش صورت گرÙت Ùˆ آقايان بازرگان Ùˆ موسوي اردبيلي نيز در جريان امر قرار داشتند. به نظر مي رسد ملي گرايان براي Ùرار از اتهامات، مطالبي را Ú©Ù‡ در جريانش نبودند خواستند مشکوک جلوه دهند.
پي نوشتها:
1 ‎â€- مسعود رضوي، هاشمي Ùˆ انقلاب، صص2-401.
â€2 ‎â€- امام خميني، صØÙŠÙÙ‡ امام، صص91-489.
â€3 ‎â€- اØمدرضا علي شاهي، انقلاب دوم (تسخير لانه جاسوسي آمريکا، آثار Ùˆ پيامدها، ص96). â€
4 ‎â€- همان، ص154.
â€5 ‎â€- بررسي مستندي از مواضع گروه ها در قبال انقلاب اسلامي، ص97.
â€6 ‎â€- نشريه پيام، 28/1/59ØŒ Ø´11ØŒ ص2.
â€7 ‎â€- اØمد رضا علي شاهي، انقلاب دوم، ص154.
â€8 ‎â€- نيمه پنهان، ج10ØŒ ص147. â€
9 ‎â€- کيهان؛ 19/11/59ØŒ Ø´11211ØŒ ص4.
â€10 ‎â€- بررسي مستندي از مواضع گروه ها در قبال انقلاب اسلامي، ص97. â€
11 ‎â€- کريم سنجابي، خاطرات سياسي، ص371.
â€12 ‎â€- پيام؛ 5/11/59ØŒ Ø´49ØŒ ص2.
â€13 ‎â€- همان جا.
14 ‎â€- اعلاميه جبهه ملي، (بي تا)